Media-icmal 07.09.2016

Ölkədə idmanın inkişafı, bahalıq, kompensasiyaların azlığı, manatın ucuzlaşması, ticarətin zəifləməsi bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

İdman uğurları dövlət dəstəyinə bağlıdır      

“Azərbaycan” qəzeti “Bakı daha bir mötəbər tədbirə ev sahibliyi edir” sərlövhəli (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=104548) məqaləni 42-ci Ümumdünya Şahmat Olimpiadasının Azərbaycanda keçirilməsinə həsr edib.

Müəllif yazını bu miqyaslı tədbirlərin Azərbaycanda keçirilməsi səbəbləri barədə dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirməklə başlayır: “Azərbaycan tarixini nəzərdən keçirsək ən uğurlu dövrdür. Nəyə görə? Çünki xalqımız azaddır, taleyimiz öz əlimizdədir. Biz Azərbaycanı inamla idarə edirik. Azərbaycan vətəndaşları müstəqilliyin bəhrəsini görürlər. İdmanda, o cümlədən şahmatda bizim əsas uğurlarımız məhz müstəqillik dövrünə təsadüf edir”.

Müəllifin fikrincə, belə beynəlxalq tədbirlərin Azərbaycanda keçirilməsi ölkənin regionun siyasi, iqtisadi və mədəni mərkəzinə çevrilməsinin göstəricisidir.

Bundan sonra müəllif sentyabrın 1-də Olimpiadanın açılş mərasiminə, burada dövlət başçısı İ.Əliyevin və ailə üzvlərinin iştirakına toxunur. 

Müəllif deyir ki, Bakıda belə yarışların  keçirilməsi həm də Azərbaycanın dünya miqyasında nüfuzunun yüksəlməsinin sübutudur. Buna qədərsə müəllif Bakının  “Eurovision-2012” musiqi yarışmasına, İ Avropa Oyunlarına ev sahibliyi etdiyini xatırladır. Məüllifə görə, Bakının ev sahibliyi etdiyi 42-ci Ümumdünya Şahmat Olimpiadası indiyədək Azərbaycanda keçirilən ən kütləvi yarış kimi tarixdə qalacaq. Bu mötəbər yarışda 176 ölkədən 181 kişi və 142 qadın komandası mübarizə aparır ki, bu da iştirakçı ölkələrin sayına görə rekord göstəricidir.

Müəllifin düşüncəsinə görə, idman sahəsində əldə edilən bu uğurların kökündə keçmiş prezident Heydər Əlyevin siyasi xətti durur: “Azərbaycanın bütün sahələrdə olduğu kimi, idman sahəsində də nailiyyətləri ulu öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır”.

Daha sonra məqalədə ölkədə şahmatın inkişafı ilə bağlı imzalanan rəsmi sənədlərdən, ayrı-ayrı vaxtlarda qazanılan şahmat uğurlarından danışılır və dövlət başçısından sitat gətirilir: “Biz öz yolumuzla gedirik. İdman uğurları ölkəmizin uğurlarının tərkib hissəsidir. Ancaq güclü dövlətlərdə güclü idman var”.

Müəllifə görə, belə idman tədbirinin Azərbaycana həvalə edilməsi ölkənin bütün sahələrdə, o cümlədən idmanda tərəqqi dövrünü yaşadığını göstərir.  Ölkəmizdə təşkil olunan Avropa, Dünya çempionatları silsilə xarakter daşıyır. Müəllif deyir ki, idmançılarımızın mötəbər yarışlarda əldə etdiyi yüksək uğurlar  dövlətin idmanın inkişafına dəstəyi, müasir idman infrastrukturunun mövcudluğu ilə bağlıdır.

Bu bahalaşma gözlənilirdi

“Azadlıq.info” saytı  “Ölkə böyük qıtlığa doğru gedir” sərlövhəli məqalədə

(http://www.azadliq.info/155630.html) ölkədəki durumu ekspert Nemət Əliyevlə müzakirə edir.

Müəllif son günlərdə satış mərkəzlərində və iri marketlərdə ərzaq məhsullarının qiymətinin bahalaşdığını deyir. Ticarətçilərin bunu ölkədə dolların manata nisbətən məzənnəsinin artması ilə izah etdiklərini nəzərə çatdırır. Müəllif deyir ki, qiymət artımı təkcə xaricdən gətirilən mallarda yox,  yerli istehsal olan məhsullarda da baş verib. Bu siyahıda müəllif  “Azərsun Holdinq”in istehsal etdiyi məhsulların da adını çəkir. Müəllif şirkətin  məsullarına istinadən qiymətlərdə 5-6 faizlik bahalaşmanın  baş verdiyini və bunun xammalın maya dəyərinin artması ilə izah edildiyini bildirir

Müəllifə görə, qiymətlər 4 qəpikdən 30 qəpiyə qədər bahalaşıb. Müəllifə görə, bu artım özünü qida məhsullarında göstərir: “Səkər tozu əvvəl marketlərdə 1 manat 10 qəpiyə satılırdısa indi 1 manat 30 qəpiyədək bahalaşıb. Gündəlik tələbat məhsulu olan yumurta isə 11 qəpikdən 14 qəpiyədək bahalaşıb. Kənd yumurtasının qiymətində də artım bu qədərdir – 14 qəpikdən 18 qəpiyə qalxıb. “Westgold” yağının 1 kq.-nın topdansatış qiyməti 6,70-dən 7,01-ə yüksəlib”. Müəllif qeyd edir ki, ölkədə siqaretlərin qiymətində 25-30 faiz artım müşahidə olunur.

