Media-icmal 14.01.2017

1920-ci il yanvarın 14-də Azərbaycan Cümhuriyyətinin müstəqilliyinin dünya birliyi tərəfindən tanınması, hökumətin xaricdəki aztəminatlı azərbaycanlılara sosial yardım qərarı, bank sisteminin problemləri, ölkədə banklara etimadsılıq bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

14 yanvar 1920- ci il: Cümhuriyyət müstəqilliyinin tanınması

“Azərbaycan” qəzetində “Azərbaycan” - 100: İstiqlalımızın yadigarı, həmyaşıdı və tərənnümçüsü”( http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=113835) sərlövhəli məqalə diqqət çəkir. Belə ki, məqalədə deyilir ki, 1920-ci il yanvarın 14-də Azərbaycan Cümhuriyyəti müstəqilliyi dünya birliyi tərəfindən tanınıb və bununla bağlı “Azərbaycan” qəzetinin o zamankı sayında bu tarix bayram kimi qeyd edilib. Məqalənin müəllifi qəzetin indiki redaktoru, deputat Bəxtiyar Sadıqovdur.

Müəllif 97 il öncə Paris Sülh Konfransının timsalında dünya birliyi tərəfindən dövlət müstəqilliyinin rəsmən tanındığını deyir və bu tarixin “Azərbaycan” qəzetinin 14 yanvar 1920-ci il tarixli xüsusi nömrəsində bayram kimi qeyd edildiyi vurğulanır.

Müəllif tarixi şəxsiyyətlərin yaratdığını, jurnalsitlərin isə günlərin tarixlərini yazdıqlarını bildirir.  

Yazıda Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yüz yaşının tamam olmasına 17 ay qalması özü tarix, özü də möhtəşəm tarix, əbədi qürur və fəxarət istinadı olduğu vurğulanır.

Daha sonra müəllif bu tarixdən çıxış edərək XX əsrin sonlarında ikinci dəfə Azərbaycana dövlət müstəqilliyinin qismət olduğunu bildirir.

Məqalədə deyilir ki, əgər xalqın arzu və tələbi ilə ulu öndər Heydər Əliyev yenidən ölkə rəhbərliyinə qayıtmasaydı, budəfəki müstəqilliyk də 1918-ci ildəki süqut taleyini yaşayacaqdı: “Bu gün Heydər Əliyevin memarı və qurucusu olduğu müasir, demokratik və müstəqil Azərbaycanda yaşamağımız bizə həm də keçmişimizi olduğu kimi, ağ ləkələrdən təmizlənmiş şəkildə öyrənməyə və xalqımıza təqdim etməyə imkan yaradıb”!

Müəllif hər iki tarixi dövrdə “rəsmi dövlət qəzeti” olan “Azərəbaycan” qəzetinin dövlətçiliyə xidmət etdiyini deyir. Bu qəzetin səfifələrində dövrün məşhur siyasi ictimai xadimlərinin çıxş etdiyini vurğulayır. 

Son olaraq müəllif istiqlalın yadigarı, həmyaşıdı və bütün dövrlərdə tərənnümçüsü olan, artıq yaşı 100-ü haqlayan “Azərbaycan” qəzetini həm də milli tarixin son bir əsrlik dövrünün ən dəqiq mənbəyi adlandırır. Odur ki, 97 il öncəki milli qürur gününün də ən müfəssəl təəssüratını məhz onun səhifələrindən duymaq, yaşamağın mümkünlüyünü vurğulayır.

Aləmi bəzər...

“Azadlıqinfo” saytı “ Didərgin salınmışlara sosial yardım” sərlövhəli məqalədə müəllif  (https://www.azadliq.info/174212.htm)  hökumətin xaricdə yaşayan aztəminatlı  azərbaycanlılara sosial yardım edilməsi haqda qərarı dəyərləndirilir.

Müəllif artıq neçə illərdir ki, ölkədə tənəzzül və səfalətin meydan oxuduğunu, ölkə vətəndaşlarının müxtəlif problemlər məngənəsində sıxıldığını, intiharların yeganə çıxış yolu kimi göründüyünü deyir.

