Media-icmal 09.08.17

Qeyri-neft sektorunun inkişafı, valideynlərin məktəb hazırlığı, inflyasiyanın cilovlanmaması, fermerlərin baha başa gələn məhsulu ucuz satmağa məcbur olmaları bugünki medianın (9 avqust, 2017-ci il) aparıcı mövzularındandır...

Bu, idxaldan asılılığı azaltmaq prosesidir

"Azərbaycan" qəzeti "Ölkəmizdə qeyri-neft sektorunun inkişafı üçün zəruri fundamental baza yaradılıb" sərlövhəli məqalədə ölkədə qeyri-neft sahəsinin durumunu Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin kafedra müdiri,iqtisadi elmləri doktoru Müslüm İbrahimovla dəyərləndirir.

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=127739)

Müəllif deyir ki, son illər ölkə qeyri-neft iqtisadiyyatının inkişaf etdirilməsi, xüsusilə aqrar sektorun, onun bir istiqaməti olan ənənəvi sahələrin dirçəldilməsi prioritet məsələlərdəndir.

Müəllif vurğulayır ki, tütünçülük, baramaçılıq və fındıqçılıq da hələ uzun illər öncə Azərbaycanda ənənəvi və ixracyönümlü sahələrdən olub. Avqustun 4-də Qaxda keçirilən respublika müşavirəsində prezident İlham Əliyevin bir daha bu məsələlərə toxunduğu vurğulanır.

M.İbrahimov dövlət başçısı İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə 2004-cü ildən bu yana qəbul edilən regionların sosial-iqtisadi inkişaf üçün rolunu yüksək qiymətləndirir: "Bu gün tam əminliklə deyə bilərik ki, əgər o proqram qəbul edilməsəydi, milli iqtisadiyyatımızda qeyri-neft sektorunun inkişafı üçün zəruri fundamental baza olmayacaqdı. Bundan başqa, konkret sahələri əhatə edən daha neçə dövlət proqramı qəbul edildi. Bu proqramlar olmasaydı, 2015-ci ildə qlobal maliyyə böhranının mənfi və dağıdıcı təzahürləri milli iqtisadiyyatımıza da təsir edərək, staqflyasiya vəziyyətindən çıxmasını çətinləşdirərdi".

M.İbrahimov hesab edir ki, məhz regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının qəbul edilməsi sayəsində milli iqtisadiyyatın şaxələndirilməsini təmin etdi.

İqtisadçı deyir ki, bu proqramların nəticəsidir ki, son 6 ay ərzində ixrac 36 faiz, qeyri-neft ixracı 27 faiz artıb: "Təkcə kənd təsərrüfatı ixracı 40 faizdən çox olub. Nəticədə ölkənin valyuta ehtiyatları 3 milyard dollar artıb. Eyni zamanda, Azərbaycana bu dövrdə 5 milyard investisiya qoyulub".
M.İbrahimov deyir ki, ölkənin bölgələrində infrastruktur quruculuğu, istehsalın gücləndirilməsi, iş adamlarına güzəştlər qeyri-neft sahəsinin güclənməsinə səbəb olub.

İqtisadçı deyir ki, texniki bitkilərin istehsalı kənd təsərrüfatının ən mürəkkəb sahələridir, həm də valyuta tutumluluq dərəcəsinin yüksək olması baxımından böyük həcmdə kapital qoyuluşu tələb edir.

M.İbrahimov bütünlükdə qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsini idxaldan asılılığı azaltmaq, yerli istehsalı gücləndirmək, yeni iş yerlərinin yaradılması kimi dəyərləndirir: "Əminliklə demək olar ki, 2014-2018-ci illərdə regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı çərçivəsində 2017-ci ildə görülən işlərə dair hesabatda biz daha böyük nailiyyətlərin qazanıldığını görəcəyik".

Bahalaşan məktəb hazırlığı

"Exo" qəzetində isə diqqəti "Azərbaycanda məktəbə hazırlıq 10-15% baha başa gələcək" (http://ru.echo.az/?p=61683) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif yeni dərs ilinin başlanmasına az qaldığını, valideynlərin məktəb hazırlıqlarının başladığını bildirir: "Uşağı məktəbə hazırlamaq üçün qələmdən dəftərə, idman geyiminə kimi çox şey almaq lazımdır, bu isə az vəsait tələb etmir.

Bu il uşaqların məktəbə hazırlığı valideynlərə ən azı 330 manata başa gələcək, bu isə 10-15% bahalıq deməkdir və inflyasiya özünü göstərəcək. Bu il birinci sinif şagirdlərinin sayı da artacaq, amma yerli istehsal isə yerində sayır, idxal mallarının qiyməti isə daim dəyişir". Bunu isə ekspert Nəriman Ağayev bildirir.

Ekspert deyir ki, bazarda yerli məktəbli forması var, amma onun istehsalı üçün parça əsasən Türkiyədən gətirilir, odur ki, bunu tam şəkildə yerli istehsal nümunəsi saymaq olmaz.

N.Ağayev deyir ki, məktəbli forması ən azı 50 manat, orta qiymətlə 100 manat dəyərləndirilir və bütünlükdə məktəbə hazırlığın 330 manata başa gəlməsi çox böyük məbləğdir: "Bəzi vətəndaşların aylıq gəliri 500 manatdır və buradan aydındır ki, valideyn gəlirlərinin nə qədər hissəsini məktəb hazılığına sərf etməlidir. Həm də məktəb hazırlığına daxil olan ləvazimatların idxal malı olması da əlavə bahalq yaradır".