Iqtisadçı Nemət Əliyevin fikrincə, “Milli valyutanın sürətlə dəyərini itirməsinin bu cür nəticələrə gətirib çıxaracağı gözlənilən idi”. Bu şərhi isə ekspert Nemət Əliyev verib. N.Əliyevin fikrincə, Mərkəzi Bankın yarıtmaz siyasəti nəticəsində manatın dəyərdən salınmasının bu cür fəsadlar yaradacağı proqnozlaşdırılırdı. Onun düşüncəsinə görə, bunun əsas səbəbi daxili bazarın 70-80% idxaldan asılı olmasıdır: “Yerdə qalan 20-30 faiz daxili istehsalın da xeyli hissəsini xarici ölkələrdə istehsal olunan xammal və avadanlıq təşkil edir. Manatın xarici valyutalar qarşısında dəyərdən salınması qiymətlərin dəyişməsinə səbəb olacaqdı. Yaranmış vəziyyət sahibkarları tərəddüdlü vəziyyətə gətirib. Sahibkarlar məcbur edilir ki, qiymətləri qaldırsınlar”.

Ekspertə görə, iş adamları qiymətləri qaldırmadıqları halda ciddi itkiylə üzləşəcəklər və bu Mərkəzi Bankın öz siyasəti ilə ticarət sektorunda yaratdığı səhnədir. N.Əliyevin sözlərinə görə, topdansatışların satışı dayandırması da iqtisadiyyatda baş verənlərin göstəricisidir: “Çünki onlar başa düşürlər ki, qiymətlər artırılacaq, bu sahədə çalışan sahibkarların sabaha ümidləri yoxdur. “Onlar bilmirlər ki, sabah bir dollar almaq üçün nə qədər manat xərcləməlidirlər”.  

Ekspert Bakıda siqaret istehsalı ilə ”Baku Europian Tabakoo”nun məşğul olduğunu deyir. Ekspertə görə, əgər istehsalı ölkədə təşkil olunan məhsulun qiymətində bu cür artım yaşanırsa tam formada xaricdən idxal olunan məhsullarda da bu, mütləqdir.

N.Əliyev vurğulayır ki, yerli istehsal məhv olduğundan hazırda ərzaqın qiymətində artım yaşanır. “Konkret halda siqaretin, şəkərin qiymətində, manatın məzənnəsində baş verənlər iqtisadiyyatın çöküşünün görsənişidir. Istehsalın bütün mərhələlələrində çöküş yaşanır. Yoxsullaşma, işsizlik böyük sürətlə artacaq. Bütün bu proseslər qıtlığa doğru aparır”.

Yetərli olmayan kompensasiya müzakirəsi

“Exo” qəzetində “Evlərin sökülməsinə görə kompensasiyaların həcmi artırılmalıdır” (http://www.echo.az/article.php?aid=105124) sərlövhəli məqaləni oxumaq olar.

Müəllif az sahəyə malik ev sahiblərinə indiki ağır iqtisadi şəraitdə 1500 manat ödənməsinə yenidən baxılmasının vacibliyini bildirir. Müəllifə görə, bəzən 20-30 kv.metrlik evlərdə ailə 2-3 uşaqla birgə yaşamalı olub. İndiki halda təqdim edilən kompensasiya ilə yeni ev almağın mümkünsüz olduğu deyilir.

Ekspert Pəşad Əliyev bu məsələyə fərdi yanaşma sərgiləyir: “Hesab edirəm ki, kompensasiya fərdi qaydada bölünməlidir. Evin sahəsi az olduqca ödənilən kompensasiyanın həcmi artırılmalıdır. Böyük sahəyə malik evləri nisbətən aşğı qiymətdə dəyərləndirmək olar. Belə ki, Bakıda evlərin qiymətində ucuzlaşma var”. Ekspertə görə, bununla balansı qorumaq olar və büdcə də bundan əziyyət çəkməz, həm də bu təcrübə bütün dünyada tətbiq edilir.

Müəllif qəzetə danışan sakinlərə istinadən deyir ki, 20 kv.metr evi olan şəxsə ödənilən 35 min manat kompensasiya ilə yeni ev ala bilməsi sual altına düşür.

Müəllif deyir ki, sakinlər evlərin sökülməsinə yox, kompensasiyaların həcminin azlığına narazılıq edirlər, çünki bu pula ev almaq, sadəcə, mümkün deyil.

