Media-icmal 15.04.2017

Ölkədə antiböhran islahatları, mənşəyi məlum olmayan ətlərdən istifadə, tütün məmulatlarının məhdudlaşdırılması ilı bağlı qanun layihəsinə baxış, yol xəritələrinin icrasına başlanılmaması bugünkü medianın aparıcı mövzusudur...  

Uğurlu antiböhran strategiyası

 “Azərbaycan” qəzeti “İqtisadi sabitliyi təmin edən uğurlu antiböhran strategiyası(”http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=119947) sərlövhəli yazıda ölkədə iqtisadi islahatların uğurlarından bəhs edilir.

Müəllif keçmiş prezident Heydər Əliyevin 1993-cü ilidə hakimiyyətə gəlməsilə ölkədə iqtisadi sahədə də islahatların başladığını bildirir, bu sırada torpaq və dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi prosesini, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı ilə bağlı qəbul edilən sərəncamları yada salır.

Son 14 ildə İlham Əliyevin prezidentik dövründə bu sahədə görülən işlərə toxunan müəllif H.Əliyev kursunun davam etdirildiyini deyir: “Bu müddətdə ölkədə sahibkarlığın inkişafı istiqamətində həyata keçirilmiş tədbirlər özünün sistemli və ardıcıl səciyyə daşıması ilə diqqət çəkir”.

Müəllif bu 14 ildə müxtəlif istiqamətlərdə qəbul edilən dövlət proqramları, sahibkarlığın inkişafı və s. barədə danışır, ağırlığı daha çox 2015-ci ilin fevralından bu yana başlanan və hələ də davam etməkdə olan iqtisadi böhrandan çıxmaq üçün görülən tədbirlər üzərinə fokslayır: “Antiböhran tədbirlərinin ana xəttində yenə də sahibkarlıq fəaliyyətinə mane olan süni əngəllərin aradan qaldırılması və qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi məsələləri dayanır” .

Məqalədə deyilir ki, son illərdə görülən tədbilər nəticəsində qısa müddətdə inanılmaz nəticələr əldə olunub və burada müəllif fikrini daha da qüvvətləndirmək üçün 2017-ci ilin aprelində Nazirlər Kabinetinin iclasında dövlət başçısı İlham Əliyevin çıxışından sitat gətirir: “İqtisadiyyatın qeyri-neft sektoru 2,4 faiz artıb, qeyri-neft sənayemizin artımı 2 faiz səviyyəsində olub, kənd təsərrüfatı 3,5 faiz artıb. Xüsusilə qeyd etmək istəyirəm ki, bitkiçilik 20 faizdən çox artıb”.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı İlham Əliyevin keçən ilin dekabrında imzaladığı “Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələrinin təsdiq edilməsi haqqında” fərmanı iqtisadi sahədə keyfiyyətcə yeni mərhələnin başlaması deməkdir, bu mərhələdə məqsəd iqtisadi inkişafı stimullaşdırmaq və böhranın mənfi təsirlərini aradan qaldırmaqdır. Fərmanla iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinin inkişafına dair strateji yol xəritələrinin təsdiq olunması həm də qlobal böhrandan çıxış yollarını özündə ehtiva edir.

Müəllif hesab edir ki, ölkənin milli mənafeyinə cavab verən bu siyasət qarşıdakı illərdə də davam etdiriləcək və İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə böhran mərhələsini arxada qoyacaq.

Bu dönər hansı ətdən bişirilir?

“Exo” qəzeti “Bakıdakı dönərxanaların 80%-i mənşəyi bəlli olmayan ətlərdən istifadə edir” (http://ru.echo.az/?p=58540) sərlövhəli məqalədə bu sahədəki problemləri Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) sədri Eyyub Hüseynovla  müzakirə edir.   

Müəllif dönər və ya şaurmanın Azərbaycan bazarına çoxdan daxil olduğunu,  küçədə ayaqüstü yemək xoşlayanların rəğbətini qazandığını deyir.

Amma müəllif diqqəti belə cəhətə yönəldir ki, paytaxtda dönərxanaların sayı artdıqca dönərlərin keyfiyyəti pisləşməyə başlayır: “Ərzaq məhsullarının keyfiyyət monitorinqini aparan dövlət qurumları daha çox dönərxanalarda qida qəbulunun sağlamlığa ziyanlı ola biləcəyi haqda xəbərdarlıq edirlər”.

Müəllif deyir ki, əsl şaurmada nə mayonez, nə də ketçup ola bilər, bunlardan istifadə yerli sahibkarların ağlının məhsuludur və daha çox ətə qənaət etmək üçün buna əl atırlar.

Məqalədə xatırladılır ki, keyfiyyətsiz dönər çoxsaylı zəhərlənmələrə səbəb olub, bu bir yana, üstəlik bu dönərlər çox zaman sanitar qovşağı olmayan antisanitar şəraitində hazırlanır ki, bu da dönərçinin qab-qacaqdan ta əllərini yumağa kimi sudan istifadə imkanın olmaması deməkdir.

“Əgər günlərin birində məlum olsa ki, dönərlərin hazırlanmasında hansısa lazımısz ətlərdən istifadə olunur, buna təəcüblənmərəm, çünki, ətin qiymətinin bahalandığı halda, dönər 1 manata ola bilməz. Amma ucuz da ola bilər, baxır hansı ətdən istifadə edirlər”. Bunu isə qəzetə AİB sədri Eyyub Hüseynov bildirir.

