Media-icmal 07.07.18

Azərbaycan-Türkiyə iqtisadi əməkdaşlığnın əsasları, yerlərdə məmur -iş adamları münasibətləri, ölkənin enerji sisteminin gələcək taleyi bugünkü (07 iyul, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Azərbaycan-Türkiyə iqtisadi əməkdaşlığı-əsaslar

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycan-Türkiyə iqtisadi əlaqələrinin təməlində uğurlu enerji layihələri dayanır" sərlövhəli məqalədə iki ölkə arasında iqtisadi inkişafın əsaslarını müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan-Türkiyə iqtisadi tərəfdaşlığının təməlində enerji və nəqliyyat layihələri dayanır: "Əvvəlcə, Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft kəməri, sonra "Şahdəniz" qazını Türkiyəyə çatdıran Bakı-Tbilisi-Ərzurum xətti bu iki ölkəni bir-birinə daha sıx tellərlə bağlayıb. Bu gün də nəhəng layihələr icra edilir. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu artıq istifadəyə verilib. TANAP-ın (Transanadolu Qaz Boru Kəməri) açılışı təkcə bu iki ölkənin deyil, bütün regionun həyatında mühüm hadisəyə çevrildi".

Müəllif bu iqtisadi inkişafın daha bir əsası kimi Azərbaycan sərmayələri ilə Türkiyədə istehsal sahələrinin yaradılmasında müəssisələrin tərəfdaşlığını göstərir.

Yazı müəllifi bu sırada Azərbaycan neft və qazını Türkiyəyə nəql edən və paylaşdıran BOTAŞ şirkətinin adını çəkir və deyir ki, ötən illər ərzində BOTAŞ nəinki Türkiyənin, hətta bütün regionun neft-qaz sektorunda aparıcı şirkətlərdən birinə çevrilib və artıq bütün dünyada tanınır.

Məqalə müəllifi bildirir ki, BOTAŞ həm də TANAP qaz boru xəttinin üç əsas səhmdarından biridir və layihədə sanballı iştirak payına malikdir.

Müəllif bu əməkdaşlıq çərçivəsində "Türkiye Petrolleri"nin (TP) öz xidməti olduğunu deyir və Azərbaycan da daxil olmaqla hazırda 7 ölkədə fəaliyyət göstərdiyi vurğulanır.

Müəllifə görə, Azərbaycanda yeni və müasir neft-qaz infrastrukturunun yaradılmasında isə "Tekfen İnşaat ve Tesisat" A.Ş. şirkətinin də öz dəst-xətti görünür və bu holdinqin tərkibindəki "Tekfen İnşaat" hazırda Qafqaz, Orta Şərq, Şimali Afrika, Mərkəzi Asiya və s. regionlarda fəaliyyət göstərir.

Məqalə müəllifi bu sırada 1996-cı ildə "Tekfen" və SOCAR-ın birgə "Tekfen-Azfen" müəssisəsi yaratdıqlarını və bu qurumların Azərbaycanda neft-qaz infrastrukturunun qurulmasında sözlərini dediklərini bildirir.

Müəllif son illərdə Azərbaycanın Türkiyə iqtisadiyyatına 13 milyard dollardan çox sərmayə qoyduğunu, qarşıdakı illərdə 20 milyard dollara çatacağını vurğulayır.

Müəllif deyir ki, adı çəkilən layihələr Azərbaycan-Türkiyə iqtisadi əlaqələrinin bir hissəsidir, ümumilikdə isə bu layihələr hər iki ölkənin iqtisadi gücünü artırır.

