Media-icmal 03.05.2017

Ölkədə islahatlar konsepsiyasının hədəfləri, bank sisteminin mövcud durumu, sosial problemlərin həllini tapa bilməməsi, ailə-məişət zəminindəki qətl və zorakılıqlar bugünki medianın aparıcı mövzusudur...

İqtisadi islahat konsepsiyalarının hədəfləri

“Azərbaycan” qəzetində “Heydər Əliyev ideyaları və dərin islahatlar konsepsiyası” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=121117) sərlövhəli məqalədə keçmiş prezident Heydər Əliyevin ölkənin iqtisadi inkişaf islahatlar konsepsiyasının əsasını qoyması dəyərləndirilir.

Müəllif deyir ki, müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu keçmiş prezident Heydər Əliyevin tarixi missiyasında ölkədə dərin və hərtərəfli islahatların aparılmasının müəllifi olması xüsusi yer tutur: “Tam məsuliyyətlə deyə bilərik ki, Heydər Əliyev irsinə məxsus olan yenilikçilik ruhu ölkəmizdə bu gün də davam etdirilən və böyük uğurlara səbəb olan dərin islahatlar konsepsiyasının nüvəsini təşkil etməkdədir. Bu, hər şeydən əvvəl ondan irəli gəlir ki, dahi liderin formalaşdırdığı siyasi və iqtisadi sistem donmuş, dəyişməz prinsiplərə deyil, həmişəyaşar və deməli, təkmilləşməyə açıq dəyərlərə istinad edir”.   

Müəllif vurğulayır ki, hazırda ictimai aktuallıq kəsb edən məqam ölkənin yeni transformasiya zolağına daxil olmasıdır, ölkə yeni islahatlar mərhələsinə daxil olub və dövlət başçısı İlham Əliyev bunu dərin islahatlar kimi səciyyələndirib.

Məqalə müəllifinə görə, dərin islahatlar konsepsiyasının elan olunmasına səbəb ölkənin daha qətiyyətli və yüksək sıçrayışa hazırlaşmasıdır və konsepsiya məhz bu amala xidmət edir.

Müəllif növbəti islahatların aparılmasına daha bir səbəb kimi qlobal iqtisadi və sosial dəyişiklikləri göstərir: “Davamlı beynəlxalq iqtisadi və maliyyə böhranı,

dünyanın siyasi və geopolitik nizamının dəyişməsi meyllərinin güclənməsi Azərbaycanda adekvat davranış modelinin seçilməsini qaçılmaz edir”.  

Müəllif vurğulayır ki, dünya bazarında neftin qiymətinin iki dəfədən çox ucuzlaşması, bütün neft ölkələri kimi, Azərbaycanın da milli gəlirlərinin kəskin azalmasına səbəb olub, bu hal manatın məzənnəsinin enməsinə, sosial-iqtisadi xarakterli proseslərə təsir edib. Müəllif hesab edir ki, bu şərtləri diqqətə alan və yeni inkişaf imkanlarını aşkara çıxarmağa hədəflənmiş sosial-iqtisadi modelin yaradılması tarixi zərurətə çevrilib.

Müəllif bu islahatların hədəflərinin ölkənin inkişafını daha yüksək pilləyə çatdırmaq olduğunu deyir: “Əsas hədəf Azərbaycanın rəqabət qabiliyyətinin artırılması, müasir istehsal texnologiyalarının və idarəetmə metodlarının tətbiqi, insana daha əlverişli yaşamaq və işləmək şəraitinin təmin edilməsidir”.

Bağlanacaq banklar, gözlənilən devalvasiya

“Exo” qəzeti “Azərbaycanda daha bir neçə bank bağlanacaq və bu, qaçılmaz prosesdir” (http://ru.echo.az/?p=58204) sərlövhəli məqalədə ölkənin bank sisteminin durumunu ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirə edir. 

Ə.Həsənov deyir ki, bu gün Azərbaycan bank sisteminin qarşısında  manatın məzənnəsini sabit saxlamaq və inflyasiyanı dayandrmaq kimi vəzifə var: “Bu məsələni Mərkəzi Bank (MB) yerinə yetirir və formal olaraq bu məsələlərin öhdəsindən gəlir. Dolların manata nisbətdə ilin əvvəlindəki 1,77 səviyyəsindən mart ayında 1,74 səviyyəsinə enməsi kimi göstərici bunun təsdiqidir. Amma MB-nin bunu pul kütləsinin azaldılması hesabına etməsi başqa bir məsələdir”.  

