Media-icmal 10.09.2016

Ölkədə iqtisadiyyatın inkişafı, Milli Şuranın 11 sentyabr mitinqi ərəfəsində durum, ölkə əhalisinin maddi-sosial durumu, vaxtı keçmiş kreditlər problemi bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Yeni inkişaf mərhələsi

“Azərbaycan” qəzeti “Regional inkişafda yeni mərhələ” sərlövhəli məqaləni dövlət başçısı İlham Əliyevin ölkənin cənub və şimal bölgəsinə son səfərinə həsr edib.(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=104849)

Müəllif bu səfəri qlobal böhran şəraitində regionların davamlı inkişafnın  təsdiqi kimi dəyərləndirir. Müəllif bu səfərlər kontekstindən çıxış edərək ölkənin qlobal böhran şəraitində belə makroiqtisadi sabitliyi qoruyub saxladağını vurğulayır:“Ötən dövrün iqtisadi qiymətləndirməsi deməyə əsas verir ki, hökumətin maliyyə sabitliyinin təmini yönümündə həyata keçirdiyi tədbirlər praktik baxımdan özünü doğruldub”. Müəllifə görə, gerçəkləşdirilən antiböhran tədbirləri, əvvəlki illərdən yaradılmış möhkəm maliyyə-iqtisadi potensial hesabına ölkə iqtisadiyyatının dayanıqlığı qorunub saxlanılıb.  

Müəllif deyir ki, Azərbaycan Avroatlantik məkana inteqrasiya kursunu davam etdirməklə, transmilli enerji və kommunikasiya layihələrinin təminatçılarından biri olmaqla, demokratikləşmə yolunda atdığı ardıcıl addımlarla Cənubi Qafqazın ən nüfuzlu ölkəsi kimi tanınır. Yazıda qlobal maliyyə-iqtisadi böhran  şəraitində Azərbaycanda qeyri-neft sənayesinin 2,4, kənd təsərrüfatının  3,1 faiz artdığı deyilir. Məqalədə ölkə iqtisadiyyatına 6,3 milyard dollar sərmayə qoyulduğu, ilin altı ayında isə 78 min daimi iş yerinin açıldığı vurğulanır. Bütün bu rəqəmlərdən irəli gələrək müəllif  Azərbaycanın regionda iqtisadi cəhətdən güclü, məqsədlərinə doğru inamla irəliləyən dövlətə çevrildiyini deyir.

Müəllifə görə, dövlət başçısını regionlara səfərləri regionların qeyri-bərabər  inkişafının qarşısının alınması, yeni iş yerlərinin açılması, problemlər barədə informasiyaları ilkin mənbədən almaq üçün edilir. Müəllif deyir ki, İlham Əliyevin bu addımları xalqın prezidentə etimadını daha da artırır. Müəllif bu mənada dövlət başçısından belə bir sitat da gətirir: “Biz son 13 il ərzində 1 milyon 300 min yeni iş yeri yaratmışıq. Ancaq bu proses daimi olmalıdır, çünki, əhali artır, tələbat artır, istehlak artır, yeni fabrik, zavodlar, emal müəssisələri yaradılmalıdır”.

Müəllif İ.Əliyevin istər Masallya, Biləsuvara, Salyana, istərsə də Xaşmaz və

Qusara səfərləri zamanı içməli su təminatından istirahət və aqroparkların, yeni yolların, turizm obyektlərinin  açılışında iştirak etdiyini bildirərərk belə qənaət ifadə edir: “Əminliklə demək olar ki, respublikamız cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında öz inkişaf tempini sürətləndirəcək və qabaqcıl dövlətlər arasında layiqli yerini tutacaq”.

