Danışıqlar Madrid prinsipləri əsasında, yeni status-kvo ilə aparılacaq

Bakı/10.10.20/Turan: 2020-ci il oktyabrın 9-da Moskvada aparılan danışıqlarda Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya xarici işlər nazirləri 10 oktyabr saat 12.00-dan etibarən Qarabağda hərbi əməliyyatların dayandırılması haqqında razılığa gəliblər. Tərəflər substantiv sülh danışıqlarına başlayırlar, bu barədə RF xarici işlər naziri Sergey Lavrov Tvitter-də yazıb.

Ermənistan və Azərbaycan atəşkəs haqqında və atəşkəs rejimi qüvvəyə mindikdən sonra əsirlərin və həlak olanların mübadiləsinə başlamaq barədə razılığa gəliblər. Bu barədə Rusiya XİN başçısı Sergey Lavrov bildirib, xəbəri TASS yayıb.

Tərəflər danışıqların yekunlarına görə üçtərəfli sənəd razılaşdırıblar. Danışıqların iştirakçıları əsirlərin və həlak olanların cəsədlərinin mübadiləsi üçün atəşkəs haqqında razılığa gəliblər. Atəşkəs rejiminin konkret parametrlərinin əlavə olaraq razılaşdırılacağı qeyd edilir.

Bundan başqa, tərəflər ATƏT-in Minsk Qrupunun vasitəçiliyi ilə ən qısa zamanda münaqişənin sülh yolu ilə nizamlanması üçün substantiv danışıqlara başlayacaqlar. Yerevan və Bakı danışıqların formatının dəyişmədiyini təsdiq edib, deyə TASS bildirir.

Turan Agentliyi ekspertlərin Qarabağda sentyabrın 27-nə qədər (2020) mövcud olan status-kvo-nun Azərbaycan ordusu tərəfindən dəyişdirilməsindən sonra bu danışıqlarda Azərbaycan tərəfin mümkün şərtləri haqqında rəylərini öyrənib.

Politoloq Zərdüşt Əlizadə hesab edir ki, Azərbaycan Ermənistanın bütün silahlı qüvvələrinin Qarabağdan çıxarılmasına, yeddi rayonun işğaldan azad edilməsinə nail olmalı və Ermənistanla birlikdə DQ-də azərbaycanlıların və ermənilərin birgə yaşaması haqqında qərar qəbul etməlidir.

Artıq ermənilərə Laçın dəhlizini saxlamağa ehtiyac yoxdur, çünki Qarabağda qalan 20 min erməni əhali digər vətəndaşlarla eyni əsaslarla Ermənistana gedə bilər. Qarabağ ermənilərinə artıq xüsusi status da düşmür.

“Artıq əvvəlki status-kvo yoxdur, Azərbaycan ordusunun qətiyyətli addımlarına qədər, Azərbaycan Qarabağda güzəşt təklif edərkən ondan söhbət gedə bilərdi. Sülh danışıqları bizə azərbaycanlılar və ermənilər arasında yeni ölümlərin olmaması üçün lazımdır. Xalqımızın əhval-ruhiyyəsini bilirəm, amma hər bir gəncin ölümü onun ailəsi üçün faciədir. Hazırki vəziyyətlə 27 sentyabra qədər olan dövr arasındakı fərq ondadır ki, əvvəl danışıqlarda ermənilər bizə şərtlərini diktə edirdilər, biz isə onlara hüquqlarımızdan bəhs edrdik, indi isə həlledici söz Azərbaycandadır”, deyə Əlizadə bildirib.

Ekspert Əli Abbasov hesab edir ki, bu gündən Ermənistanla danışıqlar ermənilərin qalib gəldiyi 1993-cü il hərbi əməliyyatlarının deyil, 2020-ci il müharibəsinin yekunlarına görə aparılacaq. Yerevan Dağlıq Qarabağ və digər işğal olunmuş rayonlardan qoşunlarının çıxarılması qrafikini təqdim etməlidir. ATƏT-in Minsk Qrupunun zəmanəti ilə Ermənistan BMT TŞ-nin Qarabağda sülh yolu ilə nizamlanma haqqında dörd məşhur qətnaməsini yerinə yetirməlidir.