Ekspert Nəriman Ağayev sökülməsi gözlənilən evlərdə 600 min əhalinin yaşadığını deyir: “Bu evlərin sayını dəqiq demək mümkün deyil, amma bu evlər əsasən Xəzər, Xətai, Cabunçu, Suraxanı rayonlarında yerləşir, əsasən də neft mədənləri sahələrində tikilib və istismar müddəti də çoxdan bitib”. N.Ağayevin fikrincə, söküləcək ikinci qrup evlər SSRİ-nin ilk beşilliklərində tikilən evlərdir. Üçüncü qrup isə “xruşşovka”lardır. Ekspert xatırladır ki, Bakının 9 rayonunda belə söküntülər gözlənilir, qarşıdakı 5 ildə 289 binanın sökülməsi nəzərdə tutulur.

N.Ağayev deyir ki, bu sahələri  dövlət aldıqda hər kv. metrə 1500 manat, kommersiya qurumları aldıqda isə 2 manat ödəyəcək.

Ekspert bunu da xatırladır ki, tikintinin 5 ilə başa çatdırılacağı deyilsə də sakinlərin 2016-cı ildə evlərdən çıxarılması planlaşdırılır.

Növbəti devalvasiya təhlükəsi

“Novoye Vremya” qəzeti “Manat xilas olmağa ehtiyac duyur ” sərlövhəli məqalədə (http://www.novoye-vremya.com/w65939/.../#.V877-Ch97IU) manatın mövcud durumunu müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, bank sistemindəki indiki durum insanlara xarici valyuta almaq, xaricilərə əllərindəki manatı qaytarmaq problemi yaradıb. Müəllif bunu da xatırladır ki, banklara dollar satılması da durumu müsbətə doğru dəyişmir.

Müəllif qeyd edir ki, artıq Bakıda valyuta satışı üçün “qara bazar”ın yaranması artıq başqa mətləblərdən xəbər verir. Burada məzənnə 1.83-1,85 manat arasındadır. Qara bazarda vətəndaşlara 5 min dollara qədər dəyişmə təklif edilir. Müəllif deyir: Bütün bunlar mal qıtlığına səbəb ola bilər, odur ki, tənzimləyici qurumlar təcili buna müdaxilə etməlidir” .

Müəllifin fikirincə, indiki halda Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası sanki prosesdən kənardadır. Mərkəzi Bank isə təsirli mexanizmə malik deyil. Yazıda deyilir ki, baş verənlər ölkədə bank sisteminin gücsüz hala  düşməsinin göstəricisidir: “İş o yerə gəlib ki, insanlar ən sadə valyuta dəyişmə mübadiləsi edə bilmirlər, bank kreditlərinin olmaması artıq bank sisteminin böhranıdır. Bankların konsolidasiyadansa bağlanmağa razı olmaları bank sektorunun yeni keyfiyyətlə qurulmasına iqtisadi şəraitin olmaması deməkdir”.  

Enən alıcılıq, bağlanan mağazalar 

“Bizim yol” qəzetində isə  “Topdansatış ticarəti dayanmaq üzrədir” məqaləsini (http://www.bizimyol.info/news/84128.html) oxumaq olar.

Qəzetin əməkdaşı ölkənin ən iri ticarət mərkəzindəki yaranmış durumdan yazır.

Məqalədə deyilir ki, iri ticarət mərkəzində qiymətlərin artması ilə yanaşı mağazalara mal buraxılması da məhdudlaşdırılıb. Satışla məşğul olan şəxslər bunu Azəzbaycanda dolların manata nisbətən məzənnəsinin artması ilə izah edirlər.

Geyim, xalça, tekstil məhsullarının topdansatışı ilə məşğul olan mağazaların sahibləri bildirirlər ki, dolların məzənnəsinə uyğun olaraq satış təşkil olunur :

“Qiymətlər hər gün dəyişir-bahalaşır. Qiymət artımının süni olmadığını bildirən sahibkarlar bahalaşmanın davam edəcəyinin gözlənilən olduğunu vurğulayırlar. Ona görə də malların topdansatışa məhdud sayda buraxdıqlarını deyirlər.

Onu da öyrəndik ki, qiymət artımı ilə əlaqədar olaraq paytaxtda yerləşən iri ticarət mərkəzlərinə müraciət edən sahibkarların sayı günü-gündən azalır”.

Müəllif deyir ki, ticarət mərkəzində yeni tədris ilinin başlanması ilə əlaqədər olaraq məktəbli formalarına tələbat artıb, məktəbli formaları 32-35 manat arasında satılır.

Müəllif deyir ki, sahibkarlar vətəndaşların alıcılıq qabiliyyətinin aşağı düşməsi səbəbindən bağlanan mağazaların sayının sürətlə artdığını bildirirlər: “İstər ərzaq, istər tikinti, istərsə də məişət avadanlıqları mağazaları alver edə bilmir və bağlanır. Xüsusən paltar mağazaları kütləvi şəkildə boşaldılır. Ticarətçilər bir səbəb kimi də verginin və icarə haqlarının artmasını göstərirlər. Nəticədə “Sədərək”də hər addımda “kirayəyə verilir” elanı yazılmış mağazalara rast gəlmək mümkündür”.