Media-icmal 0410.2016

Roma Papasının səfəri, bəzi qida məhsulları ilə bağlı gömrük rüsumlarının artırılması, işsizlik problemi, korrupsiya faktlarının üzə çıxmasının azlığının səbəbləri bugünkü ölkə mediasının aparıcı mövzusudur.  

O, dünyanın diqqətində idi      

“Azərbaycan” qəzeti “Dünya mediasının diqqəti Bakıya yönəldi” sərlövhəli məqalə (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=106795) ilə çıxış edir. Məqalə Roma Papası Frensiskin oktyabrın 2-də Azərbaycana  səfərinin dünya mediasının diqqətində olmasına həsr edilib.

Müəllif düşünür ki, bu səfər ölkədə müxtəlif mədəniyyətlər və dini konfessiyalar arasında ahəngdar əməkdaşlığın hökm sürdüyü müasir Azərbaycanda bu sahədə əldə olunan uğurlar dünya miqyasında da xüsusi maraq doğurur: “Elə bunun nəticəsidir ki, ölkəmizdə mövcud tolerantlıq mühitinin xarakterik cəhətlərinin öyrənilməsi istiqamətində artıq çoxsaylı tədqiqatlara start verilib, eyni zamanda Azərbaycanın bu sahədə təcrübəsinin digər ölkələrdə tətbiqi gündəmə gətirilib”.

Müəllif bu xüsusda Roma Papası Fransiskin Azərbaycanda katolik icmasına yaradılan şərait barədə nitqindən sitat gətirir: “Katolik icmasının müsəlman, pravoslav və yəhudi icmaları ilə səmimi münasibətləri saxlamasından xüsusi olaraq məmnunam və arzu edirəm ki, dostluq və əməkdaşlıq telləri daha da artsın”.

Müəllifə görə, Roma Papası Fransiskin Azərbaycana səfərinin özü də dini tolerantlıq  sahəsində  nümunə yaradan ölkəmizə olan yüksək ehtiramın göstəricisi hesab edilə bilər: “Roma Papasının səfəri isə bir daha göstərdi ki, Azərbaycana Şərqin islam mədəniyyəti ilə Qərbin katolik kilsəsi tərəfindən mühafizə edilən ənənəvi dəyərlərin ideal sintezinin yaşandığı bir ölkə kimi baxılır”.

Daha sonra məqalədə Roma Papasının Azərbaycan səfərinin dünyanın aparıcı mediasında geniş yer alması vurğulanır. Bu mənada məqalədə CNN, BBC kimi media maqnatları başda olmaqla 20-yə qədər media qurumunun adı çəkilir və müxtəlif məsələlərə dair açıqlamalarına yer verilir.  

Müəllifin fikrincə, bütün bunlar Azərbaycanın Qərblə Şərq arasında mədəni körpü rolunun oynamasına gətirib, eyni zamanda bu xüsusda Azərbaycan modeli artıq başqa ölkələrə də əsl nümunədir.

Bu, inhisarın, korrupsiyanın diqtəsidir

“Azadlıqinfo”nun dərc etdiyi “Gömrük rüsumlarının artımı istehlakın aşağı düşəcəyinin və bahalaşmanın anonsudur”  (http://www.azadliq.info/158889.html) sərlövhəli məqalədə müəllif 2017-ci il büdcəsinə gömrükdən daxilolmaların artırılmasını ekspert Məhəmməd Talıblı ilə araşdırır.

Müəllif qarşıdakı ildə dövlət büdcəsinin gəlir mənbələrinin formalaşmasında gömrükdən daxilolmaların payının kəskin artaraq 27,2 faizə çatdığını və müqayisə üçün 2016-cı ilin dövlət büdcəsindəkindən 21,5 faiz çox olduğunu deyir. Müəllif bu qərara gəlir ki, bu kəskin artımın mənbəyi olmalıdır.

