Media-icmal 06.02.20

Regionların inkişafında dövlət proqramlarının əhəmiyyəti, Çində yayılan epidemiyanın Azərbaycan əlvan metallar bazarına ehtimal olunan təsirləri, biznes kreditlərinin az verilməsi müzakirələri, qiymət bahalığına münasibət, ağciyər xəstəliklərindən ölüm hallarının artması və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır. 

Rəsmi  “Azərbaycan” qəzeti “Regional proqramlar ölkənin sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsinə xidmət edir” sərlövhəli məqalədə bu proqramların əhəmiyyətini dəyərləndirir.

Müəllifə görə, 2003-cü ildən həyata keçirilən regionların inkişafı ilə bağlı dövlət proqramları ölkənin hərtərəfəli inkişafında mühüm rol oynayıb, bölgələrin sosial-iqtisadi siması kökündən dəyişməyə başlayıb, müxtəlif sahələri əhatə edən minlərlə obyektlər tikilib.

Müəllif bu proqramların nətiəcləri barədə bu il fevralın 3-də "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2019-2023-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın icrasının birinci ilinin yekunlarına həsr olunan konfransda dövlət başçısı İlham Əliyevin çıxışından sitat gətirir: “...2003-cü ildən bu günə qədər bütövlükdə Azərbaycan iqtisadiyyatı 3,4 dəfə artıb. Bu, dünyada rekord göstəricidir...16 il ərzində sənaye istehsalı 2,7 dəfə, kənd təsərrüfatı 2 dəfə, xarici ticarət dövriyyəsi 6,4 dəfə, ixrac 7,6 dəfə, o cümlədən qeyri-neft ixracı 5,2 dəfə artıb... Son 16 ildə orta əməkhaqqı 11 dəfə, orta pensiya 8 dəfə artıb, 300 mindən çox məcburi köçkünə, 6700 şəhid ailəsinə evlər, mənzillər verilib”.

Müəllif vurğulayır ki, ölkə üzrə qazlaşdırma səviyyəsi 96 faizə çatıb, 2019-cu ildə 1300 kilometr avtomobil yolu salınıb, 7 aeroport tikilib ki, onların 6-sı beynəlxalq əhəmiyyətlidir.

Müəllif kəndlərdə su təminatını yaxşılaşdırmaq üçün bu illərdə 1500-dən çox artezian quyusunun qazıldığını bildirib. Bu tədbirlər sayəsində kənd təsərrüfatında istehsalın həcmi rekord həddə - 7 faizdən çox artıb.

Yazıda vurğulanır ki, 2019-cu ildə icra edilən infrastruktur layihələri olaraq 84 məktəb və 60 tibb müəssisəsi tikilib və ya əsaslı şəkildə təmir edilib.

Müəllif əlavə edir ki, Bakıətrafı dəmir yolu xəttinin çəkilməsi əsas infrastruktur layihələrindən biridir, cari ildə bu dəmir yolunun çəkilişinin əsas mərhələsi olan dairə birləşdiriləcək.

Məqalədə deyilir ki, eyni zamanda, dəmir yolu xətti olmayan qəsəbələrə də yeni dəmir yolu xətlərinin çəkilməsi nəzərdə tutulub, bu isə Bakıda həm nəqliyyat sıxlığını aradan qaldırmaq, həm də ekoloji təmizliyə xidmət məqsədi güdür.

Xatırladaq ki, Azərbaycanda regionların inkişafı ilə bağlı üç proqram icra edilib. Birinci proqram 2003-2008-ci, ikinci proqram 2008-13-cü, üçüncü proqram 2013-2019-cu illəri əhatə edib. 2019-cu ildən isə dördüncü proqramın icrasına başlanılıb.

“Yenisabah.az” da “Böhranı uduşa da çevirmək olar” - Bu məhsulların qiymətindəki kəskin eniş Azərbaycana problem yaradacaq?” sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif bu il yanvar ayının sonlarından Çində koronavirus epidemiyasının başlanması və karantin rejiminin tətbiqindən etibarən dünya bazarında əlvan metallara tələbatın azaldığını bildirir.