Ekspert deyir ki, indi dollar ekvivalentində dövriyyədə 4 milyard manatdan bir qədər çox pul var, amma 2015-ci ildə bu rəqəm 16 milyard dollara bərabər idi. Ə.Həsənov hesab edir ki, indiki sərt pul siyasəti iqtisadi aktivliyin azalması prosesini daha da sürətləndirə və bu siyasət uzunmüddətli perspektivdə qaçılması mümkün olmayan devalvasiya ilə müqayisədə ölkəyə daha böyük ziyan vura bilər: “MB manatı bundan sonra da sıxa bilər, hətta ABŞ dollarından baha da edər, amma  pul olmadan iqtisadiyyat funksiyasını yerinə yetirə bilməz. Sirr deyil ki, son zamanlar xeyli şirkətlər ölkəni tərk ediblər, işçilərin ixtisar olunması bu gün də müşahidə edilir, hətta dövlət orqanlarında əmək haqları aylarla verilmir, bir sözlə, problem çoxdur”.    

Ə.Həsənov ölkənin bank sisteminin sabitləşdiriməsinə Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının (MBNP) cavabdeh olduğunu söyləyib.

Ekspert deyir ki, 2017-ci ilin ilk rübündə bir neçə halda banklar öz müştərilərinin əmanətlərini qaytarmaqdan imtina ediblər: “Bu, keçən ildən baş verir və Palata bu problemi həll edə bilmir, bundan isə əziyyət çəkən çoxdur. Bu isə bank sahəsindəki duruma pis təsir göstərir, əhali banklara etibar etmir, üstəlik isə bu fonda bank əmanətlərinin geri çəkilməsi dayanmır, əgər maliyyə müəssisəsi əmanətsiz qalacaqsa, bu, onun üçün iflas təhlükəsi deməkdir”.   

Ə.Həsənov hesab edir ki, ilin sonuna kimi daha bir neçə bank bağlanacaq: “Amma başa düşmək lazımdır ki, bu, bütünlükdə bank sektoruna müsbət təsir göstərəcək, odur ki, Palatanın 2016-cı ildə qalan bankların maliyyə bazarını tərk etməyəcəkləri bəyanatı səhv idi. Bu dəfə isə bank sistemini aşağı çəkən bütün banklar bağlanmalıdır və belələrinin sayı 15-dən az deyil. Amma Palata belə addım atmağa qərar veməyəcək, odur ki, 5-6 bankı bağlayacaqlar”.

Ə.Həsənov hesab edir ki, “zərərverici” banklardan xilas olmayınca, bütün sistem “xəstə” halında qalacaq və manata gəlincə, devalvasiya qaçılmazdır, çünki, MB iqtisadiyyatın inkişafı üçün dövriyyəyə əlavə pul cəlb etməldir, bu isə devalvasiyaya səbəb olacaq. 

Avropa həyat səviyyəsinə yaxınlaşırıq?

“Novoe Vremya” qəzetində “Avropa standartlarını ancaq yuxumuzda görə bilirik” (http://www.novoye-vremya.com/w90426/.../#.WQivGoiLTIU) sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif ölkədəki problemləri diqqətə çatdırır və bunu Bakıda  keçirilmiş “Azərbaycanda sabit inkişaf uğurlarının əldə edilməsində vətəndaş cəmiyyətinin rolu” adlı konfransda Azərbaycanın Sabit İnkişafı üzrə Milli Koordinasiya Şurasının sədri, baş nazirin müavini Əli Əhmədovun çıxışna istinadən edir.

Müəllif xatırladır ki, Ə.Əhmədov həmin konfransda dünyada 1 milyard insanın aclıqdan, işsizlikdən, xəstəlikdən, qeyri-bərabərlikdən əziyyət çəkməsindən, insan ömrünün qısa olmasından danışıb.

Ə.Əhmədov nitqində BMT-nin yoxslulluq və işsizliyin 2030-cu ilə kimi  aradan qaldırılması proqramı hazırladığını və Azərbaycanın inkişaf edən ölkə kimi bu proqrama qoşulduğunu bildirir: “10-12 il ərzində Azərbaycan iqtisadiyyatı 3,5 dəfə artıb, təhsil və səhiyyə müəssisələri yaradılması üzrə layihələr icra edilib. Ölkədə vəziyyətin Avropa standartlarına yaxınlaşdırılması üçün addımlar atılır”. 

Müəllif isə Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin hələ “yetişmədiyini”,   QHT-lərin dövlət qeydiyyatında problemlər yaşandığını bildirir: “Vətəndaş cəmiyyəti hazırda Azərbaycanda sabit inkişaf  uğrunda əhəmiyyətli rol oynamaq durumunda deyil. Bu isə acınacaqlıdır, çünki sabit inkişafa ancaq hakimiyyətin, cəmiyyətin, KİV və s. institutların birgə səyilə nail olmaq olar”.    

