Media-icmal 06.04.20

Koronavirus pandemiyasının sosial-iqtisadi təsirlərini azaltmaq üçün nəzərdə tutulan dövlət tədbirləri, istixana təsərrüfatlarının vəziyyəti, müqaviləsiz işləyən vətəndaşların dövlət dəstəyi almaq qayğıları, hökumətdən gözləntilər, işsizliklə bağlı şərhlər və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır.  

“Azərbaycan” qəzeti “Həm muzdla işləyənlərə, həm də çalışmayan vətəndaşlara dövlət tərəfindən yardım göstəriləcək” sərlövhəli məqalədə müəllif ölkədə koronavirus pandemiyasının sosial-iqtisadi təsirlərini azaltmaq üçün vətəndaşlara və bəzi fəaliyyət sahələrinə dövlət dəstəyinin göstərilməsini deputat Vüqar Bayramovla dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, baş nazir Əli Əsədovun sərəncamı ilə təsdiqlənən tədbirlər planı həm məşğul əhalinin, yəni, muzdla işləyənlərin, eyni zamanda çalışmayan vətəndaşların sosial təminatını, eləcə də onlara birbaşa yardım  edilməsini nəzərdə tutur.

V.Bayramov isə deyib ki, tədbirlər planında iş yerlərinin, eləcə də sosial sabitliyin qorunması istiqamətində vəsaitlərin ayrılması nəzərdə tutulur.

Deputat deyir ki, istiqamətlərdən biri  pandemiyadan ziyan dəymiş sahələrdə çalışan müqavilə ilə çalışan muzdlu işçilərin maaşlarının bir hissəsinin dövlət tərəfindən ödənilməsidir.

V.Bayramovun deməsinə görə, hazırda muzdla çalışanların sayı 300 min nəfərdir, bu məqsədlı büdcədən 215 milyon manat vəsait ayrılacaq, bu isə muzdla çalışan hər bir vətəndaşa orta hesabla 716 manat vəsait ödəniləcəyi deməkdir.

Deputata görə, fərdi sahibkar kimi fəaliyyət göstərənlər də var, onlar üçün büdcədən 80 milyon manat vəsait ayrılacaq, bu isə bu kateqoriyadan olan hər vətəndaşa  267 manat vəsaitin ayrılması deməkdir.

V.Bayramov deyir ki, burada əsas meyar mikro və fərdi sahibkarın 2019-cu ildə vergi ödənişlərini, məcburi dövlət sosial sığorta və işsizlikdən sığorta ödənişlərini həyata keçirməsidir.

Deputat, həmçinin qeyd edib ki, aprel-may aylarında elektrik enerjisi ilə bağlı limitlər tətbiq olunacaq. Bu məqsədlə dövlət büdcəsindən 10 milyon manat vəsait ayrılacaq.

“Müsavat.com” Azərbaycanda istixana təsərrüfatları çətin durumda: qiymətlər yarıbarı azalıb” sərlövhəli məqalədə müəllif istixana təsərrüfatlarının fəaliyyətini Azərbaycan Meyvə-tərəvəz İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyasının rəhbəri Bəşir Quliyevlə dəyərləndirir.

Müəllifin deməsinə görə, bu sahənin vəziyyəti ağırdır və bundan irəli gələrək meyvə-tərəvəz İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyası hökumətə təkliflər hazırlayıb.

Müəllifə görə, söhbət onadan gedir ki, ki, koronavirus pandemiyasına qarşı tətbiq olunan sərt karantin tədbirləri ölkədə meyvə-tərəvəzə tələbatın azalmasına səbəb olub, belə ki, restoranlar, kafelər, şadlıq sarayları fəaliyyətini dayandırdığı üçün bu məhsulların alıcıları xeyli azalıb. 

B.Quliyev deyir ki, hazırda istixana məhsullarının mövsümü davam edir, bu məhsulların da maya dəyəri yüksəkdir, mövcud şəraitdə tələb hədsiz azaldığı üçün qiymətlər də ötən il ilə müqayisədə yarıbayarı olmaqla kəskin azalıb: “Onun sözlərinə görə, bu ölkə daxilində də, xaricdə də belədir.Məhsulun satış qiyməti çəkilən xərcləri ödəmir, fermerlərə əmək haqlarını çatdırıb vermək problemdir”.

B.Quliyevin deməsinə görə, hələlik ixrac həcmi azalmayıb, qış mövsümündə istehsal həcmi onsuz da az idi, qışda qiymətlər də baha olur: “Amma indi belə deyil, çünki tələbat azalıb. Məhsuldarlığın artdığı  aprel-may aylarında ixracın da azalacağını gözləyirik. Tələbat olmayanda hətta aşağı qiymətlə belə satış mümkün olmur”.

