Media-icmal 05.06.20

Son günlər ölkədə koronavirus infeksiyasının artması, ərzaq məhsullarının bahalaşması səbəbləri, insanların “çip”ləşdirılə bilməsi ehtimalı və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır.

Günahkar əhali imiş?

Rəsmi “Azərbaycan” qəzeti “Laqeydliyin acı nəticəsi” sərlövhəli məqalədə son günlər ölkədə koronavirus infeksiyasının yayılmasının artması səbəblərini araşdırır.

Müəllifə görə, bu halın baş verməsinə səbəb əhalinin məsuliyyətsizliyidir ki,  Operativ Qərargahın qoyduğu qaydalara riayət etməyiblər: “Əhalidən dönə-dönə xahiş və tələb olunurdu ki, qoruyucu vasitələrdən istifadə etsinlər, sosial məsafə saxlasınlar. Amma görünən o idi ki, əksəriyyət bu xəbərdarlığa, tələbə əhəmiyyət vermir”.

Müəllifin iddiasına görə, qadağalar aradan qalxdıqca vətəndaş məsuliyyətsizliyi, laqeydliyi də artır, şəxsi gigiyena, zəruri profilaktik tədbirlər gözardı edilirdi, iyunun 4-də iki ay ərzində hər həftə sonu Bakı, Sumqayıt, Gəncə, Lənkəran şəhərləri və Abşeron rayonunun ərazisində xüsusi karantin rejiminin sərtləşdirilməsi də bunun nəticəsidir.

Müəllifin deməsinə görə, hökumət də buna görə əhalini təqsrili bilir: “Məhz vətəndaş biganəliyi, qaydalara qarşı intizamsızlıq, virusa yoluxma sayının getdikcə artması hökuməti bu addımı atmaq məcburiyyətində qoydu”.

Əhalini təqsirli bilmək bununla bitmir, müəllif əlavə edir ki, vətəndaşlar kütləvi şəkildə qaydaları pozmağa cəhd edirlər, odur ki, iki ay ərzində hər həftə sonu ictimai və fərdi nəqliyyat hərəkəti, küçəyə çıxma, iş rejimi məhdudlaşdırılacaq, mağazalar qapadılacaq.

Müəllif hesab edir ki, yoluxma hallarının artmasında vətəndaş laqeydliyinin payı danılmazdır, odur ki, əhaliyə arxayınlığı, biganəliyi, laqeydliyi bir kənara qoymaq tösiyəsi verilir.

Bu qədər bahalaşmanın səbəbi

“Azadlıq-info” “Monopoliya zəli kimi Azərbaycan iqtisadiyyatının xirtdəyindən yapışıb” sərlövhəli məqalədə müəllif ölkədə monopoliyanın həcmini dəyərləndirir.

Ekspertlərin deməsinə görə, bu ilin yanvar-aprel aylarında ərzaq mallarının qiyməti 5,4%, Rusiyada isə 2,4% bahalaşıb. Qiymət artımı Azərbaycanda 2,3 dəfə çox olub.

Müəllif görə, hər iki ölkə neftin ucuzlaşan təsirinə eyni dərəcədə məruz qalıbsa COVİD-19 pandemiyası hər iki ölkədə iqtisadi fəallığa oxşar dərəcədə zəiflədici təsir göstəribsə, nədən bahalaşma səviyyəsində bu qədər fərq ortaya çıxıb?

Müəllif əlavə edir ki, Azərbaycanla müqayisədə Rusiya Amerika və Avropanın ağır sankasiyalarına məruz qaldığı üçün burada bahalaşma daha yüksək olmalı idi, amma gerçəkdə bunun əksi baş verir.

“Üstəlik rus rublu cari ilin əvvəlindən aprelin sonunadək dollar qarşısında əhəmiyyətli dərəcədə devalvasiyaya uğrayıb və 21 faiz dəyər itirib (orta məzənnə yanvarda 61,8 rubl/dollar olubsa, apreldə 74,8 rubl/dollar təşkil edib).  İdxal mallarının bahalaşmaya artırıcı təsiri Rusiyada daha yüksək səviyyədə hiss olunub”, müəllif bildirir.

Müəllif vurğulayır ki, Rusiyanın ticarət-şəbəkə monopoliyası  2,4 faizlik qiymət artımı ötüşə bilibsə Azərbaycan hökuməti özündə güc tapıb 5,4% faizlik bahalaşmanın izahını verməlidir.