Ekspert deyir ki, tezliklə məktəb yarmarkaları fəaliyyətə başlayacaq, amma qiymətlər baha olacaq, çünki ləvazimatların, demək olar ki, böyük əksəriyyəti idxal mallarından ibarətdir.

Sabahkı günə olmayan ümid

"Novoye Vremya" qəzetində isə "İnflyasiya sabahkı günə inamı sarsıdır" (http://www.novoye-vremya.com/w101372/) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif rəsmi statistik göstəricilərə əsasən deyir ki, bütün 2016-cı il boyu inflyasiya 13,2% olubsa, bu ilin ilk yarısında artıq bu rəqəm 13,2%-dir və bu ilin ilk yarısında 210 növ məhsul üzrə qiymətlərin bahalaşması qeydə alınıb: "Qiymətlərin orta illik artımına görə, iyulda bu qiymət artımı 14 faiz olub, il ərzində ərzaq malları 18,2%, qeyri-ərzaq malları 12,6, xidmətlər isə 9,6% bahalaşıb".

Müəllif deyir ki, dolların manata nisbətdə ucuzlaşmasına, qeyri-neft sektorunun inkişafına baxmayaraq, qiymət bahalaşması davam edir və görünür, inflyasiyanı sabitləşdirmək üçün bu amillər yetərli deyil.

Müəllif bunu da xüsusi vurğulayır ki, əgər indi, yayda inflyasiyanı azlatmaq mümkün olmayıbsa, yeni dərs ilinin başlaması ilə onu azaltmaq imkanları daha da azalır, bu isə o deməkdir ki, hökumət hələ ki, inflyasiyanı cilovlaya bilmir: "Qiymət bahalaşması isə əhalinin həyat səviyyəsinə mənfi təsir edir, çünki, əhalinin gəliri inflyasiyadan önə keçə bilmir, inflyasiyadan iki dəfə geri qalır. Göstəricilər arasında belə fərq isə əhalinin əksər hissəsinin alıcılıq qabiliyyətinin və həyat səviyyəsinin aşağı düşməsi deməkdir. İlk növbədə isə bu zərbə aztəminatlı ailələrə dəyir".

Müəllif bu sırada istehlakçıların əsas xərclərinin ərzağa sərf edildiyini və rəsmi rəqəmlərə istinadən bu ilin ilk yarsında bu xərclərin 50,1% olduğunu bildirir.

Müəllif vurğulayır ki, əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin azalması iqtisadiyyata da mənfi təsir edir, belə ki, əhali mağazalarda, bazarlarda öz pullarını xərcləməklə həm də iqtisadiyyatın əsas sərmayəçisi rolunda çıxış edir.

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, əhalinin çox hissəsi daha az və ancaq zəruri olanları alır və nələrisə sərf-nəzər edir, çünki, sabahkı günə ümid yoxdur.

Baha istehsalın ucuz satışı

"Azadlıqinfo" "Pomidor istehsalçıları pulsuzluqdan şikayətlənir" sərlövhəli məqalədə (https://www.azadliq.info/198751.html) pomidorun ucuz qiymətə alınmasından bəhs edir.

Müəllif deyir ki, təxminən bir aydır, pomidor yığımına başlamış Xaçmaz fermerləri Bakıda pomidorun baha satılmasına baxmayaraq, onlardan ucuz qiymətə alınmasından şikayətlənirlər.

Müəllif bildirir ki, Fermerlər alverçilərdən şikayət etdikləri kimi alverçilər də öz xərclərindən şikayət edirlər ki, məhsulu paytaxta aparana kimi qiyməti artırılmış benzinə,nəqliyyat təhlükəsizlik postlarına pul verməli olurlar.

Müəllif daha sonra pomidor istehsalçısı olan fermerlərin şikayətlərinə yer verir: "Əvvəllər başqa məhsullar yetişdirdik, baxdıq ki, bazarı yoxdur, yenidən pomidor istehsalına keçdik, 6-7 ay işləyirsən, sonra da topdansatış adamları 35 kiloqramı 8 manata alırlar, 10 manat deyəndə bizə deyirlər ki, baha satırsınız. Bakıya isə yoldakı "əlavə" xərclərlə 12 manata gedib başa çatır. Amma çıxış yolu var və bu, dövlətdən asılıdır, dövlət nəzarət etsə, sürücüləri yollarda sıxışdırmasalar, bəlkə biz fermerlərə də yaxşı olar".

Fermerlər deyirlər ki, 35 kiloqram məhsulu 8 manata satmaq onlara sərf etmir, təkcə elə istehsal üçün çəkilən gübrə xərcləri 14-17 manata bərabərdir, bunun üstünə şum, aqrar texnika, su pulunu, yanacağı gəldikdə qiymət bahalaşır, amma buna baxmayaraq, sərf etməsə də, 8 manata satmağa məcbur olurlar.

Müəllif deyir ki, bu məhsulu yerində topdan alan alverçilər isə yol xərclərilə birlikdə çox məhsulun baha başa gəldiyini bildirirlər: "20 ildir Bakıya meyvə-tərəvəz aparırıq, yeşiyini və ya 35 kilosunu 7-8 və ya 10 manata aldığı pomidoru 15 manata sata bilirik. Buradan gəlirsən, yol xərci, bazar pulu... 1-2 manat qalır, bəzən ziyan olur",

Topdansatış alverçiləri məhsulu 8 manata almalarına səbəb kimi benzinin, yeşiklərin baha olması ilə yanaşı, bazarda yerə ödənişləri, yoldakı xərcləri nəzərə alaraq, bunu daha 4 manat əlavə xərc adlandırırlar.