Media-icmal 13.04.2017

Azərbaycanın etibarlı tərəfdaş olması, bank sistemindəki böhran, ölkədə onlayn ticarətin boğulması, ölkədəki turistlərin valyutadəyişmə problemləri bugünki medianın aparıcı mövzusudur...

Etibarlı tərəfdaş - Azərbaycan

“Azərbaycan” qəzeti “Azərbaycan beynəlxalq aləmdə etibarlı tərəfdaş kimi qəbul olunur” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=119778) sərlövhəli məqalədə ölkənin dünyada yerini və rolunu dəyərləndirir.

Müəllif Azərbaycanın qlobal layihələrin həyata keçirilməsində, beynəlxalq iqtisadi-siyasi proseslərdə aparıcı qüvvəyə çevrildiyini bildirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan diplomatiyası regional əməkdaşlıq, enerji təhlükəsizliyi, habelə beynəlxalq təşkilatlarda təmsilçilik kimi məsələlərdə milli maraqların prioritetliyini maksimum səviyyədə təmin edir: “Cənab İlham Əliyevin prezidentlik dövrü ölkə həyatı üçün strateji əhəmiyyət kəsb edən inkişaf proqramlarının hazırlanması və işlək mexanizmlər əsasında həyata keçirilməsi, ən müxtəlif sahələrdə intibah və tərəqqi prosesinin geniş vüsət alması ilə səciyyəvidir”.

Məqalədə vurğulanır ki, İ.Əliyevin prezidentliyi dövründə qlobal enerji və nəqliyyat-kommunikasiya layihələrinin uğurla gerçəkləşdirilməsində, Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təminatında Azərbaycanın rolu artıb.

Müəllif deyir ki, Avroatlantik məkana inteqrasiya, demokratikləşmə və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu prosesi, liberal iqtisadi-siyasi mühitin formalaşdırılması kimi məsələlər də dövlət başçısının diqqət mərkəzində olub.

Yazı müəllifi Azərbaycanın inkişaf modelinin dünyada nümunə kimi göstərildiyini, bu daxili təcrübənin öyrənildiyini nəzərə çatdırır.

Müəllif deyir ki, 14 il ərzində dövlət başçısı dünyanın aparıcı ölkələri ilə faydalı əməkdaşlığı genişləndirib və Bakıda keçirilən beynəlxalq tədbirlər bunun göstəricisidir.  

Müəllif dövlət başçısı İ.Əliyevin səfərlərinə də diqqət yetirir və bu səfərlərdə ölkənin maraqlarının beynəlxalq miqyasda təmin olunması məsələsinin prioritet olduğunu, ölkəyə etimadı daha da artırdığını bildirir.

Müəllif bu etimadın artmasını dövlət başçısından sitat gətirməklə daha da qüvvətləndirir: “Mən 10 ildən çoxdur ki, Davos Ümumdünya İqtisadi Forumunda iştirak edirəm və görüşlər zamanı ölkələrimiz üçün bir çox layihələr həyata keçirilir.

Əbəttə, bizim tədbirlərdə iştirakımız, fəal rolumuz ölkəmizə rəğbəti, hörməti artırır və bu gün Azərbaycan beynəlxalq arenada çox etibarlı tərəfdaş kimi tanınır”.

Banklar böhrandan çıxmayınca...

“Novoe Vremya” qəzetində “Bank böhranının iqtisadiyyata təhlükəsi davam edir” (http://www.novoye-vremya.com/w88207/.../#.WO5UmIiLTIU) sərlövhəli məqalədə ölkənin bank sisteminin durumu müzakirə edilir.

Müəllif deyir ki, ölkənin bank sisteminə etimad ən aşağı səviyyədədir, artıq banklara borc götürənlər yox, heç əmanətçilər də etibar etmirlər.

Məqalədə deyilir ki, bu il martın 1-nə banklarda əmanətlərin həcmi 7101,8 milyon manat olub və bu əmanətlərin 645,4 milyon manatı və ya 8%-dən çox, keçən ilin analoji dövrü ilə müqayisədə isə 975,5 milyon manat və ya 12%  azalması deməkdir: “Maliyyə bazarında və bank sistemindəki qeyri-sabitlik prinsip etibarilə əhalinin əmanətlərinin həcminin artmasına imkan vermir. Ölkədə 10-dan çox bankın bağlanması ilə əmanətlərin qaytarılmasında yaranan problemlər həm banklara etimadsızlıqda, həm də əmanətlərin həcminin azalmasında öz rolunu oynayıb”.  