Rayonlara dədə-baba mülkləri kimi baxanlar

"Modern.az"da isə "Sahibkarların "dərisini soyan" icra başçıları - "İşlədikləri rayonu dədə-baba mülkü sayırlar"" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif məmur-vətəndaş- iş adamları münasibətlərini deputat Fəzail Ağamalı ilə müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, bəzi şəhər və rayonlarda sahibkarların yerli icra başçıları tərəfindən incidilməsi heç kimə sirr və ya yeni xəbər deyil.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, icra başçılarının təhdidi, qanunsuz ödənişlər tələbi üzündən bu sahədən gedənlər də az sayılmaz: "Özlərini az qala "əyalət padşahı" kimi aparan, iş adamları ilə istədikləri kimi davranan bəzi icra başçıları "burda mənəm, Bağdadda kor xəlifə" iddiasından əl çəkənə oxşamırlar... ta ki, söz-söhbət ölkə rəhbərliyi səviyyəsinədək çatana kimi...".

Müəllif iddia edir ki, rüşvət, məmur özbaşınalığı, insanlar arasında ayrı-seçkilik mühiti sadə vətəndaşların vəziyyətini çətinləşdirdiyi kimi, sahibkarları da çıxılmaz durumlara salır.

Məqalə müəllifi bu iddianı da ortaya qoyur ki, bir sıra regionlarda kiçik və orta sahibkarlar icra hakimiyyətləri tərəfindən sıxışdırılır, yerlərdə büdcə vəsaitlərinin mənimsəmələrinin başında icra başçıları və komandası durur.

"Məsələn, bir rayon və ya şəhərdəki hansısa parkda, küçədə təmir-abadlıq işlərinə gərək olanda, icra başçıları bunu yerli sahibkarların boynuna qoyur, onları öz büdcələrindən vəsair xərcləməyə məcbur edir. Əvəzində sənədlərdə həmin işlərə guya dövlət büdcəsindən icra hakimiyyətinə ayrılmış vəsaitin xərcləndiyi öz əksini tapır".

Deputat Fəzail Ağamalı sayta şərhində bir çox icra başçıları ilə vətəndaşlar arasında müxtəlif problemlər yaşandığını deyir:"Bunu bütün icra başçılarına şamil etməzdim. Elə icra başçıları var ki, həqiqətən də xalqın içindədir. Amma belə icra başçıları azdır. Bəziləri ölkə prezidentinin sərəncamını aldıqdan sonra təyin olunduqları rayona, şəhərə sanki dədə-babalarından qalma mülk kimi baxırlar. Belə hallar təəssüf doğurur və narazılığa gətirib çıxarır".

Deputat deyir ki, xalqa laqeyd olan icra başçıları eyni halı iş adamlarına da yaşadırlar: "İş adamlarına donor, maliyyə, əlavə gəlir mənbəyi kimi yanaşırlar, bu doğru deyil, belə hallara son qoyulmalıdır. Onlar ittiham olunmaqla bərabər, ciddi şəkildə tənqid edilməli, qınaq obyektinə çevrilməlidir".

F.Ağamalı deyir ki, hansı məmur daha çox var-dövlət qazanmaq istəyirsə gedib iş adamı olsun, daha məmur səlahiyyətilə bu təbəqəni incidib var-dövlət toplamasın.

Deputat bildirir ki, "iş adamlarının qazandığı pulun müəyyən və çox hissəsini müxtəlif yollarla almalıyam, götürməliyəm" psixologiyası və həyat tərzi ilə yaşayanlar xalqın dövlətə etimadını zəiflədirlər, bu isə yolverilməzdir.

Bu, qeyri-mümkündür

"Müsavat. com"da "Müasir enerji sisteminin qurulması üçün 1 milyard manat lazımdır" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif iyulun 3-də Mingəçevir İstilik Elektrik Stansiyasında (İES) baş vermiş qəza fonunda ölkənin enerji sisteminin mövcud durumunu və perspektivini ekspert İlham Şabanla araşdırır.

Müəllif deyir ki, adı çəkilən qəzanın səbəblərini aradan qaldırmaq və ölkənin enerji sisteminin bir də belə hal ilə üz-üzə qalmaması üçün ekspert və mütəxəssislər çoxsaylı təkliflər səsləndiriblər, onlardan biri də "Azərbaycan" İES-in ləğvi və yeni stansiyanın qurulmasıdır.