Ekspert M.Talıblı isə artım mənbələrini belə dəyərləndirir: “Ya əvvəlki rüsum dərəcələrinin saxlanması nəticəsində proqnozlaşdırılan idxalın kəskin artımı nəticəsində yığım formalaşır, ya da gömrük rüsumlarının yüksəkdilməsi nəticəsində daxilolmalar artır”. Ekspert düşünür ki, ölkədə istehlakın kəskin azalması (37,2%) nəticəsində idxalın artımından nəinki danışmaq mümkün deyil, əksinə bunun daha da zəifləməsi proqnozlaşdırıla bilər. Ekspertə görə, bu günlərdə bəzi qida məhsullarına yüksək rüsumun tətbiq olunması bunu göstərir: “Açıq etiraf etmək lazımdır ki, bunu hələ növbəti ilin büdcə ilinə start verməmiş başlanmasını gözləmirdik. Açığı burada məntiqsizlik və tələskənlik özünü ilk andaca göstərir”.

Ekspert Nazirlər Kabinetinin ölkəyə gətirilən ev toyuqları (toyuq əti və ət əlavələri, təzə, soyudulmuş və ya dondurulmuş) və toyuq yumurtaları, soğan, xiyar, qoz-fındıq, üzüm, alma, armud, heyva, xurma, meyvə şirələri, spirtli içkilər üçün yeni və yüksək gömrük idxal rüsumlarının müəyyənləşdirildiyini deyir və bu məsələyə bir neçə aspektdən yanaşır.

Ekspertə görə, bu qərar ölkədə ərzaq və qeyri-ərzaq məhsullarının qiymətinin artması ilə müşahidə olunacaq, təkcə idxal mallarının yox, yerli istehsal məhsullarının da qiymət artımını şərtləndirəcək.

Ekspert təxmin edir ki, bu qərar həm də istehlakın səviyyəsini aşağı salacaq. Bu rüsumlardan dövlət büdcəsinin qazanması hələ vətəndaşların həmin məhsulları avtomatik satın ala biləcəyi kimi başa düşülə bilməz: “Bu, ona gətirib çıxaracaq ki, vətəndaşlar ötən ildəkindən də daha az ərzaq və qeyri-ərzaq məhsulları alacaq”.

Ekspert deyir ki, bu qərar ölkədə manatın daha da dəyərdən düşməsi prosesini bir az da sürətləndirəcək, inflyasiya artacaq, vətəndaşların pul gəlirlərinin  artımı bazardakı qiymət sürətindən geri qalacaq: “Bu isə yoxsulluq dərinliyinə yuvarlananların xüsusi çəkisinin artmasına gətirib çıxaracaq”.

Ekspert qeyd edir ki, gömrük rüsumları iqtisadiyyatın tənzimləmə alətlərindən biri, milli gəliri artıran amildir, amma bu qərar növbəti ildə iqtisadi artım templərinin azalmasına səbəb olacaq.

Ekspert xatırladır ki, dünya təcrübəsində adətən gömrük rüsumlarının artımı milli istehsalı xarici rəqabətdən qorumaq (proteksionizm) və yerli istehsalı stimullaşdırmaq məqsədilə edilir, biz də isə əksinədir: “İdxal məhsullarını daxili bazarda bahalaşdıran 2 səbəb var: inhisarçılıq və gömrükdəki “korrupsiya vergisi”. Bunları aradan qaldırmadan digər üsullar axtarmaq “Sizif” əməyidir. Bu, səhv diaqnoz və uğursuz müayinə cəhdidir. Əks nəticə verəcək!”.

Işsizliyin həddi nə qədərdir?

“Novoye Vremya” qəzetində  “Yeni iş yerlərinin açılması üçün inkan varmı?”

(http://www.novoye-vremya.com/w67847/.../#.V_MKHuh97IU) sərlövhəli məqalədə müəllif işsizlik problemini araşdırır.

Müəllif ölkəyə neft dollarının axını olan zaman işsizliyin azaldığını desə də neftin dəyərinin kəskin azalması ilə bu problemin özünü bütün gücü ilə diqqətə çatdırdığını bildirir.

Daha sonra müəllif  Əmək və Əhalinin Məşğulluğu Nazirliyinin ölkədə işsizliyin 5% çivarında olması, açılan iş yerlərinin bağlanan iş yerlərindən çoxluğu barədə açıqlamalarına toxunur və bunun gerçək olmasını şübhə altına alır: “Nazirlikdən fərqli olaraq əhali işsizliyin azalması və yeni iş yerlərinin yaradılması məsələsində o qədər də nikbin deyil. Çünki iqtisadi böhranla bağlı yaranan şoku məhz vətəndaş hiss etdi. Nə üçünsə iri müəssisələrin rəhbərləri çıxış yolunu kadr personalını ixtisara salmaqda gördü”.

