Media-icmal 01.12.2016

Ölkədə özünü maliyyələşdirəcək subyektlərin artması, mövcud iqtisadi siyasətin nəticəsizliyi, Tarif Şurasının enerji sahəsində qiymətləri artırması haqda qərarının müzakirəsi, Milli Məclisin qanuna etdiyi əlavəyə münasibət bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Özünü maliyyələşdirmədə 5 dəfə artım

“Azərbaycan” qəzeti “Özünü maliyyələşdirən şəhər və rayonların sayı 5 dəfə artır” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=110984)  məqalədə ölkənin bəzi rayon və şəhərlərinin  özünü maliyyələşdrmə sisteminə keçməsini müzakirə edir. 

Müəllif deyir ki, 2015-16-cı illərdə 7 şəhər və rayon dövlət büdcəsindən dotasiya almayıb. 2017-ci ildə isə bu subyektlərin sayı 34-ə çatacaq. Onun fikrincə, bu addım regionlarda mövcud potensialdan istifadə imkanlarını genişləndirməyi nəzərdə tutan dövlət siyasətinin tərkib hissəsidir: “Prezident İlham Əliyevin qarşıya qoyduğu əsas məqsədlərdən biri iqtisadiyyatda qazanılan uğurların miqyasını daha da genişləndirmək, o cümlədən regionları sosial-iqtisadi baxımdan inkişaf etdirməkdir”.

Müəllif hesab edir ki, bu siyasət regionların inkişafında yeni mərhələnin başlanğıcını qoyub, mövcud potensialdan səmərəli istifadə etməklə iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinin inkişafına, istehsal müəssisələrinin fəaliyyətinin genişləndirilməsinə, ixracyönlü məhsul istehsalının stimullaşdırılmasına, kənd təsərrüfatının inkişafına yol açıb.

Müəllif bu yöndə dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirir: “Hər bir rayonun iqtisadi və sənaye potensialı güclənməlidir. Buna imkanlar var. Ancaq bizim əksər rayonlarımız dotasiya ilə yaşayır. Əvvəlki illərdə biz buna, necə deyərlər, göz yuma bilərdik. Böyük gəlirlərimiz var idi və bu dotasiyaları biz verirdik. Ancaq nə üçün bizim rayonlarımız dotasiya ilə işləməlidirlər? Bizim rayonlarımızın orta hesabla əhalisi o qədər də böyük deyil. Onlar özləri iqtisadi cəhətdən daha səmərəli işləsələr, bütün xərclərini bağlaya bilərlər”.

Məqalədə deyilir ki, yerli gəlirləri hesabına büdcəsini təmin edən rayon və şəhərlərin sayı təxminən 5 dəfə artıb. Mingəçevir, Naftalan, Sumqayıt və Şirvan şəhərləri, Abşeron, İmişli rayonları ilə yanaşı, Gəncə, Lənkəran, Şəki, Yevlax şəhərləri, Ağcabədi, Astara, Beyləqan, Bərdə, Biləsuvar, Göyçay, Hacıqabul, Xaçmaz, İsmayıllı, Kürdəmir, Qazax, Qəbələ, Quba, Qubadlı, Qusar, Masallı, Neftçala, Saatlı, Sabirabad, Salyan, Siyəzən, Şabran və Şamaxı rayonları da 2017-ci ildən xərclərini öz gəlirlərinin hesabına təmin edəcəklər.

Müəllifə görə, dotasiya almayacaq şəhər və rayonların sırasına daha 27-nin əlavə olunması ondan xəbər verir ki, regionlarda inkişaf davamlıdır. Məhz regional inkişaf strategiyasının uğurlu nəticələr verməsi büdcə dotasiyalarının həcmini azaldıb.

Bu, iqtisadi siyasətin iflası deməkdir

“Azadlıqinfo” saytı “Baş bankirdən utancverici müqayisə” sərlövhəli məqalədə (https://www.azadliq.info/168075.html) Mərkəzi Bankın rəhbəri Elman Rüstəmovun bir müqayisəsini ekspert Məhəmməd Talıblı ilə dəyərləndirir.

“Uzun illər hakimiyyətdə olan adam kimi demək istəyirəm ki, 2017-ci ilin büdcə və vergi siyasətinə baxdıqda həqiqətən də vəziyyətin gələn il mürəkkəb olacağını deyə bilərik. Amma bu o demək deyil ki, vəziyyət çox pisdir. Azərbaycan 90-cı illərdə bundan da pis durumda yaşayıb”.  Müəllif deyir ki, E.Rüstəmov bu fikri dövlət büdcə layihəsinin Milli Məclisin komitələrində müzakirəsi zamanı söyləyib.