"Bu, qeyri-mümkündür, bu stansiyanın dayanması böyük fəsadlara gətirər. Düzdür, orada 8 blokun hamısı eyni vaxtda heç zaman işləməyib, ən azı 1 blok ehtiyatda saxlanıb. Bildiyimə görə, orada 5 blok işləyib və təxminən 1625 Mvt gücü olub. Stansiyanın dayandırılması şəraitində ölkədə bu gücü əvəzləyəcək mənbə yoxdur. Bu baxımdan, əsas çıxış yolu stansiyada əsaslı təmir-bərpa işlərinin aparılmasıdır". Eneryi sahəsi üzrə ekspert , Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İ.Şaban bunu sayta şərhində deyib.

İ.Şabana görə, İES-də əsas problem qızma halında açılmanı təmin edəcək sistemin, bir də soyutma mexanizminin işləməməsidir: "Stansiyanın blokları 10 il əvvəl əsaslı təmir olunub. Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankından 115 milyon dollar kredit alınıb, təmir işlərini Çin şirkəti həyata keçirib, 8 blokun hamısı təmir olunub".

Ekspert deyir ki, Azərbaycanda 6,5 min Mvt generasiya gücü var və ən yüksək tələb halında belə istehlak 5 min Mvt-ı keçməyib.

İ.Şaban hesab edir ki, ölkədə yeni generasiya gücü yaradılmasına ehtiyac yoxdur və bir faktı açıqlayır: "Lakin çox maraqlıdır ki, prezidenti yeni güclərə ehtiyacın olduğuna inandıra biliblər. Ötən həftə büdcəyə dəyişiklik olundu, 300 Mvt-lıq yeni stansiyanın tikintisi üçün "Azərenerji"yə ilkin olaraq 81 milyon manat ayrıldı. Təsəvvür edin 7 ildir ki, "Azərenerji" Şimal DRES-də 400 Mvt-luq ikinci istilik elektrik stansiyasını başa çatdıra bilmir".

Ekspert hesab edir ki, Azərbaycanda əsas problem enerji sistemindəki idarəetmədədir: "Müstəqillik əldə olunduqdan sonra bizimkilər Mingəçevirdən yüksək gərginlikli xətlər çəkərək bütün ölkəni Mingəçevirə bağladılar. Bakıda, Sumqayıtda qurulan yeni stansiyaların istehsal etdiyi enerjinin paylanması Mingəçevir üzərindən həyata keçirilir. Halbuki müasir idarəetmə proqramları var ki, qəza baş verən gücləri avtomatik sistemdən ayırır, başqa güclərdən təchizatı təmin edir. Yəni qəza olarkən istehlakçıların əhəmiyyətlilik dərəcəsinə görə şəbəkədən ayrılması həyata keçirilir. Bizdə bu sistem olmadığına görə bütün istehlakçıların təchizatı eyni anda dayanır".

İ.Şabana görə, ola bilər ki, belə sistemin qurulması üçün vəsait ayrılıb, amma işlər yerinə yetirilməyib və "Azərenerji" bütün bu illər ərzində aldığı 6,5 milyard manatlıq investisiyanı yalnız yeni istehsal güclərinin yaradılmasına yönəldib.

Ekspert vurğulayır ki, bununla yanaşı "Azərenerji"nin SOSAR-a olan 1 milyard manatdan yuxarı borcu dövlət büdcəsinin hesabına silinib və bu qədər güzəşt qarşılığında baş verənlər, sadəcə, biabırçılıqdır.

İ.Şaban çıxış yolunu "Azərenerji"ini tam, ya qismən özəlləşdirilməsində görür və buna 1 milyard manat vəsait lazım gəldiyini deyir: "Bu vəsaiti əldə etmək üçün "Azərenerji"nin heç olmasa bir hissəsi özəlləşdirilməlidir. Yəni bu şirkət dövlətin boynunda oturmamalı, dövlətə xeyir gətirməlidir. Bundan əlavə, paylayıcı şəbəkə də özəlləşdirilməli, bu sahədə rəqabətli mühit yaradılmalıdır".