Media-icmal 04.11.2016

Azərbaycanın regionda yeri və rolu, istiqraz buraxılışının nə qədər gərəkliliyi, ölkə iqtisadiyyatında durum, xarici investorların ölkədən getmələri bugünki medianın aparıcı mövzusudur.

Qlobal layihələr təşəbbüskarı-Azərbaycan

“Azərbaycan” qəzeti “Qlobal layihələrin təşəbbüskarı” sərlövhəli məqalədə

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=109096) Azərbycanın yerləşdiyi geoməkanda yer və rolundan bəhs edir.

Müəllif hesab edir ki, Azərbaycan geosiyasi məkan kimi regionda sülhün və təhlükəsizliyin təmin olunması üçün dayaq nöqtəsi, ən perspektivli tərəfdaşdır.  Prezident İlham Əliyev isə konstruktiv, beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə əsaslanan, regional və qlobal miqyasda sabitliyə xidmət edən siyasi xətt yürüdür. Müəllifə görə, bu siyasətdə beynəlxalq aləmə çoxşaxəli inteqrasiyanın təmin olunması, iqtisadi və geostrateji maraqların ödənilməsi, vətəndaşların təhlükəsiz yaşayışının təmin olunması prioritet məqsədlərdir.

Müəllif deyir ki, qlobal böhran şəraitində maliyyə sabitliyinin təmin edilməsi, dayanıqlı iqtisadi artımın və iqtisadiyyatın modernləşməsinin  dərinləşdirilməsi, qeyri-neft sektorunun sürətlə inkişafı əldə edilən müsbət nəticələrdir: “Ötən 13 ildə həyata keçirilən uğurlu islahatlar nəticəsində Azərbaycan fantastik görünə biləcək sürətli inkişaf yolu keçmiş, bir sıra taleyüklü məsələlərin həllinə nail olmuşdur”. Müəllif bu sırada Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bak-Tbilisi-Ərzurum , TAP, TANAP kimi enerji kəmərlərinin çəkilməsini göstərir.

Müəllif bu layihələri dövlət başçısı İlham Əliyevin də yüksək dəyərləndirdiyini deyir: “Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın enerji siyasətinin beynəlxalq aləmdə də yüksək dəyərləndirildiyini bildirib: “Bu gün dünyanın ən böyük enerji layihələrindən biri olan “Cənub qaz dəhlizi” uğurla icra edilir. Biz “Şahdəniz-2” layihəsinin icrasında artıq son mərhələyə yaxınlaşırıq. Layihənin icrası artıq 83 faiz təşkil edir”. Müəllif Azərbaycanın da iştirakçısı olduğu “Şimal-Cənub” nəqliyyat dəhlizinin də mühüm əhəmiyyətə mlik olduğunu vurğulayır.        

Müəllifə görə, dövlət başçısı İ.Əliyev keyfiyyətcə yeni mərhələdə qarşıda duran əsas vəzifələri düzgün müəyyənləşdirərək ilk növbədə milli iqtisadiyyatda kəmiyyət dəyişikliklərinin keyfiyyət müstəvisinə keçirilməsini təmin etmişdir.

Müəllif hesab edir ki, son 13 ildə ölkənin regionları da inkişaf edib: “Ötən müddət ərzində regionlarda infrastrukturun bərpası və inkişafı, əhalinin sosial vəziyyətinin daha da yaxşılaşdırılması istiqamətində mühüm əhəmiyyətli tədbirlər həyata keçirilmişdir”.

Müəllif deyir ki, İ.Əliyevin inamla davam etdirdiyi yeni neft strategiyasının nəticəsi olaraq ölkə enerji müstəqilliyini tam təmin edib, bunun nəticəsi kimi ölkənin dünyada geosiyasi önəmi və beynəlxalq nüfuzu yüksəlib.

Əgər xalqda pul yoxsa...

 “Azadlıqinfo” saytı “Hökumət ölkəni borc bataqlığına sürükləyir” sərlövhəli məqalədə (http://www.azadliq.info/163661.html) ayrı-ayrı rəsmi müəssisələrin istiqraz buraxmasını ekspert Nemət Əliyevlə müzakirə edir.