Bununla yanaşı müəllif  bildirir ki, E.Rüstəmov deputat Zahid Orucun büdcə layihəsi ilə bağlı tənqidlərini haqlı sayaraq deyib: “Bu gün formalaşmış büdcəyə böyük əmək qoyulub. Maliyyə Nazirliyinin böyük zəhməti var. Zahid Orucla razılaşıram ki, bizim kommunikasiya siyasəti effektli deyil,  

Müəllif E.Rüstəmovun açıqlamasının kifayət qədər maraq doğurduğu qənaətindədir və baş bankirin 130 milyarddan çox neft pulu daxil olan iqtisadiyyatla 90-cı illərin iqtisadiyyatını müqayisə etməsinin nə dərəcədə doğru olması sualına cavab axtarır.

İqtisadçı-ekspert Məhəmməd Talıblıya görə, E.Rüstəmovun müqayisəsi bir neçə baxımdan qüsurludur. Bu müqayisəsyə cavab olaraq ekspert deyir ki, 90-cı illərdə Azərbaycan iqtisadiyyatı təcrid olunmuş  durumda idi: “Təcrid olunmuş iqtisadiyyat isə bütün əlaqələri yenidən bərpa etmək və iqtisadiyyatı yenidən qurmaq lazım idi”.

Ekspert hesab edir ki, həmin dövrdə yaşanan tənəzzül bir sistemdən başqa bir sistemə keçidlə bağlı idi, indi isə Azərbaycan iqtisadiyyatı neftsiz yenidən qurmaq vəzifəsiylə üz-üzədir. İki dövr arasında müqayisə bu baxımdan aparıla bilər. “Hazırkı dönəmdə 130 milyard neft pulu gəlmiş iqtisadiyyat  hazırda yenidən pul əldə etmək haqqında düşünür. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, indiyə qədər yürüdülən iqtisadi siyasət iflasa uğrayıb, hər şeyi yenidən qurmaq məcburiyyətində qalmışıq”.

Ekspert deyir ki, ölkə iqtisadiyyatının indiki ağır duruma düşməsi milli  məsələdir, günbəgün ağırlaşan sosial-iqtisadi durum, manatın dəyərdən düşməsi iqtisadi durumu günbəgün ağırlaşdırır.

Ərzağın qiymətləri də bahalaşacaq

“Exo” qəzetində “Qazın və işığın tariflərinin qaldırılması nələrə səbəb olacaq?” (http://ru.echo.az/?p=52206) sərlövhəli məqalədə müəllif  Tarif Şurasının bu il noyabrın 28-də qəbul etdiyi qərarı ekspertlərlə dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan hökumətinin Yeni il ərəfəsində vətəndaşlara xoş olmayan sürprizlər etməsi artıq ənənəyə dönüb və bu mənada kommunal xidmətlərə görə tariflərin dəyişdirilməsi də istisna olmadı.

Məqalədə qaz və elektrik enerjisi məsrəfinə görə differensiallaşdırılmış ödəniş sisteminin tətbiq olunduğu bildirilir və müəyyən edilən həcm limiti keçildikdə tarif yüksəlir.

Müəllif qərara əsasən əhali kateqoriyası üçün illik qaz istehlakı həcmi 1500 kubmetrə qədər olduqda hər kubmetrə görə 10 qəpik, bu həcmdən yuxarı olduqda isə artıq həcmin hər kubmetrinə görə 20 qəpik ödəniş edilməsinin nəzərdə tutulduğunu bildirir. Yazıda deyilir ki, elektrik məsrəfi üçün aylıq həcm 250 kilovatt/saat müəyyən edilib. Bu həcmi keçməyənlər hər kilovata 7 qəpik, həcmi keçdikdə isə artıq həcmin hər kilovatına 11 qəpik ödəyəcəklər.

“Hökumətin bu addımını müsbət dəyərləndirmək olmaz, şübhəsiz ki, bu, kütləvi sosial narazılığa səbəb olacaq. Atılan addıma gəlincə, bu, differensiallaşdırılma deyil, sadəcə, enerjidaşıyıcılarının qiymətlərini qardırmaqdır. 250 kilovatt limitə gəlincə, hər ilk ailə bu limiti keçərək bahalı ödəniş edəcək. Həmin 250 kilovatt televizor və soyuducuların iş məsrəfi deməkdir”. Bunu qəzetə ekspert Nəriman Ağayev şərh edir.