“Yenisabah.az”da dərc edilən “Müqaviləsiz işləyən vətəndaşlar yardım alacaqmı?” sərlövhəli məqalədə isə müəllif koronavirus pandemiyası ilə bağlı Azərbaycanda dövlət dəstəyinin günəmuzdlulara da tətbiq edilə bilməsi barədə iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli ilə söhbətləşir. 

N.Cəfərli isə bu barədə deyir: “Çox təəssüf edirəm ki, gündəlik çörək puluna işləyənlər dövlətin yardım proqramından kənarda qaldı”.

Onun szölərinə görə, ölkədə təxminən 1 milyon 500 min müqaviləsiz işləyən vətəndaş var ki, çoxu da ictimai iaşə obyektlərində, xidmət sektorunda, turizm və tikinti sahələrində çalışır. Bu sahələr tamamilə bağlanıb deyə bu şəxslərin sayları dəqiq bəlli deyil, qeydiyyatlarında problemlər var, umumi sayı ilə bağlı məlumat yoxdur.

Ekspert vurğulayır ki, inkişaf etmiş bir çox ölkələr fərq qoymadan bütün vətəndaşlarına birdəfəlik yardım edir: “Azərbaycanda bunun sənədləşdirilməsinin və hesabatlığının aparılması üçün zaman yoxdur. Buna görə düşünürəm ki, dövlət bütün vətəndaşlara şamil olunacaq qərar verməlidir. Onlar Azərbaycan vətəndaşıdır. Azərbaycan vətəndaşı olan hər kəsə birdəfəlik maddi yardım almaq üçün imkan yaradılmalıdır. Ən azı 250 manat səviyyəsində yardım alsalar, bu da onların iki ay müddətində  dolanışığını təmin edər".

“Azadlıqinfo”da isə “Hökumətin işsizliklə bağlı yalanı üzə çıxdı” sərlövhəli məqalədə iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevin ölkədə işsizliklə bağlı düşüncələrinə yer verilib.

Eskpert hesab edir ki, rəsmi işi və qazancı olmayanların hökumətin böhranla bağlı sosial dəstək paketinin müzakirəsindən kənarda qalmasına hamı diqqət çəkməkdə haqlıdır.

R.Ağayevə görə, burada problemin tək səbəbi məşğulluğun qeyri-rəsmi olması yox, həm də etiraf edilməyən qeyri-rəsmi, gizli işsizlikdir: “Ölkədə 3 mln. qeyri-rəsmi iş yeri ola bilməz. Belə çıxır ki, hər bir rəsmi iş yerinə iki qeyri-rəsmi iş yeri düşür. Statistikanı qoyuram kənara – o görməyə bilər (ya da hansısa səbəbdən görmək istəməyə bilər). Axı bu qədər iş yeri olsa, ən azından bizim yanımızda olmalıdır, gözümüzün qabağında olmalıdır, çoxlu sayda dostlarımız, tanışlarımız, qohumlarımız orada işləməlidir. Halbuki, mən öz ətrafımda işləməyən, işi olmayan, işləmək istəsə belə ixtisasına, peşəsinə uyğun işi illərdir tapa bilməyən nə qədər insan tanıyıram. Amma bunların heç birini statistika rəsmi işsiz kimi uçota almır”.

Ekspertə görə, bu şəxslər həmin qeyri-rəsmi məşğullar statistikasındadır, amma hökumət üçün rəsmi işsizlərin sayının çox olmasındansa, qeyri-rəsmi iş yerlərinin sayını çox göstərmək siyasi baxımdan daha əlverişlidir.

“Fərz edək ki, ticarətdə, xidmətdə, tikintidə 300-500 min, lap 1 milyon nəfər uçotsuz çalışan olsun. Bəs yerdə qalan 2 mln. nəfər hanı? Qeyri-rəsmi iş yerlərinin bu qədər nəhəng sayda olacağına dair heç bir arqument inandırıcı görünə bilməz.

Əsas səbəb – ölkədə etiraf edilməyən böyük miqyasda işsizlikdir”.

İqtisadçı deyir ki, statistika hətta adambaşına 10-15 sot pay torpağı olan 10 minlərlə kənd adamını da ilboyu işləyən sayır, amma bu şəxslərin o torpaqdan əldə etdiyi qazanc 12 aya bölünsə məlum olar ki, rəsmi minimum maaşın yarısı qədər qazancı olub.

Qeyri-rəsmi məşğulluq, onun leqallaşması vətəndaşın yox, hökumətin məsuliyyətidir. Əgər vergi güzəştləri və sanksiyalar problemi həll etmirsə, demək, mübarizə və həll üçün reseptlər (mexanizmlər) doğru seçilməyib.