Müəllif hesab edir ki, Ə.Əhmədovun danışdığı işsizlik Azərbaycandan da yan keçməyib, iqtisadiyyatda qazanılan az-çox uğurlar isə təbii ehtiyatlar hesabına əldə edilib: “Azərbaycanın indiki dövrü göstərdi ki, iqtisadiyyatı bir “neft iynəsi”nə əyləşdirmək səhvdir. 10-12 ilə ölkə iqtisadiyyat 3,5 dəfə artıbsa da, neftin qiymətinin kəskin endiyi qısa müddət ərzində bir o qədər də kiçilib”.

Müəllif deyir ki, ölkədə təhsil və ya səhiyyə lazımi səviyyədə deyil, ona görə də sosial yönümlü iqtisadiyyat qurulması zəruridir.

Müəllif hesab edir ki, ölkəni Avropa həyat səviyyəsi standartlarına yaxınlaşdırmaq üçün hökumət hər hansı addım atmayıb: “Bu standartlara yaxınlaşmaq üçün ilk növbədə qiymət siyasətinə yenidən baxılmalı, maaşlar avropa maaşları səviyyəsinə qaldırılmalıdır. Ölkədə isə qiymətlərin bahalanması, əhalinin gəlirlərinin azalması, iqtisadi böhran, bank sektorunun problemləri, milli valyutanın qeyri-sabitliyi, işsizlik, korrupsiya və inhisar kimi meyllər özünü göstərir”.

Ailədə övlad-valideyn dostluğu olmayanda ...

“Bizim Yol” qəzetində “Namus mentaliteti və qatil düşüncəsi...” sərlövhəli

(http://www.bizimyol.info/news/96622.html) məqalə oxumaq olar.

Müəllif bu mövzunun işıqlandırılmasına səbəb kimi son zamanlar ailə-məişət zəminində qadınlara qarşı törədilən cinayətlərin sayının kəskin artmasını göstərir: “Müxtəlif psixoloji səbəblərlə ailədə yaranan narazılılqar zamanla toplanaraq faciə ilə nətiəclənir. Lakin ən pisi bu faciəyə namus donu geyindirilməsidir. Bu ad altında cəmiyyətdə kişi cinayətkar yox, namusunu təmizləmiş qəhrəman imici qazanır, ictimai qınaqla üzləşmir”.

Müəllif ölkədə Ailə Məcəlləsi, məişət zorakılığına qarşı cəzalar nəzərdə tutan qanun olsa da, bunun ailə daxilində şiddət görən qadının müdafiəsi üçün yetərli olmadığını bildirir.

Daha sonra isə müəllif son 3 ayda ailə-məişət zəminində törədilən iki müxtəlif cinayət barədə danışaraq, bu cinayətləri anaların azyaşlı qızlarına qarşı törətdiyini deyir.

Müəllif deyir ki, 14 yaşlı qız anasına təcavüzə uğradığını deyir və ana çıxış yolunu qızını öldürməkdə görür, çünki bu qadın üçün ictimai qınaqdan xilas olmağın başqa yolu olmayıb: “Bu, həmin qadının çoxmu dürüst, çoxmu namuslu olmasından xəbər verir? Xeyr. Sadəcə bu, qadını yetişdirən mühitin sərt tərbiyə və üsullarının gösətricisidir” .

Müəllif daha bir fakt kimi başqa bir ananın sözünə baxmadığına görə 15 yaşlı qızını öldürməsini göstərir. Bu faktla bağlı müəllif belə hesab edir ki, ailələrdə qızlara analıq tərbiyəsi verilmir, analar uşaqları döyməyi, ona qəddarlığı tərbiyə bilir, valideynlə övlad arasında dostluq münasibətləri olmur.  

Müəllif daha bir fakta toxunur və dindar bir xanımın ailəsində 16 yaşlı qızının hamilə qalmasına ananın mövqeyini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, basqılara baxmayaraq, ana qızına sahib çıxır və bir səhvinə görə, bütün həyatının əlindən alınmasına imkan vermir.   

Müəllif hesab edir ki, dövlət gender bərabərliyinə diqqət göstərir və bu, qanunlarda əksini tapır, sadəcə qadınların öz hüquqlarını  bilməməsi, ictimai basqı məfhumu, ən əsası da qadının iqtisadi asılılığı ailə daxilində şiddətə məruz qalmasına gətirir.

Müəllif deyir ki, gələcəkdə qürurlana biləcəyi övlada öz güvəni sabit olan intellektual bir qadın analıq edə bilər və bu sağlam ailə, ilk növbədə sağlam psixologiyadan başlayır.