İctimaiyyətin narazılığına səbəb olan düzəlişlərin mahiyyəti nədir?

Dekabrın 17-də ölkənin bir sıra qanunvericilik aktına QHT-lərin fəaliyyəti ilə bağlı edilmiş düzəlişlər vətəndaş cəmiyyəti institutlarının fəaliyyət şərtlərini daha a pisləşdirəcək. Müstəqil QHT nümayəndələrinin fikri belədir.  

Bununla əlaqədar Azərbaycanın 40-a yaxın tanınmış QHT-i xüsusi bəyanatla çıxış edərək dövlət başçısını sözügedən düzəlişləri dəstəkləməməyə çağırıb.

Bundan əvvəl parlament üzvləri düzəlişləri qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsinin vacibliyi, onların işində şəffaflığın artırılması və ölkənin təhlükəsizlik maraqlarının qorunması ilə izah ediblər.   

Bu çərçivədə QHT haqqında qanuna bir sıra  əlavə və dəyişiklik edilib. Əsasən qanuna tətbiq edilən 7.1-1 maddəsi “xarici dövlətlərə məxsus QHT-lərin Azərbaycan ərazisində yalnız bir filial və nümayəndəlik yaratmasını” nəzərdə tutur.   

Bundan əlavə, yeni redaksiyada 7.5 maddəsində deyilir ki, “xarici vətəndaşlar və ya vətəndaşlığı olmayan şəxslər, eləcə də xarici hüquqi şəxslər və xarici QHT-lərin filailları, nünayəndəlikləri tərəfindən  təsis edilən QHT-lərin rəhbər müavinləri Azərbaycan vətəndaşı olmalıdır”. Xarici dövlətin qeyri-hökumət təşkilatının filialının və nümayəndəliyinin rəhbərinin təyin edilməsi barədə sənəddə onun səlahiyyət müddəti göstərilməlidir. 

"10.5-ci maddəyə edilən düzəlişə görə, qeyri-hökumət təşkilatlarının icra orqanları tərəfindən təşkilatın üzvlərinin hüquqlarının pozulmasına və birləşmə hüququnun həyata keçirilməsi üçün maneələrin yaradılmasına yol verilməməlidir. Qeyri-hökumət təşkilatlarının üzvləri ilə təşkilat arasında yaranan mübahisələr məhkəmə qaydasında həll olunur. Məhkəmə tərəfindən işə baxılarkən təşkilatın üzvlərinin hüquqlarının pozulduğu və birləşmə hüququnun həyata keçirilməsi üçün maneələrin yaradıldığı müəyyən edildikdə təşkilatın üzvlərinin iddia ərizəsi əsasında qeyri-hökumət təşkilatının fəaliyyəti məhkəmə qərarı ilə bu QHT-nin fəaliyyəti 1 il müddətinə dayandırıla bilər.

Vətəndaş cəmiyyəti fəallarının çoxu hesab edir ki, hakimiyyət sərfəli olmayan QHT-ləri sıradan çıxarmaq üçün bu normadan istifadə edəcək. 

“İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım” QHT-nin rəhbər müavini Rövşən Ağayev hesab edir ki, sərfəli olmayan QHT-nin üzvlərindən kimisə əməkdaşlığa cəlb etmək və ya ondan istifadə etmək üçün  hakimiyyət üçün çətin deyil. 

Qanuna 30-1.1-ci maddə əlavə edilib ki, buna əasən qeyri-hökumət təşkilatlarının, habelə xarici dövlətlərin qeyri-hökumət təşkilatlarının filial və ya nümayəndəliklərinin fəaliyyətinin öyrənilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.

Bundan əlavə, "Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında" qanuna dəyişikliklər edilib. Həmin düzəlişlərə əsasən QHT-lər hər 90 gündən bir reyestr məlumatlarında, o cümlədən təsis sənədlərində dəyişikliklər, təsisçilərin tərkibi,  icra orqanları və təşkilat üzvləri haqqında müvafiq  icra orqanına məlumat verməlidir.

Bundan əlavə, İnzibati Xətalar Məcəlləsinə düzəlişlər edilib. Düzəlişlər sözügedən qanun pozuntularına görə konkret tədbirləri nəzərdə tutur: 

223-1.4 maddə: “Qeyri-hökumət təşkilatları, xarici dövlətlərin qeyri-hökumət təşkilatlarının Azərbaycan Respublikasındakı filial və ya nümayəndəlikləri, habelə banklar tərəfindən qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada qeydiyyata alınmamış qrant alınması (verilməsi) haqqında müqavilələr (qərarlar) üzrə bank və hər hansı digər əməliyyatların aparılmasına, həmçinin fiziki və hüquqi şəxslər tərəfindən həmin qrantların icrası üzrə müqavilələrin bağlanılması və ya digər təşkilati tədbirlərin həyata keçirilməsinə görə fiziki və ya vəzifəli şəxslər iki min beş yüz manatdan beş min manatadək miqdarda, hüquqi şəxslər beş min manatdan səkkiz min manatadək miqdarda cərimə edilir.