Ekspertin fikrincə, hökumətin bu addımı vətəndaşları qənaət üçün kiçik fırıldaqlara əl atmağa vadar ermək deməkdir, həm də indiki ağır iqtisadi durumda çoxları bu ödənişi etmək gücündə olmayacaq. N.Ağayev deyir ki, ölkədə mərkəzləşdirilmiş istilik sistemi qaydasında olmadığı üçün qışda evlərin elektrik sobaları ilə qızdırıldığı hamıya məlumdur. Ekspertə görə, bu bahalaşma ərzaq məhsullarının qiymətlərinə təsir edəcək, belə ki, iri marketlərdə məhsullar soyuducularda saxlanılır, bu isə elektirk məsrəfi deməkdir. Buna görə də indi manatın dəyərsizləməsilə yanaşı elektrik məsrəfi də ərzağın qiymətlərinin artmasına təsir edəcək.  N.Ağayev həm də metroda gediş haqqının 50 qəpiyə qaldırılacağı düşüncəsindədir. 

Mümkünsüzlük cəriməsi

“Bizim Yol” qəzeti isə “Milli Məclisin yeni cərimə layihəsi sahibkarları şoka saldı” (http://www.bizimyol.info/news/88434.html) sərlövhəli məqalədə icrası mümkün olmayan qaydanı pozmağa görə Milli Məclisin Xətalar Məcəlləsinə etdyi əlavələri tənqid edilir.

Müəllif deyir ki, bu qaydann pozulmasına görə sahibkarları nə az, nə çox  3 min manat cərimə gözləyir. Müəllif hesab edir ki, Milli Məclisin İnzibati Xətalar Məcəlləsinə 362-1-ci və 362-2-ci maddələrin əlavə edilməsini nəzərdə tutan layihə telefon nömrələrinin satışı ilə məşğul olan sahibkarları şoka salıb. “Layihəyə əsasən, "ərizəçiyə dair məlumatların vahid məlumat bazasına onlayn rejimdə elektron formada daxil edilmədən telefon nömrələrinin (sabit, mobil) operatorların şəbəkəsində aktivləşdirilməsinə görə vəzifəli şəxslər qanunun tələblərinə əməl etməsələr 2 min manat, hüquqi şəxslər isə 3 min manat cərimə ediləcəklər".

Məqalədə deyilir ki, deputatların qəbul etdiyi yeni qanunvericilik tələblərinə əməl olunması heç bir halda mümkün deyil, amma buna baxmayaraq, parlament icrası mümkün olmayan qaydaların pozulmasına görə iri məbləğdə cərimə də nəzərdə tutur.

Yeni qaydanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, nömrə satışını həyata keçirən sahibkar əvvəlcə nömrəni alan şəxsin barəsində məlumatları (kimlik məlumatları və ünvanı) onlayn qaydada operatorun onlayn bazasına daxil etməli, yalnız bundan sonra nömrəni aktivləşdirməlidir.

Amma məsələ ondadır ki, mobil operatorların onlayn şəbəkəsi nömrə sahibi barədə məlumatların bazaya yalnız nömrə aktivləşəndən sonra daxil edilməsinə imkan verir. İndi isə nömrə satışını həyata keçirən sahibkar hər an 2-3 min manat cəriməyə məruz qala bilər.

Müəllif hesab edir ki, məlumatların bazaya dərhal daxil edilməsi həmin məntəqələrin fəaliyyətini iflic etmək anlamına gəlir.

“Başqa məqam ondan ibarətdir ki, mobil nömrələrə nəzarətin ən sərt forması hazırda yalnız Azərbaycanda müşahidə olunur”. Müəllif ölkədə mobil nömrəyə tələbi belə dəyərləndirir. Həm də hesab edir ki, qanuna dəyişikliklərin olunması deputatların təşəbbüsü deyil: “Böyük ehtimalla Milli Məclis bu gülünc layihəni hüquq-mühafizə orqanlarının tələbinə əsasən müzakirəyə çıxarıb. Ölkədə istintaq hərəkətlərini həyata keçirən orqanlar qeyri-peşəkar olduqlarına görə mobil nömrələrin izlənməsi, həmçinin danışıq və mesaj bazasının əldə edilməsi kimi qanunsuz tədbirlərdən yararlanırlar ki, bunun üçün də nömrələrin sahibləri barədə ətraflı məlumat lazım olur”.