Tarixi seçim anı

“Azadlıq.info” saytı isə Milli Şuranın 11 sentyabr mitinqinin mahiyyəti ilə bağlı məqalə dərc edib. (http://www.azadliq.info/156268.html)

Müəllif mitinqin izdihamlı alınmasını əsas arqument kimi irəli sürərək deyir ki, bu, təkcə təşkilatçıların hazırlıq səviyyəsinə və ya cəmiyyətin verdiyi dəstəyə görə gəlinən qənaətlə yox, həm də tarixin Azərbaycan xalqı qarşısında qoyduğu tələblə bağlıdır: “Bəli, Azərbaycan xalqı tarixi seçim qarşısındadır. Onun iradəsi ilə formalaşmayan, ona məxsus hakimiyyəti zorla onun əlindən alan bir siyasi komanda ölkədə faktiki yaratdığı sülalə idarəçiliyini qanuniləşdirmək niyyətindədir”.

Müəllifin fikirincə, mövcud iqtidarın sentyabrın 26-da Konstitusiyaya dəyişikliklər edilməsini nəzərdə tutan referendum babaları əsrin əvvəlində cümhuriyyət quran xalqa qanuni monarxiyada  yaşamaq “təklifi”dir: “26 sentyabr referendumunun məqsədi bu həqarəti xalqın adından qəbul olunmuş elan etməkdir. Xalqın isə bu həqarəti geri oxutdurmaq üçün sərəncamında qalan tək vasitə dinc, amma kütləvi mitinqdir”.

Müəllif deyir ki, aksiyanın təbliğatını təkcə Milli Şura və ya Xalq Cəbhəsi Partiyası deyil, sosial şəbəkənin minlərlə fəalları aparıb.Yazıda Müsavat, Liberal-Demokrat partiyalarının, NİDA, D-18 hərəkatlatının və s. qüvvələrin akiyaya dəstək verdiyi vurğulanır.

Müəllifə görə, cəmiyyətin askiyaya belə dəstək verməsinə cavab olaraq hakimiyyətin antitəbliğat aparmasına, Bakı şəhər polisinin aksiya ilə bağlı hədə-qorxu tonunda danışmasına da diqqət çəkir. Müəllif Bakı meriyasının aksiyaya icazəni mitinqin keçirilməsinə bir gün qalmış elan etməsini aksiya ətrafında ajiotajın güclənməsi kimi dəyərləndirir. Müəllif deyir ki, indiki total ağır sosial-iqtisadi durumda mitinq keçirilməsi hakimiyyəti təşvişə salır. Müəllif  Bakı şəhər polisinin mitinqin vaxtının dəyişdirilməsi barədə mediaya açıqlamasını belə dəyərləndirir: “Bakı polisi rəhbərliyinin saat söhbəti niyyətini açıqlaması isə siyasi hakimiyyətin mitinqdən qorxusunun görünən son kadrlarıdır”.

Böhran yoxsulluğu artırır

“Exo qəzeti isə  ölkə əhalisinin maddi-sosial durumunu ekspertlərlə müzakirə edir. (http://www.echo.az/article.php?aid=105387)

“Əhalinin 15%-i 100 min dollardan 1milyon dollara kimi varidata malikdir. Amma bura şəxsə aid olan daşınmaz əmlak, avtomobil də aiddir. Evi olan şəxsi kasıb saymaq olmaz, çünki onun daşınmaz əmlakı satmaq, əldə edilən vəsaitlə yaşamaq və ya biznes yaratmaq imkanı var. Ölkənin 5% əhalisi 1 milyon dollardan yuxarı vəsaitə malikdir. 30% əhali isə 10 min dollardan 100 min dollar arasında varidat sahibidir. 10%  əhali isə heç bir aktivə, hətta “ölü kapital”a belə malik deyil”. Bunu qəzetə ekspert Nəriman Ağayev bildirir və ekspert deyir ki, bu insanlar icarədə, maaşdan maaşa yaşayır.