Müəllif vurğulayır ki, bank sistemindəki mövcud durum əhalini məcbur edir ki, əmanətlərini banklarda yox, balışlarının altında saxlasınlar.

Müəllifə görə, bank böhranı özünü bütün formalarda göstərir, odur ki, böhrandan çıxış simmetrik olmalıdır, yəni, bank problemi kompleks həllini tapmalıdır: “Amma nə qədər ki, bank sistemini bu durumdan çıxarmalı olan qurum təmsilçiləri sadəcə düşünür, vəziyyət bir o qədər də pisləşir”.

Müəllif deyir ki, bütünlükdə iqtisadiyyata dövlət və o cümlədən banklar tərəfindən investisiya qoyulması azalır və əlavə edir ki, bir çox bank qurumları dövlətdən dəstək gözləyirsə, onlardan çoxu bağlanmaq həddindədir, hansı maliyyə investisiyasından söhbət gedə bilər?

Müəllif ölkədə 1,5 milyard manat həcmində problemli kredit olduğunu və bu problem həllini tapmadıqca bankların sağlamlaşdırılmasının mümkün olmayacağını bildirir.

Müəllifə görə, indiki durumda ölkə iqtisadiyyatından ciddi artım gözləmək mənasızdır, deməli vətəndaşların da sosial durumunun yaxşılaşacağı gözlənilmir, bu isə o deməkdir ki, vətəndaşlar yenə də kredit götürə bilməyəcəklər, problemli kreditlərin həcmi isə artmaqda davam edəcək: “Normal maaşı və bəzən bütünlükdə gəliri olmayan əhalinin hansı kredit götürmək qabiliyyəti ola bilər?”.

Müəllif hesab edir ki, bank sistemi böhrandan çıxmayınca ölkənin iqtisadi inkişafına məhvedici təsir göstərəcək.

Beşikdə boğulan onlayn-ticarət

“Exo” qəzetində “Azərbaycanda onlayn-ticarətə vergi vaxtından qabaq tətbiq edilib?” (http://ru.echo.az/?p=58491) sərlövhəli məqalədə isə müəllif ölkədə ticarətin bu növünün durumunu ekspertlərlə müzakirə edir.

Müəllif öncə “Azərbaycan bankları xarici onlayn-ticarətə 18% ƏDV tətbiq edib, bu sizə necə təsir edib?” sorğusunun nəticəsini təqdim edir. Sorğunun nəticələrinə görə, rəyi soruşulan 150 nəfərdən 57%-i bu alış-veriş növündən istifadə etmədiyini, 27% az istifadə etməyə çalışdığını, 10% nadir hallarda istifadə etdiklərini, 5% isə istifadə etməkdə davam etdiklərini bildiriblər.  

“Prinsip etibarilə elektron ticarətin ölkədə vergiyə cəlb olunması əsaslıdır, amma fikrimcə, bunu vaxtından tez ediblər, çünki, elektron ticarət Azərbaycanda yenicə cücərirdi, bu qərar isə elektron ticarəti heçə endirib, sorğunun nəticələri də bunun göstəricisidir”. Bunu qəzetə ekspert Əkrəm Həsənov şərh edir.

Ekspertin fikrincə, bu qərar bir neçə il sonra verilsəydi tamam başqa səmərə ola bilərdi.

Ə.Həsənov hesab edir ki, bir neçə il ərzində insanlar elektron ticarətə vərdiş edəcəkdilər və bundan imtina etməyəcəkdilər. Bu gün isə qanun gözlənilən səmərəyə imkan verməyəcək. Dövlət daxilolmaları dolayı vergilərlə artırmaq istədi, bu isə gəlirdən yox, satışdan gələn vergidir. Amma bu sərəncam qısamüddətli səmərə verə bilər və ola bilər ki, heç bu səmərə olmasın da”. 

Müəllif xatırladır ki, 2016-cı ilin sonunda Vergilər Nazirliyi elektron ticarətə əlavə dəyər vergisi tətbiq edib və ƏDV 18% təşkil edir və onlayn iş və xidmətlərin istifadəçiləri, onlayn-lotereya, yarış və müsabiqə iştirakçıları və s. bu vergiyə cəlb olunurlar.  

