Media-icmal 09.10.19

Qeyri-neft məhsulları ixracının artması, neftin qiyməti ətrafında müzakirələr, "Razin bazar"ında ticarətin vəziyyəti və s. məsələlər bugünkü (09 oktyabr, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

İxrac artır

"Azərbaycan" qəzeti "Qeyri-neft məhsullarının ixracı getdikcə artır" sərlövhəli məqalədə ölkədə qeyri-neft məhsullarının ixracının artmasını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısının təşəbbüsü ilə həyata keçirilən iqtisadi islahatların bir məqsədi də ölkənin neftdən asılılığının aradan qaldırılması məqsədilə qeyri-neft sektorunun inkişafıdır.

Müəllif əlavə edir ki, son 16 ildə bu islahatlar nəticəsində qeyri-neft sektorunda məhsul istehsalı artır, həm də istehsal edilən məhsulların xarici bazara ixracı da çoxalır.

Yazı müəllifi İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin "İxrac icmalı"nın cari ilin sentyabr ayı üçün hesabatına istinadən deyir ki, bu ilin yanvar-avqust ayı ərzində ixrac 13,5 milyard dollar təşkil edib: "Bu da ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 5 faiz çoxdur. Hesabat dövründə qeyri-neft sektoru üzrə ixrac 1 milyard 277 milyon dollar dəyərində olub. Beləliklə, bu ilin 8 ayında qeyri-neft sektoru üzrə ixracın həcmi 17 faiz artıb".

Müəlliv deyir ki, bu ilin 8 ayı ərzində meyvə-tərəvəz ixracının artaraq 361,7, pambıq lifi ixracının 86,2, alkoqollu və alkoqolsuz içkilərin ixracının 18,9, pambıq ipliyi ixracının 20,2, şəkər ixracının 20,1 milyon dollara çatması da fermerlərə dövlət dəstəyi və aqrar sektorda aparılan islahatlar nəticəsində mümkün olub.

Məqalədə vurulanır ki, həmin dövrdə qeyri-neft sənayesində də məhsul ixracı artmaqda davam edib.

2018-ci ilin avqust ayı ilə müqayisədə 2019-cu ilin avqust ayında qeyri-neft sektoru üzrə ixrac 19 milyon ABŞ dolları və ya 15 faiz artıb.

Müəllifəgörə, bu ilin avqust ayında "Azexport.az" portalına ən çox ixrac sifarişi pambıq məhsulları, tütün, şərab, toyuq əti, yumurta, soğan, meyvə şirəsi, qənnadı məhsulları, tikinti materialı, xiyar, çay, qurudulmuş meyvə, zəfəran, bal, meyvə tamlı süd, qablaşdırılmış mineral su, mühərrik yağı, mebel dəsti, gül və s. mallara daxil olub.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: "İxrac icmalı"nda göstərilib ki, bu ilin sentyabr ayında "Bir Pəncərə" İxraca Dəstək Mərkəzi vasitəsilə həyata keçirilən qeyri-neft ixracının dəyəri 8,2 milyon dollar olub. 2019-cu ilin yanvar-sentyabr ayları ərzində "Bir Pəncərə" İxraca Dəstək Mərkəzi tərəfindən yüzlərlə sahibkara ixracla bağlı müvafiq sertifikatlar verilib və bunun sayəsində 99,9 milyon dollar dəyərində qeyri-neft ixracı həyata keçirilib.

Neftdən asılılığı azaltmaq, necə?

"Yeni Sabah.az"da isə "Azərbaycan ekstremal həddən 10 dollar aralıqdadır" - böhran təhlükəsi" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif yaxın perspektivdə neftin qiyməti, bunun Azərbaycana ehtimal olunan təsirləri barədə iqtisadçı-ekspert Akif Nəsirli ilə söhbətləşir.

Müəllif deyir ki, Rusiyanın energetika naziri Aleksandr Novak neftin bir barelinin 50 dollara olmasını ədalətli adlandırıb və neftin 100 dollar olması kimi qiymətləri unutmaq lazım gəldiyini vurğulayıb.

A.Nəsirli bu verilən proqnozun doğrulacağı barədə "Yeni Sabah"a açıqlamasında proqnozun doğrulacağına şübhə ilə yanaşır və onunla razılaşmır: "Hər hansı bir energetika nazirinin qənaəti dünyada neftin qiymətini müəyyən etmir. Son dövrlərdə neftin qiymətinin müəyyən olunmasında iqtisadi və siyasi amillər daha böyük rol oynayır. Neftin qiyməti nə vaxtsa 50 dollardan da az ola bilər. Dünyada siyasi proseslər kataklizm səviyyəsinə çatarsa, münaqişə və qarşıdurma artarsa, sonu iqtisadi böhranla nəticələnə bilər. Amma neftin gələcəkdə qiyməti 100 dollar da ola bilər, 150 dollar da. Belə ki, neftin qiyməti tələb-təklifdən asılıdır, ona müxtəlif amillər təsir göstərir. Ona görə də "ədalətli qiymət" ifadəsi müasir dövrümüzə uyğun ifadə deyil.