Müəllif bu ixtisarların kütləvi xarakter aldığını, marketlərin bağlandığını deyir,  amma nazilriyin belə faktları nəzərə almadığını vurğulayır.

Nazirliyin işsizliyin 5% ətrafında olmasını köhnəlmiş məlumat sayan müəllif Statistika Komitəsinin az sürətlə olsa da işsizliyin artdığını söyləməsini əks arqument olaraq ortaya qoyduğunu bildirir : “Nazirlik ya əmək bazarında situasiyanı bilmir, ya da arzu ediləni həqiqət kimi göstərmək istəyir. Gənclərin əksəriyyəti tikintilərdə çalışırdılar, böhran da məhz ilk olaraq bu sahəni vurdu”.  

Daha sonra müəllif  bu ixtisarların mənzil- kommunal idarələrinə, SOCAR, “Azərişıq”, AZAL və s. kimi dövlət müəssisələrini də əhatə etdiyini bildirir. Odur ki, müəllif nazirliyin yeni iş yerlərinin çox olması haqda  açıqlamasının anlaşılmaz olduğunu vurğulayır: “Neft satışından gələn gəlirlərin kəskin azalması yeni müəssisələrin açılması imkanlarını daraltdı, hər şeyə pul lazımdır, o isə yoxdur”.  

Son olaraq müəllif ölkədən yeni və xüsusilə gənclər miqrasiyasının başlamasını təəssüflə işsizliyin nəticəsi adlandırır.

Korrupsiya qorxusu

“Exo” qəzetində isə “Azərbaycan vətəndaşları korrupsiya haqqında danışmağa qorxurlar” sərlövhəli (http://ru.echo.az/?p=32848) məqaləni oxumaq olar.

“Ölkədə korrupsiyaya qarşı mübarizə çərçivəsində 171 cinayət işinin aşkarlanması olduqca az rəqəmdir. İndiyə kimi ölkə vətəndaşları rüşvət faktları barədə susmağa üstünlük verirlər. İndiki böhran şəraitində normal iş tapmaq və orada davam gətirmək asan iş deyil”. Bunu qəzetə ekspert Nəriman Ağayev bildirir. Onun sözlərinə görə, daimi gəlirin olması naminə vətəndaşlar hətta iş adamına əlavə haqq verməyə də razı olurlar.

N.Ağayev deyir ki, bu haqda ancaq çıxılmaz duruma düşən və hüquqi baxımdan savadı şəxslər hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət edirlər. Ekspert bunu da vurğulayır ki, Azərbaycanda korrupsiyanın yayılması barədə tədqiqatlar aparılmır, odur ki, onun miqyası müəmma olaraq qalır. Korrupsiya cinayətlərini yalnız məhkəmə orqanları fiksasiya edir, amma bu, heç də bütün həcmi müəyyən etmir. Ekspertə görə,  qaldırılan cinayət işi hələ günahkarın cəzalanacağı anlamına da gəlmir.  Ekspert deyir ki, heç də bütün işlər gəlib məhkəmə səviyyəsinə çıxmır, çoxları müəyyən məbləğ ödəməklə cəzadan canlarını qurtarırlar.

Ekspert Vasif Mövsümov  maraqlı fakta toxunur: “Bu gün hökumətin korrupsiya ilə mübarizəyə nə qədər pul xərclədiyini heç kəs deyə bilməz, amma beynəlxalq tədqiqatlara əsasən demək olar ki, bu məsələyə sərf edilən hər dollar dövlət büdcəsinə 23 dollar gəlir gətirir”. Onun fikrincə, əgər ölkə antikorrupsiya kursu götürsə büdcəni bu qaytarılan vəsaitlərlə doldurmaq olar. V.Mövsümov deyir ki, Azərbaycanda dövlət məmurlarının şəffaf fəaliyyəti sahəsində, xüsusilə regionlarda ciddi problemlər var.  Ekspert deyir ki, bu faktların üstünün aşılmasında şahidlərin hüquqlarının və təhlükəsizlyinini təmin edilməsilə bağlı qanunlar olsa da onlar icra edilmir və odur ki, çoxları bu faktlar barədə susmağa üstünlük verir.