Müəllif indi bələdiyyələrin istiqraz buraxması ilə bağlı Nazirlər Kabinetinin qaydalar müəyyən etdiyini bildirir. Məqalədə bu istiqrazların buraxılması üçün prosedur qaydaları haqda, tətbiq və dövriyyədən çıxarılması haqda danışılır. Müəllif xatırladır ki, ölkədə istiqraz ilk Maliyyə Nazirliyi tərəfindən, daha sonra isə SOCAR tərəfindən buraxılıb. Müəllif, demək olar ki, heç bir gəlir mənbəyi olmayan bələdiyyələrin istiqraz çapına hazırlaşmasının anlaşılmaz olduğunu deyir.

İqtisadçı Nemət Əliyev Maliyyə Nazirliyinin təkan verdiyi bu prosesin istiqrazların geniş çapına səbəb olmasını təəssüflə qarşılayır: “Normal inkişaf etmiş ölkələrdə bu cür istiqrazları bir qayda olaraq səhmdar cəmiyyətlərlər buraxır və bu, iqtisadiyyatın inkişafına verilən bir töhfə olur, bununla sərbəst pul vəsaitləri cəlb olunaraq müəssisələrin inkişafına yönəldilir”.

Ekspertə görə, Azərbaycanda isə proseslər əksinə gedir və buna görə ilk təşəbbüs olan Maliyyə Nazirliyinin istiqraz buraxmasını  tənqid edir: “Azərbaycanda Maliyyə Nazirliyi bank sektorunu sağlamlaşdırmaq, şirkətlərin inkişafına təkan vermək əvəzinə istiqraz buraxılmasına geniş meydan verib və burada əsas məqsəd istiqraz buraxıb dövriyyədən pul yığmaqdır”.

N.Əliyev hesab edir ki, indiki situasiyada bu, mümkünsüz görünür,  bunun da mümkünsüz olmasının öz səbəbləri vardir. Onun fikrincə, əhalinin indiki ağır maddi durumu bu istiqrazların iqtisadi inkişaf üçün əlavə gəlir mənbəyinə dönməsinə imkan vermir: “Əhalinin pul gəlirləri kəskin şəkildə azalıb. Əhalinin pul gəlirləri kəskin şəkildə azalıbsa, sərbəst pul vəsaitləri yoxdursa, o zaman bu istiqraz vərəqələrini buraxmaqla deyil. İstiqraz vərəqələri bir şeyə yaramayacaqsa o zaman bir müddət sonra onların çapına xərclənən vəsait də batıb gedəcək. Real və faktiki nəticəsi olan işlərə fokuslaşmaq lazımdır”.

Ekspert Dövlət Neft Fondunun bir milyard dollarlıq vəsaiti depozit şəklində Azərbaycan Beynlxalq Bankına yerləşdirməsini də tənqid edib. N.Əliyevin firkincə, bu vəsait ölkə iqtisadiyyatının inkişafına yönəldilmişdi, bu, daha səmərəli ola bilərdi.

Bu iqtisadi siyasət dəyişməlidir 

“Exo”qəzetində isə “Hələ ki, Azərbyacan iqtisadi siyasətə yenidən baxmayıb, ölkə iqtisadiyyatı təhlükə altında olacaq” (http://ru.echo.az/?p=50192) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

“Hökumətin proqnozlarına görə, 2017-ci ildə Azərbaycanda iqtisadi artım sıfıra bərabər olacaq, yəni, nə artım, nə də azalma olacaq. Mənim fikrimcə isə, azalma davam edəcək, anacaq 2017-ci ilin sonunda azacıq artım ola bilər. İllik iqtisadi artım 2%-dən çox olmayacaq. İqtisad elmi və ədəbiyyatında iqtisadi artım və iqtisadi inkişaf kimi iki anlayış var. İqtisadi artım bazardakı konyukturadan asılıdır. Əgər neftin dəyəri 100 dollar olarsa, bizdə ÜDM 10-20% arta bilər, yox neftin qiyməti artmazsa iqtisadi artım da ola bilməz. İqtisadi inkişaf isə səmərəli fəaliyyətlə bağlıdır”. Bunu isə qəzetə ekspert Oqtay Haqvediyev şərh edir.

Onun sözlərinə görə, inkişaf etmiş ölkələrin çoxu həmişə ağırlığı dövlətin inkişafı üzərinə qoyur, onları iqtisadi artım maraqlandırmır, çünki iqtisadiyyatın inkişafının təmin olunması ölkədə maliyyə artımını təmin edir: “Nə qədər ki, Azərbaycan hökuməti iqtisadi siyasətə yenidən baxmayıb, ölkə iqtisadiyyatı həmişə təhlükə altında olacaq. Buna yol verməmək üçün isə qeyri-neft sektorunun inkişafına ciddi yanaşmaq lazımdır. 