Ə.Abbasov hesab edir ki, Dağlıq Qarabağın statusu işğal illərində dünyaya gəlmiş uşaqlar da daxil olmaqla, bütün Qarabağın 200 minə yaxın sakininin iştirakı ilə keçiriləcək xüsusi referendumda həll olunmalıdır. Ermənistan tərəfdən referendumda 150 minə yaxın Qarabağ ermənisi iştirak edəcək.

“Azərbaycan bu bəndi sülh müqaviləsinə daxil etməsə, ermənilər orada özlərinə sərf edən başqa şərtlərlə referendum keçirəcəklər, buna görə erməni əhalinin statusu haqqında referendum olmalıdır”, deyə ekspert izah edib.

Danışıqlar qalan Madrid prinsipləri formatında aparılmalıdır, belə ki, bu, tərəflərin razılaşdırdığı yeganə sənədlər paketidir.

“Bakı bəyan etməlidir ki, sülh danışıqları indiyə qədər olduğu kimi uğura aparıb çıxarmasa, Azərbaycan Qarabağın işğaldan azad edilməsi məsələsini başqa vasitələrlə həll etmək hüququnu özündə saxlayır. Hansı vasitələrlə? Bəyanatda bunu dəqiqləşdirməyə ehtiyac yoxdur”, deyə Əli Abbasov qeyd edib.

Qarabağ münaqişəsində ixtisaslaşan hüquq müdafiəçisi Əvəz Həsənov əmindir ki, əvvəlki status-kvo dəyişib, keçmiş bufer zona (işğalçıların terminologiyasında) ləğv edilib və müvafiq olaraq, Azərbaycan danışıqlarda yeni şərtlər irəli sürür.

Bakı əraziləri bizim ordumuzun azad etməsinə, torpaqların Ermənistanla danışıqlar nəticəsində bizə qaytarılmadığına əsaslanacaq. İ.Əliyev düşməndən Ermənistanla sülh müqabilində işğalçı qüvvələrin DQ-dən çıxarılması planını tələb etməlidir.

9 oktyabr danışıqlarının uğuru Azərbaycanlıların azad edilmiş rayonlara və gələcəkdə Ermənistanın özünün öz qoşunlarını çıxaracağı rayonlara qayıtması mümkünlüyünün yaranmasındadır. Tərəflər hər iki xalqın Qarabağda sülh şəraitində yaşamasının təmin edilməsi üzrə birgə tədbirlər və prinsiplər işləyib hazırlamalıdırlar. Bərpa edilən danışıqlar yalnız Madrid prinsiplərinə, yəni Azərbaycan torpaqlarının azad edilməsinə, qaçqınların qayıtmasına, yolların açılmasına və s. əsaslana bilər. Proses uğurlu olarsa, onun sonunda ermənilərin Azərbaycanda hansı statusla yaşayacağının müəyyən edilməsi ilə məşğul olmaq olar, deyə Əvəz Həsənov əlavə edib.

Azərbaycan cəmiyyətində Moskvada razılaşmalar əldə edilməsi haqqında məlumat həddindən artıq mənfi qarşılanıb. Jurnalist Xədicə İsmayıl FB-də yazır ki, Ermənistan atəşkəsdən öz ordusunu bərpa etmək, yeni silah almaq üçün istifadə edəcək. “Azərbaycan Rusiyanın təzyiqinə tab gətirə bilmədi”.

Jurnalist Nailə Balayeva sual edir: “Bu qədər şəhid, bu qədər savaş, bu qədər əzm axırı da bu? XİN-in məyusedici bəyanatı. Rusiya yenə həm bizi, həm də Ermənistanı zorladı”.

Razılıq mətnini təhlil edən, cəmiyyətimizin əhval-ruhiyyəsini nəzərə alan və Paşinyanın mütləq qisasçı əhval-ruhiyyəsini proqnozlaşdıran keçmiş xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov hesab edir ki, yaxın günlərdə və ya həftələrdə Qarabağda müharibə bərpa olunacaq. -0-