Bundan irəli gələrək müəllif  dünya əlvan metallar bazarındakı vəziyyətin Azərbaycan bazarına hansı təsirlərinin ola bilməsi barədə iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərl ilə söhbətləşir.

Müəllifin deməsinə görə, misin qiyməti 11,7%  düşərək 1 tonu 5562 dollar təşkil edərək 2017-ci ilin minimum səviyyəsinə enib, alüminium 4,6%, nikel isə 8,7% ucuzlaşıb.

N.Cəfərli isə deyir ki, Azərbaycanda əlvan metallar həcmcə çox olmadığı üçün dünyadakı iqtisadi durğunluq Azərbaycana o qədər də təsir etməyəcək.

Səbəblərə gəlincə, ekspertin deməsinə görə, dünyanın ikinci ən böyük iqtisadiyyatı durğunluq həddinə gəlib, iqtisadi aktivlik, tələbat azalıb,   tələbatın azalması xammal materiallarının qiymətlərinin ucuzlaşmasına gətirib çıxarıb. “Qiymətlərin hansı səviyyəyə enməsi virusun nəzarət altında saxlanılma müddətindən asılıdır. Əgər marta qədər virusun yayılması genişlənərsə, iqtisadi aktivliyə ciddi təsir göstərəcək”.

N.Cəfərli hesab edir ki, bu, Azərbaycana neftlə bağlı təsir edə bilər, belə ki, neftin qiymətində ciddi enmə var, əlvan metallara gəlincə, deyir ki, həcm o qədər də böyük olmadığı üçün təsiri olmayacaq.  

Ekspertə görə, xammalın qiymətinin düşməsi məhsulların keyfiyyətinə təsir etmədən məhsulların ucuzlaşmasına və daha rəqabətli mühitin yaranmasına səbəb olacaqsa böhranı uduşa da çevirmək mümkündür. 

“Müsavat.com” da isə “Xəbərdarlıq: bu bankların lisenziyaları ləğv ediləcək” sərlövhəli  məqalədə ölkə banklarının istehlak kreditlərini çox, biznes kreditlərini az verməsini gündəmə daşıyır.

Müəllif bu məsələni bank sahəsi üzrə ekspert Əkrəm Həsənovla gündəmə daşıyır.

Ə.Həsənovun “Yeni Müsavat”a açıqlamasına görə, Azərbaycanda bankların istehlak kreditlərinə üstünlük verməsi əsasən qazancla bağlıdır: “Banklar birincisi ona görə istehlak kreditləri verməyə meyl edirlər ki, bu kreditlərin faiz dərəcəsi daha yüksəkdir. Biznes kreditlərində isə aşağıdır və banklar ikincidən daha az qazanırlar. Digər tərəfdən isə istehlak kreditlərini qaytarmaq daha asandır.

Vətəndaş bankın qarşısında çarəsizdir və məhkəmədə, digər məsələlərdə uduzacaq. Sahibkar isə həm rəsmi, həm də qeyri-rəsmi olaraq güclüdür, yəni sahibkar özünə daha yaxşı hüquqşünas tutar, adi vətəndaş yox”.

Ekspertə görə,  dövlət bankların istehlak yox, biznes kreditləri verməsi üçün tam lazımi şəraiti yaratmayıb: “Mərkəzi Bank bütün banklara bərabərhüquqlu, ucuz kreditlər verməlidir. Əgər bankın ucuz pulu yoxdursa, o, sahibkara ucuz kredit verə bilmir. Sahibkar da bahalı kredit istəmir. Bu gün faktiki olaraq Mərkəzi Bank bütün banklara ucuz kredit vermir və burada qeyri-bərabərlik var. Odur ki,  faizlər də düşmür. Bu isə Mərkəzi Bankın günahıdır”.

Ə.Həsənova görə, biznes kreditlərinin verilməməsinin daha bir səbəbi ölkədə ədalətli məhkəmə-hüquq sisteminin olmamasıdır, belə ki, kreditlər qaytarılmadıqda bunu təmin edəcək hüquq sistemi mövcud deyil.

Ekspert vurğulayır ki, bu halda ölkədə sahibkarların aktivliyi azalır, bir çox sahibkar biznesini ya başqa yerə köçürür, ya da bağlayır.