Ekspertin fikrincə, ölkə iqtisadiyyatının ən inkişaf etməmiş və ən səmərəsiz sahəsi olan qeyri-neft sektoru manatın devalvasiyasından sonra quyuya düşüb. O deyir ki, manatın məzənnəsinin yüksək vaxtında iş adamları bu sahəni üzdə saxlaya bilirdilər, amma manatın ucuzlaşmasından sonra onların da biznesi sökülməyə başladı O.Haqverdiyevə görə, Azərbaycanın qeyri-neft sektorunu müstəqil inkişaf edən sahə adlandırmaq olmaz: “Əmtəənin hazırlanması üçün istifadə edilən xammal müxtəlif ölkələrdən gətirilir, odur ki, devalvasiyadan sonra bu müəssisələrin birbirini dalınca bağlanması təəccüblü deyil və hələlik rəqabət qabiliyyətli məhsul istehsal edə bilmirik”.

Eskpertə görə, hökumət artıq anlamalıdır ki, ancaq kefiyyətli yanaşma qeyri-neft sektorunu yeni səviyyəyə qaldıra bilər.

İnvestorlar niyə qaçır?

“Novya Vremya” qəzetində dərc edilən “Pullar sakitliyi sevir və ya investorların qaçıçını necə önləyək” http://www.novoye-vremya.com/w71041/.../#.WBt41Wt97IU) sərlövhəli məqalədə hazırda ölkənin üzləşdiyi bu iqtisadi problem müzakirə edilir.

Müəllif rəsmi Bakının yerli iqtisadiyyatın artımında qeyri-neft sektorunun inkişafını əsas sahə kimi gördüyünü bildirir və bunun üçün xarici investisiyanın cəlb edilməsi kimi problemin olduğu vurğulanır: “Neftin qiyməti 50 dollar ətrafında hərəkət edirsə, iqtisadiyyatın bir çox sahələrinə dövlət investiyası qoymaq ancaq arzu edilə bilir. Bu investisiyanın azalması təsadüfi deyil. Belə halda ümid xarici investisiyalara qalır ki, indiki halda hava kimi vacibdir”.

Müəllif deyir ki, son vaxtlar isə başqa proseslər müşahidə edilir, belə ki, investorlar nəinki Azərbaycana gəlmir, əksinə, ölkədən gedənlərin sayı çoxalır.

Bundan irəli gələrək, müəllif son vaxtlar ölkədə filiallarını bağlayan şirktələrin adlarını sadalayır. Müəllif bunu da xüsusi olaraq vurğulayır ki, ölkədən gedən şirkətlər məhz qeyri-neft sektorunda fəaliyyət gösətirirdilər. Müəllif bunu belə əsaslandırır ki, neftin qiymətində böhran, ardınca devalvasiya və iqtisadiyyatdakı çöküş Azərbaycanda fəaliyyət göstərən şirkətlərə də təsirsiz ötüşməyib.

Müəllifə görə, iqtisadiyyat və biznesdə yerli özəlliklərin olması da burada az rol oynamayıb: “Əvvəllər yüksək neft gəlirləri fonunda neft şirkətləri bazarın inhisara alınmasına, bürokratiya və korrupsiyaya, məmur özbaşınalığına dözməyə imkan verirdisə, indi bu, sərmayəçiləri qane etmir”.

Müəllif hesab edir ki, neft bumu dövründə ölkədə əlverişli biznes və sərmayə qoyuluşu mühiti yaradılmadı, bu isə indi Azərbaycan iqtisadiyyatına investitiya qoymaq sahəsində ciddi problemlər yaradıb. Müəllif deyir ki, xarici şirkətlərə müxtəlif iqtisadi və siyasi çalxalanmalardan onların biznes və investisiyalarını qoruyacaq zəmanət lazımdır. 

Məüllif düşünür ki, maliyyə bazarının, bank sisteminin sabitləşmədiyi, inhisar, korrupsiya və dövlət məmurlarının özbaşınalığının davam etdiyi bir şəraitdə ölkənin rəsmi qurumları hansı təminatları verə bilər: “Ən başlıcası, yaxın perspektivdə iqtisadi durumun yaxşılaşacağı görünmür, belə ki, yenə də neft kotirovkaları enməkdə davam edir, üstəlik neftin dəyərinin daha da enəcəyi proqnozları verilir”.