A.Nəsrili vurğulayıb ki, son bir il üçün neftin qiyməti 50-70 dollar arasında müəyyənləşib.

Bu məsələ ilə əlaqədar Azərbacanla bağlı şərh verən ekspert deyir ki, neftin qiyməti nə qədər baha olarsa bu, bir o qədər yaxşıdır, çünki Azərbaycanın büdcəsi birbaşa neftdən asılıdır.

"Büdcəmizin 60-70 faizdən çoxu təbii sərvət hesabına formalaşır. Bu da dünya standartlarından iki-üç dəfə yuxarıdır. Dünyada normal büdcələrin 25 faizdən çoxunun təbii sərvətdən formalaşmasına imkan verilmir. Belə yazılmamış qaydalar mövcuddur. İkinci bir tərəfdən isə bizim büdcəmiz idxaldan asılı büdcədir".

A.Nəsirli deyir ki, buna görə də Azərbaycan büdcəsi daha çox valyuta ehtiyatlarına ehtiyac duyur və neftin 50 dollardan ucuz olması müəyyən narahatlıqlar doğura bilər.

"Amma bu, böhran həddi deyil. Azərbaycan üçün böhran həddi neftin bir barelinin 40 dollardan aşağı düşməsidir. Ekstremal həddən 10 dollar aralıyıq. Azərbaycanda problemi aradan qaldırmaq üçün hökumət ciddi addımlar atmalıdır. Ölkə bazar iqtisadiyyatına tam keçid etməlidir və büdcənin neftdən asılılığını aşağı salmalıdır".

"Razin bazarı"nda "ölən" alver

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Razin yarmarkası"nda alver ölüb, ticarətçilər domino oynayır" sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif deyir ki, bu bazarın Bakıxanov qəsəbəsindən köçürülməsi dəfələrlə qaldırılsa da son nəticədə baş tutmayıb.

Müəllif deyir ki, bazarın hazırkı durumu, alverin vəziyyəti barədə satıcılarla söhbət edib.

Müəllifin deməsinə görə, bu bazar 1995-ci ildən fəaliyyət göstərir, hətta bir neçə il öncə Sabunçu rayon rəhbərliyi ilə satıcılar arasında insident baş verib, səbəb isə bazarın bir hissəsinin köçürülməsi cəhdi olub.

Müəllif iddia edir ki, bazarda sanitar-gigiyena qaydaları pozulmasa da mağazaların yerləşdiyi yollarda tıxac məsələsi həllini tapmayıb.

Yazı müəllifi əlavə edir ki, sakinlər də nəqliyyatın "pik vaxtı"nda yollarda tıxac yaranmasından şikayət edirlər.

Məqalə müəllifi əlavə edir ki, sakinlər bu bazarla alver edənlərin sayının azaldığını bildirirlər. səbəb də bunu göstərirlər ki, elə supermarketlərdə də mallar buradakı qiymətə satılır.

Sakinlərin deməsinə görə, bu bazarda əsasən geyim satırlar, onu da kimsə almaz, ona görə ki, əvvəla qiymətlər bahadır, ikincisi də bazardan nə isə almaq istəyən birbaşa "Sədərək" Ticarət Mərkəzinə üz tutur: "Bazarı gəzsəniz, görəcəksiz ki, satıcılar ya yatıblar, ya da domino oynayırlar. Çünki müştəri yoxdur. Elədirsə, bazar nə üçün köçürülmür? Burada düyünü saxlamağın anlamı nədir? Elə zənn etməyin ki, bu ərazidən ancaq elə Bakıxanova işləyən avtobuslar keçir".

Sakinlər hesab edirlər ki, əgər bazar köçürülsə, gəliş-gediş olan yol genişlənərsə hər kəsə faydası olar: "Tez-tez burada maşınlar qəza edir. Siqnal səsindən də qulaq tutulur. Səbəb odur ki, yolda "butulka effekti" var, enli gələn yol, burada bazara görə daralır".

Müəllif vurğulayır ki, bazarda ciddi müştəri problemi yaşandığı özünü göstərir, yalnız uşaq paltarları satılan bölmədə bir neçə müştəriyə rast gəlib, onlar da bahalıq olduğu üçün bazardan heç nə almayıblar.

Müəllif deyir ki, bazarda yer pulu 300-500 manat arasında dəyişir, qiymət fərqi piştaxtanın və ya mağazanın bazarın girişə nə qədər yaxın olmasına görə fərqlənir, bu hissədə qiymətlər bahadır.

Müəlifə görə, ən pis vəziyyət kişi geyimlərinin satıldığı mağazalardadır, belə mağazalarda satıcıları tapmaq olmur, mağazadan kənarda oturaraq ya mürgüləyir, ya da telefonla oynayırdılar.