İqtisadçı-ekspert Fuad Əlizadənin fikrincə, Vergilər Nazirliyinin müəyyən etdiyi bu vergi norması ədalətli deyil, belə ki, xarici ölkələrlə müqayisədə onlayn ticarətin həcmi olduqca azdır və cəmi 15 milyon manat təşkil edir: “Amma Qazaxıstanda bu ticarət növünün dövriyyəsi 8 milyarda bərabərdir, əgər bu sahə başqa ölkələrdəki kimi inkişaf etmiş sahə olsaydı vergi tutmaq olardı. Amma bu gün bunun əsla yeri deyil”.

Vayutadəyişmə, yoxsa, soyğunçuluq?

“Yeni Müsavat” qəzeti “Azərbaycana gələn turistlərin ən böyük çətinliyi: valyutanı necə dəyişək?” sərlövhəli məqalədə ölkəyə gələn turistlərin problemlərini ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirə edir. (http://musavat.com/news/azerbaycana-gelen-turistlerin-uzlesdiyi-en-boyuk-cetinlik-valyutani-nece-deyisek_429694.html)

Müəllif öncə mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəz Qarayevə istinadən, bu ilin ilk üç ayı ərzində Azərbaycana 544 min xarici turist gəldiyini, Novruz bayramı ərəfəsində isə İrandan gələn turistlərin sayının 60 mindən çox olduğunu xatırladır.

Daha sonra müəllif  turistlərin Azərbaycanda valyuta dəyişmə problemi yaşadıqlarını deyir və bunun səbəbi kimi ölkədə valyutadəyişmə məntəqələrinin ləğvini, şənbə-bazar günləri isə bankların valyuta dəyişməməsini göstərir. 

Bu durumu qəzetə şərh edən iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli deyir ki, turistləri ciddi şəkildə narahat edən bur problem aradan qaldırılmalıdır: “Azərbaycan həqiqətən turist ölkəsi olmağa çalışırsa, ən önəmli problemlərin həllinə üstünlük verməlidir”.

N.Cəfərli deyir ki, son illər turizmlə bağlı ən çox uğur qazanan Gürcüstan 6 milyon turist qəbul edib və rekord vurub, burada valyutadəyişmə məntəqələri səhər saatlarından gecə saat 12-yə qədər çalışırlar.

Ekspert hesab edir ki, Azərbaycanda valyutadəyişmə məntəqələrinin bağlanması heç bir müsbət nəticəyə səbəb olmayıb, ölkədə valyuta ajiotajı əslində bu məntəqələr bağlandıqdan sonra başlanıb: “Bu addım qara bazarın yaranmasına gətirdi, bu da manatın məzənnəsi ilə bağlı heç bir effekt vermədi, əksinə həm yerli vətəndaşlar üçün, həm də xarici turistlər üçün valyuta dəyişmək problemə çevrildi”.

N.Cəfərli hesab edir ki, bu addım həm də bu məntəqələrdə çalışan 4 min nəfəri işsiz qoymaqla sosial problem yaradıb.

Ekspert deyir ki, son vaxtlar ən çox müşahidə olunan durum restoranlarda, kafelərdə və digər xidmət sahələrində qeyri-qanuni olsa da belə, yerli iş adamlarının valyutanı ödəniş olaraq qəbul etməyə məcbur olmalarıdır: “Qanunun pozuntusu olsa belə, başqa çıxış yolu qalmır. Çox təəssüf ki, valyutanı çox aşağı məzənnə ilə qəbul edirlər və bu da turistlərdə narazılıq yaradır”.

N.Cəfərli bildirir ki, bu məsələnin həllinin yubadılması turizm sahəsində atılacaq addımların da effektini azaldır və problemin həlli valyutadəyişmə məntəqələrinin yenidən açılmasından keçir.

Onun fikrincə, bu, həm yeni iş yerlərinin açılması deməkdir, həm də alış-satış məzənnələri arasında bu soyğunçu fərqə son qoyulacaq: “İndi banklarda alış-satış arasında ciddi fərq var, 100 dolların alqı-satqıda ən azı 8 manat fərq yaranır. Bu, çox böyük problemdir, bu, vətəndaşların və turistlərin cibinə girmək deməkdir”.