Ekspertə görə, monopoliya və korrupsiya zəli kimi Azərbaycan iqtisadiyyatının xirtdəyindən yapışıb, belə ki, idxaldan asılılıq dərəcəsi çox yüksəkdir, yerli istehsal maneələri dəf edə bilmir, Azərbaycanın daxili bazarlarında qiymətlər ucdantutma bahalaşmaqda davam edir.

Virus daha da yayılacaq

“Redaktor.az”da  dərc olunan “Virus qarşıdakı aylarda daha çox yayılacaq sərlövhəli” məqalədə isə ölkənin baş infeksionisti Cəlal İsayev Azərbaycanda koronavirus pandemiyası ilə bağlı vəziyyəti şərh edir.

C.İsayev deyir ki, iyunun 4-də Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərarhagın iki ay ərzində hər həftə sonu sərt karantin qadağalarının tətbiq olunması infeksiyanın qarşısının alınmasında mühüm rol oynacaq.

Onun fikrincə, iki gün (şənbə, bazar) insanların çölə çıxmaması, xüsusilə virus daşıyıcıları olan şəxslərin evdə qalması virusun yayılmasını azalda bilər və bu bir çox ölkələrin təcrübəsində də özünü göstərir.

Son vaxtlar ölkədə infeksiyanın yayılmasının artması səbəblərinə gəlincə, C.İsayev hesab edir ki, havaların istiləşməsi, karantinin yumşaldılması insanlarda arxayınlıq yaratdı və qaydalara əməl olunmadı.

C. İsayevə görə, koronavirusun qarşıdakı payız-qış aylarında da yayılma ehtimalı var.

Baş infeksionist virusdan qorunmağın yollarından danışaraq maska taxmağı xüsusi vurğulayaraq əlləri mütəmadi yumağı, öskürərkən və asqırarkən ağızlarını birdəfəlik istifadə üçün dəsmalla bağlamağı tövsiyə edib.  

Xatırladaq ki, Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargahın bugünkü qərarına əsasən 6 iyun saat 00:00-dan 8 iyun saat 06:00-dək aktiv yoluxma hallarındakı artım səbəbindən Bakı, Sumqayıt, Gəncə, Lənkəran şəhərlərində və Abşeron rayonunda sərt karantin rejiminin tətbiq edilməsi qərarı qəbul edib.

Bəşəriyyətin “çip”ləşdirilə bilməsi, ekspertlər nə deyirlər

“Sfera.az” da yer alan “Bədənimizə düyü böyüklüyündə əşya... - İnsanların çipləşdirilməsinə fərqli yanaşmalar” sərlövhəli məqalədə isə bu məsələyə ekspertlərin münasibətini təqdim edir.

Hüquqşünas Ələsgər Əhmədoğlu deyir ki, 2030-cu ilə kimi bütün insanların şəxsi məlumatlarına dair düyü boyda “çip”ləri bədənlərinə yerləşdirmək istəyirlər. “Bu insanların izlənməsinə şərait yaradacaq, yaxud da onların heyvan kimi hansısa bir formada standartlaşmasına gətirib çıxaracaq addımların atılması qəbuledilməzdir”, hüquqşünas belə deyir.

Ə.Əhmədoğluna görə, fərdin, insan hüquq və azadlığının birinci şərti şəxsiyyətin qorunması və toxunulmazlığı prinsipidir. Şəxsin toxunulmazlığı dedikdə isə onun həm fiziki, həm də mənəvi-psixoloji toxunulmazlığı nəzərdə tutulur. 

Tibb elmləri doktoru Adil Qeybulla deyir ki, əslində bu məsələ ilə bağlı ideyalar yeni deyil. İnsanların şəkilləri, əl izləri və bəzi digər statistik göstəricilərinin elektronlaşdırılması ideyası yeni söhbət deyil. Bu, insanların dinamikasına nəzarət etmək, yarana biləcək fəsadın, hadisənin vaxtında aşkar olunması məqsədilə çoxdan düşünülmüş ideyadır. Digər tərəfdən, zamanında bu addıma gedilib, gedilməməsi məsələsi öz həllini tapacaq. Hər halda ortalıqda belə bir ideya mövcuddur və onun məqsədəuyğunluğu təbliğ olunur”.

Ekspert  Osman Gündüz isə bu istiqamətdə real addımların atıldığını və ya yaxın zamanlarda atılacağı barədə məlumata malik olmadığını söyləyir: “Aparıcı, ciddi institutların insanların ÇİP-ləşdirilməsilə bağlı hər hansı bir açıqlamalarla çıxış etdiklərini eşitməmişəm”.