Yazı müəllifi rəsmi Bakının son iki ildə ölkə daxilindəki islahatlar və antiböhran  siyasətinin nəticə vermədiyini, bununla belə hökumətin xaricdə yaşayan  azrəbaycanlılara sosial yardım etməsinin anlaşılan olmadığını bildirir:

“Vətəndaş quyunun dibinə batdıqca, hökumət qayğıdan, humanizmdən, uzaqgörən siyasətdən dəm vurur. Hətta “qayğı”nın  dozası o həddə çatıb ki, xaricdə yaşayan azərbaycanlılara da yardım etmək qərarına gəliblər. Adam həm qəşş edib gülmək, həm də qışqırıb ağlamaq istəyir. Guya, daxildəkiləri təmin ediblər, xaricdəkilərə də əl uzadırlar.

Müəllif xatırladır ki, hökumətin kömək göstərmək istədiyi adamlar elə sosial durumun ağırlığından, dolana bilmədiklərindən, işsizlikdən, hüquqlarının tapdalanmaları səbəbindən ölkədən gediblər. Yazıda xaricdəkilərə sosial yardım təəccüblə qarşılanır: “Ölkə daxilində aztəminatlı ailələrə verilən sosial yardımın 6 ayını rüşvət kimi alanlar, ölkə xaricindəkilərə hansı şərtlərlə yardım göstərəcəklər?”

Müəllif hesab edir ki, ölkə içində  2.5 milyon vətəndaşı kredit bataqlığından çıxara bilməyən, 13500 şəhid ailəsinin “qan pulu”nu ödəməyən, 17000 tələbəni təhsil haqqını ödəyə bilmədiyi üçün təhsildən kənarda qoyan, müəyyən etdiyi minimum əməkhaqqı ilə 10 gün yaşamaq mümkün olmayan hökumətin  xaricdəki azərbaycanlılara yardım edəcəyi inandırıcı deyil.

Yazıda bu da vurğulanır ki, xaricdəkilər bir yana, daxildə minlərlə ailənin ölkəni tərk etmə yollarını axtardığı da nəzərə çatdırılır.

Müəllif həm də öncə didərgin salıb, sonra qayğı göstərməyin anlamının başadüşülməz olduğunu deyir.

Müəllif deyir ki, ölkədən mühacirət edənlərin aldıqları “qaçqın pulu”, ölkədə verilən minimum əməkhaqqından 5 dəfə çoxdur, odur ki, yeni fərman da pul yumağın yeni mərhələsi olacaq: “Uzun illər daxildəkilərə qayğı adıyla yeyiblər, bundan sonra da xarcidəkilərə qayğı adıyla yeyəcəklər”.

Bank sistemi çökə bilər 

“Exo” qəzeti “Azərbaycanın bank sistemi vaxtı keçmiş kreditlər üzündən çökə bilər” (http://ru.echo.az/?p=55026) sərlövhəli məqalədə ölkənin bank sisteminun durumunu ekspert Oqtay Haqverdiyevlə müzakirə edir.

“Əgər hökumət vaxtı keçmiş kreditlər məsələsinə ciddi yanaşmasa ölkənin bank sistemi çökə bilər, belə ki, kredit resursları olmasa banklar fəaliyyət göstərə bilməyəcək”. Ekspert bu sahədəki durumu qəzetə belə şərh edir.

Ekspert deyir ki, ölkədə vaxtı keçmiş kreditlərin 70%-i hüquqi şəxslərə aiddir.

Bu kreditlərin dollarla götürülən kreditlər və həcminin 1 milyard yarımdan çox olduğuu deyən O.Haqverdiyev bunun bank sistemini “batıra” biləcəyi barədə xəbərdarlıq edir: “Bu məsələdə hökumətin borclu olanlarla bağlı məlumatları açıqlamaması narahatedicidir. Mən inanıram ki, bunların çoxu hüquqi şəxslərdir, sıravi vətəndaşlar deyil. Kreditlərin 70%-dən çoxu da onlara aiddir. Hökumət bunu bilir, amma heç nə edə bilmir. Onların arasında kreditləri təyinatı üzrə işlətməyən və xaricə çıxaran fırıldaqçılar da var”.

Ekspert bunu da xatırladır ki, onların arasında milli valyutanın dəyərdən düşməsi səbəbilə müflis olanlar və bu səbəbdən borcları bağlaya bilməyənlər də var.