Ekspert bu göstəriciləri ideal saymır, iqtisadi böhranın başlaması ilə problemlərin çoxaldığını vurğulayır: “Ölkədə əmanət kimi pula sahib olmayan vətəndaşların sayı artır, bu gün təxminən 3 milyon nəfər əmək qabiliyyətinə malik insan və təqaüdçü ancaq maaşla yaşayır”. Ekspert Oqtay Haqverdiyev isə qəzetə 4 nəfərlik ailənin 1000 manatlıq gəliri olduqda bunun 15%-ni əmanət kimi saxlamağın mümkün olduğunu deyir: Respondentlərin 39%-i  yığdıqları əmanətləri saxlaya bilmədiklərini, devalvasiya ilə bağlı “qara gün”ə saxladıqları əmanətləri xərclədiklərini bildirirlər. Təbii ki, manatın dəyərdən düşməsindən sonra ölkədə yoxsulların sayı artıb”. 

Müəllif deyir ki, ölkənin əmək qabiliyyəti olan əhalisinin yarıdan aşağısının bank hesabları var və bank xidmətlərindən istifadə səviyyəsi çox aşağıdır. Müəllifə görə, bunun səbəbləri vətəndaşların maliyyə savadsızlığı, ölkədə qeyri-nağd hesablar sisteminin lazımi səviyyədə inkişaf etməməsi və nəhayət, ölkənin bank sisteminə etimadın olmamasıdır. Ekspert Samir Əliyevə görə, bütün bunlar bank sisteminin ölkənin iqtisadi həyatında çox da yüksək olmamasının göstəricisidir:

“Banklarda 6 milyard əmanət var. Amma əmanətçilərin sayı 2 milyon nəfərdən çox deyil, bu da hər insana 2-3 bank hesabı deməkdir. Ölkə əhalisi 10 milyon nəfərdir, əmək qabiliyyətli isə 4,6 milyon nəfər. Belə alınır ki, bu vətəndaşların ancaq yarıdan azının bankda hesab açmaq imkanı var”.

Kreditlərin qaytarılmaması səbəbi – yüksək faizlər

“Novaya Vremya” qəzeti isə “Problemli kreditlər artır, manat ucuzlaşır, banklara etimad azalır” sərlövhəli məqalə ilə ölkənin maliyyə durumunu araşdırır.

(http://www.novoye-vremya.com/w66293/.../#.V9Malyh97IU)

Müəllifin fikrincə, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının vaxtı keçmiş kreditlərin qaytarılması məsələsini təxirə salması belə kreditlərin sayını artırır. Müəllif həm də vurğulayır ki, pis proqnozlar isə günbəgün gerçəyə dönür. Məqalədə vəziyyətin yaxşıya doğru dəyişəcəyi ilə bağlı gözləntilərin özünü doğrultmadığı, bu yaxınlara qədər 1 milyard 200 milyon həcmi olan belə kreditlərin artıq 1 milyard 500 milyon həcminə çatdığı deyilir: “Ölkədə iqtisadi durum pisləşdikcə borcluların kreditləri qaytara bilməsi mürəkkəbləşir. Bank kollektorları da vətəndaşı pulu qaytarmağa məcbur edə bilmirlər”.

Müəllif bu kreditlərin iki devalvasiyaya qədər götürüldüyünü deyərək ölkədə iqtisadi durumun kəskin pisləşməsilə vətəndaşların bu kreditləri ödəmək   gücünün olmadığını bildirir.

Müəllifə görə, bu kredtilərin həlli məsələsini kredit götürənlər, banklar və hökumət birgə həll etməlidir: “Bu məsələnin həllindən qaçmaq olmaz. Öz-özünə heç nə həll edilmir. Aydındır ki, banklar ağır dövr yaşayır, amma bankların əhaliyə güzəştə getmək istəməməsi də başa düşülən deyil. Hətta faizlərin az da olsa endirilməsi ödənişləri yaxşılaşdıra bilər. Yüksək faizlərin olması kreditlərin qaytarılmamasının əsas səbəbidir”.    

Müəllif Palatanı, Mərkəzi Bankı tənqid edərək hər iki qurumu hərəkətdə olan manatın ucuzlaşması və problemli kreditləri həll edə bilməməkdə suçlayır. Müəllif deyir ki, bunun nəticəsi olaraq maliyyə böhranı bank sistemini zəiflədir.

Müəllifə görə, bunun qarşısı alınmasa yeni devalvasiya təhlükəsi başımızın üstünü alacaq.