Maddə 340-2. Qeyri-hökumət təşkilatları haqqında qanunvericiliyin pozulması, qeyri-hökumət təşkilatları, xarici dövlətlərin qeyri-hökumət təşkilatlarının Azərbaycandakı filial və ya nümayəndəlikləri tərəfindən təsis sənədlərinin qanunvericiliyin tələblərinə uyğunlaşdırılmamasına, təşkilat tərəfindən qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada dövlət qeydiyyatına alınmamış dəyişikliklər (təsis sənədlərində edilmiş və ya hüquqi şəxslərin dövlət reyestrində əvvəllər qeydə alınmış faktların sonrakı dəyişiklikliyi) əsasında hər hansı fəaliyyətin həyata keçirilməsinə, ictimai birlik tərəfindən onun üzvlərinin reyestrinin aparılmamasına, sahibkarlıq fəaliyyəti nəticəsində əldə edilmiş gəlirin təşkilatın məqsədlərinə yönəldilməməsinə, könüllü fəaliyyətə cəlb edilmiş şəxslərlə müqavilələrin bağlanılmamasına, nizamnaməsində (əsasnaməsində) nəzərdə tutulmuş məqsədlərə zidd fəaliyyət göstərməsinə görə vəzifəli şəxslər min manatdan iki min manatadək, qeyri-hökumət təşkilatları və xarici dövlətlərin  qeyri-hökumət təşkilatlarının filial və ya nümayəndəlikləri iki min beş yüz manatdan üç min manatadək miqdarda cərimə edilir.

Maddə 340-3. Qeyri-hökumət təşkilatlarının, xarici dövlətlərin qeyri-hökumət təşkilatlarının filial və ya nümayəndəliklərinin fəaliyyətinin qanunvericiliyə uyğunluğunun öyrənilməsinə maneələrin törədilməsi, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən qeyri-hökumət təşkilatlarının, xarici qeyri-hökumət təşkilatının Azərbaycandakı filial və ya nümayəndəliklərinin fəaliyyətinin qanunvericiliyə və nizamnamələrinə (əsasnamələrinə) uyğunluğunun öyrənilməsinə hər hansı şəkildə maneələrin yaradılmasına, o cümlədən sorğulara cavab verilməməsinə, tələb olunan sənədlərin və məlumatların təqdim edilməməsinə, yanlış məlumatların verilməsinə görə vəzifəli şəxslər min manatdan iki min manatadək, qeyri-hökumət təşkilatları və xarici dövlətlərin  qeyri-hökumət təşkilatlarının filial və ya nümayəndəlikləri iki min beş yüz manatdan üç min manatadək miqdarda cərimə edilir.

Maddə 340-4. Qeyri-hökumət təşkilatları, xarici dövlətlərin qeyri-hökumət təşkilatlarının filial və ya nümayəndəlikləri tərəfindən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının xəbərdarlığında və ya göstərişində bildirilmiş pozuntuların vaxtında aradan qaldırılmaması qeyri-hökumət təşkilatları, xarici qeyri-hökumət təşkilatlarının Azərbaycandakı filial və ya nümayəndəlikləri tərəfindən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının xəbərdarlığında və ya göstərişində bildirilmiş pozuntuların vaxtında aradan qaldırılmamasına görə vəzifəli şəxslər min manatdan iki min manatadək, qeyri-hökumət təşkilatları və xarici dövlətlərin qeyri-hökumət təşkilatlarının filial və ya nümayəndəlikləri iki min beş yüz manatdan üç min manatadək miqdarda cərimə edilir.

Maddə 340-5. Xarici dövlətlərin qeyri-hökumət təşkilatlarının filial və ya nümayəndəliklərinin fəaliyyət göstərməsi qaydalarının pozulması xarici dövlətlərin qeyri-hökumət təşkilatlarının filial və ya nümayəndəlikləri tərəfindən qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada dövlət qeydiyyatına alınmadan və hüquqi şəxslərin dövlət reyestrinə daxil edilmədən fəaliyyət göstərilməsinə və ya buna şəraitin yaradılmasına görə fiziki şəxslər min manatdan iki min manatadək miqdarda, vəzifəli şəxslər iki min manatdan üç min manatadək miqdarda, hüquqi şəxslər beş min manatdan səkkiz min manatadək miqdarda cərimə edilir.-06D-