O.Haqverdiyevə görə, borclu olan fiziki şəxslər çox deyil və hökumət onların bu borclarını silə bilər və neftin qiymətinin kəskin enməsinə görə bu insanlar günahkar deyil. Ekspertə görə, məsələnin ən yaxşı həlli vasitəsi öhdəliyin banklar, hökumət və borclu şəxs arasında bölünməsidir.

Ekspert deyir ki, əks halda bu kreditlərin qaytarılması mümkün olmayacaq.

O.Haqverdiyev hökuməti fəaliyyətə çağıraraq deyir: “Hökumət 2016-cı ildəki kimi  əlini yanına salıb otursa bank sistemi tezliklə çökəcək.”

Digər ekspert Əkrəm Həsənov deyir ki, pulları banklardan bank sahibləri və idarəedicilər çıxarıblar, odur ki, bu faktın təhqiq olunması zəruridir. Ekspert hesab edir ki, vaxtı keçmiş kreditlərin ödənilməsi, pulların banklara qaytarılması təmin edilsə, bank sektorunun probleminin çoxunu  həll  edilmiş saymaq olar.

İslahatlar zərurəti

“Yeni Zaman” qəzetində isə “Zaman gözləmir: İslahatlar həyati zərurətə dönüb” (http://www.novoye-vremya.com/w78674/.../#.WHkSTBuLTIU0) diqqət çəkir.

Müəllif ölkə banklarna etimadsılığın artmasından danışır və bir neçə bankın bağlanması, insanların qoyduqları əmanətlərdən məhrum olmalarını nəzərə çatdırır:  

“Bankların kreditləşmə apara bilməməsi olduqca arzuedilməz haldır və əslinə qalarsa əsas funksiyasını yerinə yetirə bilməməsinin göstəricisidir” .

Müəllif statistikaya istinadən 2016-cı il dekabrın birinə ilin əvvəlindən banklara qoyulan əmanətlərin 20%-ə yaxn azalaraq 1868,1 млн. mанатdan  7605,8 млн. mанатa endiyini bildirir.

Manatın devalvasiyasından sonra kreditləşmə şərtlərinin ağırlaşdığını deyən müəllif  bundan sonra dollarla kreditlərin götürülməsinin sərfəli olmadığını və buna görə də çoxlarının kredit götürməkdən imtina etdiklərini vurğulayır.

Müəllif hesab edir ki, indiki halda banklara ancaq dövlət dəstək verə bilər, bu da ancaq bu məsələyə vəsaitlər tapıldıqda mümkün ola bilər. Yazıda deyilir ki, burada bəzi narahatedici məqamlar var: “Əgər bankirlər hakimiyyətin dəstəyindən səmərəli istifadə edə bilməsələr vəziyyət daha da mürəkkəbləşəcək, manat daha da dəyərdən düşəcək”.   

Məqalədə Mərkəzi Banka Neft Fondundan 7,5 milyard manat transfert müsbət sayılır, hesab edilir ki, ən azı yaxın müddətə manatın dəyərdən düşə bilməsi önlənib.

Amma yazıda bu məsələdə də təhlükəli məqam görülür və deyilir ki, bu, ölkənin valyuta ehtiyatlarının azalmasına səbəb ola bilər: “Əminlik yoxdur ki, neftin indiki qiyməti qüvvədə qalacaq, neft bazarı bir saata da çökə bilər. O zaman haradan valyuta tapmaq problemi yaranır”.

Müəllif hesab edir ki, maddi vəsaitlərin idarə edilməsi üçün Mərkəzi Bank və kommersiya bankları birgə düşünməlidirlər. Yazı müəllifi deyir ki, bir çox bank rəhbərləri bəzi məmurlar kimi 15-20 ildir ki, vəzifədədirlər, işi bacarmırlarsa onlar dəyişdirilmədlir: “Əvvəl buna barmaqarası baxmaq mümkün idisə, artıq bu da mümkün deyil, indi bütün iqtisadiyyat təhlükə altındadır, odur ki, bank sistemində, onun kadr potensialında yeniliklər edilməlidir.

Son olaraq müəllif xatırladır ki, iqtisadiyyat sağlamlaşdırılmadıqca, ayrı -ayrı  sahələrin sağlamlaşdırılması mümkün olmur.