“Modern.az”da “İşbazlar əhalinin cibinə girir, insanları dövlətdən narazı salır” sərlövhəli məqalədə Azərbaycandakı bahalaşma dəyərləndirilir.

Müəllif bu bahalaşmanın səbəblərini artıq buraxılmış  V çağırış Millli Məclisin deputatı Vahid Əhmədovla müzakirə edir.

Müəllif  vurğulayır ki, ölkədə aparılan islahatlar, əhalinin maaş və pensiyalarının artırılması ümumən insanların sosial rifahının yaxşılaşdırılmasına xidmət edir.

Müəllifin sözlərinə görə, ancaq bəzi fürsətcilər, işbazlar bahalaşmaya getmək üçün bundan bir fürsət kimi istifadə edir: “Mağaza və supermarketlərdə azacıq müşahidə aparmaq kifayət edir ki, ötən ayla müqayisədə ərzaq və qeyri -ərzaq mallarının nə qədər bahalaşdığının şahidi olasan. Xüsusilə müxtəlif növ kərə yağlarının qiymətində 80 qəpik-1 manat arasında bahalaşma müşahidə edilir. Həmçinin mətbəx üçün lazım olan yuyucu vasitələr, şampun, sabun kimi məhsullar da hiss ediləcək dərəcədə bahalaşıb.

V.Əhmədov  hesab edir ki, bahalaşma Azərbaycanın baş bəlasıdır: “Bizdə maaş və pensiya artımı olan kimi bazarda qiymətləri artırırlar. Bu, bəladır. Ümumiyyətlə, qiymət siyasəti Azərbaycan iqtisadiyyatının sağalmaz xəstəliyidir. Dövlət başçısı əhalinin vəziyyətini düşünürək addımlar atır, o biri tərəfdən də işbazlar əhalinin cibinə girir, onları dövlətdən narazı salırlar”.

V.Əhmədova görə, bazar iqtisadiyyatı dərəbəylik demək deyil: “Bəzilərinin əlində arqument var ki, bazar iqtisadiyyatına keçmişik. Axı bahalaşmaya getmək üçün iqtisadi əsaslar olmalıdır. Sən göz görə-görə xalqın cibinə gir və adını da qoy bazar iqtisadiyyatı! Belə olmaz! Bazarda monitorinqlər aparılmalıdır, tənzimləmə mexanizmi tətbiq edilməlidir. Qiymətlərin obyektiv, yaxud subyektiv olub-olmadığına baxmaq lazımdır. Bunun üçün xüsusi qurumlar var?!”

“Oxu.az” “Ağciyər İnstitutunda qeydə alınan ölümlərin statistikası – rəsmi” sərlövhəli məqalədə müəllif bu tibb obyektində baş vermiş ölüm hallarından bəhs edir. 

Müəllifin deməsinə görə, Elmi-Tədqiqat Ağciyər Xəstəlikləri İnstitutunda (ET ACXİ) 2019-cu il ərzində 114 ölüm faktı qeydə alınıb.

Müəllif bu məsələni də xüsusi vurğulayır ki, son günlər Ağciyər İnstitutunda ard-arda bir neçə ölüm halı baş verib.

Yazı müəllifinin deməsinə görə, bütün bunlara baxmayaraq, ET ACXİ-də ötən dörd illə müqayisədə cari il üçün qeydə alınan ölüm hallarında azalma müşahidə edilir.

Məqalə müəllifinin statistik göstəricilərə istinadən söyləməsinə əsasən adı çəkilən tibb obyektində 2016-cı ildə 134, 2017-ci ildə 103, 2018-ci ildə 102, 2019-cu ildə 114 ölüm halı baş verib.

Amma buradaca müəllif belə bir statistika açıqlayır ki, ötən dörd ilin müvafiq dövrləri ilə müqayisədə  2020-ci ilin yanvar ayında qeydə alınan ölüm halları artıb.

Müəllifin deməsinə görə, belə ki, 2016-ci ilin yanvar ayı ərzində 14, 2017-ci ilin yanvar ayı ərzində 14, 2018-ci ilin yanvar ayı ərzində 11, 2019-cu ilin yanvar ayı ərzində 6 ölüm faktı qeydə alındığı halda cari ilin yanvar ayı üçün bu rəqəm 19 olub.