Deputat: "AŞPA-da olub-olmamağımız insan hüquqlarında heç bir rol oynamayacaq"

Bu gün, yanvarın 27-də Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) qız sessiyası başlayır. Ötən həftə (yanvarın 21-də) bir qrup beynəlxalq insan haqları qurumları AŞPA-nı Azərbaycan nümayəndə heyətinin mandatını bərpa etməməyə, yaxud bunu "aydın" şərtlərlə etməyə çağırıb. "Azərbaycanın vətəndaş cəmiyyəti, müstəqil media və siyasi narazıların artan repressiyası Avropa Şurasının dəyərlərini pozmaqdadır. Azərbaycan beynəlxalq mexanizmlərlə israrla əməkdaşlıq etmir, sistematik insan haqları pozuntularını aradan qaldırmır", - AŞPA-ya məktubda deyilir.

Azərbaycanın qurumdakı səsvermə hüququ bir ildir dondurulub. Buna səbəb kimi, əsasən, Azərbaycanın qurum qarşısında insan hüquqları ilə bağlı götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirməməsi göstərilib. Azərbaycan hakimiyyəti də buna cavab olaraq qurumla əməkdaşlığı dayandırdığını açıqlayıb. Sonradan Bakı, üstəlik, həmin müzakirələrdə bu qərara səs vermiş deputatları qara siyahıya salaraq onların Azərbaycana gəlişinə məhdudiyyət qoyub. Rəsmilər bir neçə dəfə bildiriblər ki, nümayəndə heyətinin mandatı bərpa olunandan sonra əməkdaşlığa hazırdırlar.

Milli Məclisin İnsan hüquqları komitəsinin üzvü Hikmət Babaoğlu Turana bildirib ki, Avropa Şurası Parlament Assambleyasında Azərbaycan nümayəndə heyətinin mandatının ləğv olunması təşəbbüsü heç bir halda nə AŞPA-nın nizamnaməsi, nə də insan hüquqları ilə bağlı deyil: “Bu, Azərbaycana qarşı təzyiq məsələsidir və Qərbin bir sıra islamofob mərkəzləri tərəfindən idarə olunur”.Deputat hesab edir ki, bütövlükdə klassik Avropa təşkilatlar – ATƏT də, AŞPA da, Avropa İttifaqının müxtəlif qurumları da Avropa hegemoniyasını milli dövlətlərin üzərinə tətbiq etmək üçündür: “Düzdür, onlar bəzən ixtisaslaşmış xüsusi təşkilatlar kimi özlərini göstərirlər. Məsələn, AŞPA özünü insan hüquqları üzrə ixtisaslaşmış təşkilat kimi göstərir, amma nəticə etibarilə biz həmişə burada hegemon iradəsini, bir diktə cəhdini görürük. Ona görə də Avropanın öz hikkəsini diktə etməsi digər dəyərlərin hamısının üzərində imperativ olur”.

H.Babaoğlunun fikrincə, belə olanda artıq hüquq itir: “Yəni, əgər hüquqsuzluq olacaqsa, təşkilatlar milli dövlətlərdən hüquq tələblərini yox, öz siyasi iradəsinin tələblərini istəyəcəksə, onda elə sözügedən problemlər də yaranacaq. Məsələn, AŞPA-nın xoşuna gəlməyən nədir? Biz 2023-cü ildə antiterror əməliyyatını keçirmişik. Guya biz insan hüquqlarını məhdudlaşdırmışıq. Amma əslində biz hüquqlar bərpa etmişik, azərbaycanlılar öz evlərinə qayıdıb. Niyə AŞPA bunu görmək istəmir?”

Azərbaycanın AŞPA-da mövcud olub-olmaması məsələsinə gəldikdə, komitə üzvünün fikrincə, belə bir təşkilat varsa, Azərbaycan bu təşkilatla əməkdaşlıq etməyə daima hazırdır və həmişə də hazır olacaq: “Əgər insan hüquqları ilə bağlı Avropa məkanında məsələlərin bir növ koordinatoru rolunda çıxış edən bu təşkilat səmimi olarsa Azərbaycan onunla əməkdaşlığa həmişə maraqlıdır. Amma məsələ ondadır ki, insan hüquqları Azərbaycan üçün AŞPA-nın məsələsi deyil, insan hüquqların qorunması Azərbaycan üçün konstitusion məsələdir. Bizim Konstitusiyamızda AŞPA-lı da, AŞPA-sız da insan və vətəndaş hüquqlarını qorumaq norma kimi göstərilib. Ona görə də bizim AŞPA-da olub-olmadığımız insan hüquqlarında heç bir rol oynamayacaq”.

Siyasi şərhçi Nəsimi Məmmədli isə AzadlıqRadiosuna deyib ki, Azərbaycan-AŞPA münasibətləri tarixində ölkədə insan hüquqlarının vəziyyəti ilə bağli problemlər daim olub: "Problemlərə baxmayaraq, münasibətlər davam edib. Azərbaycan Qarabağ məsələsini hərbi yolla həll etdikdən sonra Azərbaycanda insan hüquqlarının vəziyyəti daha gur səslə gündəmə gətirildi. Qarabağda erməni əhaliyə qarşı soyqırımı və etnik təmizləmə ilə bağlı əsassız ittihamlar da artdı. Sanki Azərbaycan hakimiyyətinin əlinə beynəlxalq təşkilatları tənqid etmək üçün bəhanə düşdü".

Eyni zamanda ekspert hesab edir ki, Azərbaycanda insan hüquqlarının vəziyyəti öncəki illərlə müqayisədə çox pisləşib: "Ölkədə 320-dən çox siyasi məhbus var. Jurnalistlər, vətəndaş cəmiyyəti fəalları, ictimai-siyasi təşkilatının nümayəndələri qondarma ittihamlarla həbs edilir".

N.Məmmədlinin sözlərinə görə, Azərbaycan nümayəndə heyətinin AŞPA-nın işində iştirakdan uzaqlaşdırılması ölkədə insan hüquqlarının vəziyyətini yaxşılaşdırmadı, əksinə, pisləşdirdi: "Vətəndaş cəmiyyətinin, müxalifətin hökumətə qarşı istifadə etdiyi beynəlxalq təsir alətlərindən biri əlindən çıxıb. Mürəkkəb vəziyyət yaranıb. Bir yandan AŞPA Azərbaycan nümayəndə heyətini insan hüquqlarının pozulmasına görə kənarlaşdırıb və ölkədə bu istiqamətində vəziyyət çox bərbaddır. Digər tərəfdən isə bu sanksiya ölkədə insan hüquqlarının vəziyyətini daha da pisləşdirib".

O vurğulayır ki, Azərbaycan hakimiyyəti bu bir il ərzində nümayəndə heyətinin AŞPA-nın işində iştirak etməsi üçün heç bir addım atmayıb: "Belə görünür ki, Azərbaycan hakimiyyəti mövcud şərtləri qəbul edib AŞPA-ya qayıtmaq istəmir. İnsan hüquqlarının vəziyyəti isə daha da pisləşir. Avropa qurumları Azərbaycanda insan hüquqlarının vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün daha effektiv addımlar atmalıdır".