Birlik sədri deyir ki, bu yaxınlarda 3-cü mikrorayon bazarında reyd keçiriblər, məlum olub ki, satışda 4 manata ət satılır və aydın olub ki, bu ət Hindistandan gətirilən ətdir: “Bəzən elə olur ki, sahibkarlar 50  qəpiyə də ət ala bilirlər. Bizim apardığımız monitorinq aşkar etdi ki, dönərxanaların 80%-də mənşəyi məlum olmayan ətlərdən istifadə edirlər ki, bu da, əlbəttə, təhlükəlidir”.

E.Hüseynov deyir ki, keyfiyyətsiz dönərdən nə qədər insanın zəhərlənməsi haqda statistikaya malik deyillər, çünki Səhiyyə Nazriliyi bir dəfə də olsa, alınma qidadan  nə qədər insanın zəhərlənməsi haqda  açıqlama verməyib.

Siqaretə qadağa və sonrası...

“Bizim Yol” qəzeti “Siqaretə qadağa - bu qanun işləyəcəkmi?” sərlövhəli məqalədə (http://www.bizimyol.info/news/95462.html) tütün məmulatlarının istifadəsinin məhdudlaşdırılmasının mümkün olub-olmayacağı perspektivini ekspertlərlə araşdırır.

Müəllif parlamentdə müzakirəyə çıxarılan qanun layihəsinin əhalinin sağlamlığı baxımından vacib olduğunu, həm də layihədə tütün məhsullarından ictimai yerdə istifadəyə məhdudlaşdırmaların qoyulmasının nəzərdə tutulduğunu bildirir: “Qanun layihəsində tütün məmulatlarının istifadəsinin qadağan olunması nəzərdə tutulan məkanlar sadalanır, qapalı məkanlarda siqaretdən istifadə birmənalı qadağan olunur, açıq məkanlarda isə bunun üçün ayrılan yerlərdə siqaret çəkməyə icazə verilir”.

Məqalə müəllifi deyir ki, sosial şəbəkədə keçirilən sorğuda iştirak edən izləyicilər də bu yasaqları birmənalı dəstəkləyiblər.

Amma iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli hesab edir ki, bu məsələdə maarifləndirmə işi olmadan inzibati üsulla cəza və cərimələr səmərə verməyəcək: “Qanun layihəsində olan müəyyən qaydalar əvvəllər də olub, indi isə bir az da sərtləşdirmək istəyirlər. Məsələn, 18 yaşından aşağı vətəndaşlara tütün məmulatlarının satışı çoxdan qadağan olunub, sadəcə, bu qaydalara əməl olunmurdu”.

N.Cəfərli deyir ki, belə məsələlər qanunlarla, sərt inzibati müdaxilələrlə həll edilmir, belə qanunlar hazırlanmazdan öncə əhali maarifləndirilməli, sosial çarxlar televiziya kanallarında nümayiş olunmalıdır, mütəxəssislərin mövzu ilə bağlı açıqlamaları ictimaiyyətə çatdırılmalıdır: “Mən inanmıram ki, hər dükanın qarşısında bir dövlət məmuru dayanıb bu qaydalara əməl olunub-olunmayacağına nəzarət etsin, təkcə Bakıda 26 mindən artıq ticarət obyekti var. Maarifləndirmə olmadan qaydaların effekt verəcəyini düşünmək doğru deyil”. 

N.Cəfərliyə görə, indiki halda da vətəndaşlar bu qanunun yerinə yetirilməsinə kökləndirilmyib, bu yöndə maarifləndirmə işi aparılmayıb.

Ekspert  qanun layihəsindəki qadağaları haqlı sayır, amma bu bunlara  inzibati üsul olmadan əməl edilməsini təmin etmək üçün marrifləndirmə və izahat işi olmadığını ən böyük qüsur hesab edir: “ Təcrübə göstərir ki, təbliğatsız inzibati qaydaların tətbiqində problemlər olur və mənə elə gəlir ki, Azərbaycanda bu qaydalara əməl edilməsi uzun müddət mümkün olmayacaq”.  

İcrası mümkünsüz “yol xəritələri”

 “Yeni Müsavat” qəzeti “İqtisadçı hökumətin işini tənqid etdi: Ümumi söz yığınıdır” sərlövhəli məqalədə ölkə iqtisadiyyatının böhrandan çıxa bilməsi yolları ekspert  Əkrəm Həsənovla müzakirə edilir. 

(http://musavat.com/news/iqtisadci-hokumetin-isini-tenqid-etdi-umumi-soz-yiginidir_430509.html)

Müəllif xatırladır ki, ölkə iqtisadiyyatının böhrandan çıxması ilə bağlı bütün ümidlər ötən il dekabrın 6-da imzalanan yol xəritələrinə bağlanmışdı, amma aylar keçsə də islahatların həyata keçməsi müşahidə olunmur və bu, iqtisadçıları da narahat edir: “Əvvəla, onu deyim ki, prezidentin 6 dekabr 2016-cı il tarixli "Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələrinin təsdiq edilməsi haqqında" fərmanı ilə təsdiq edilmiş 12 strateji yol xəritəsi hələ də kağız formasında dərc olunmayıb”. Bunu qəzetə Ə.Həsənov bildirir.

Ekspert deyir ki, onların 11-i yalnız AzərTAC-ın saytında elektron formada yerləşdirilib və onlara hərdənbir dəyişikliklər də edilib, 12-ci xəritə - “Azərbaycan Respublikasının neft və qaz sənayesinin (kimya məhsulları daxil olmaqla) inkişafına dair Strateji Yol Xəritəsi” isə heç elektron formada da yerləşdirilməyib.

Ə.Həsənov bunu milli hüquq sistemi üçün normal saymır: “Dövlət başçısı sənəd təsdiq edir, amma onu qəzetlərdə dərc etmirlər, elektron versiyasına isə sonradan kimsə hətta "barmaq edir", bir sənədin isə elektron versiyası  belə yoxdur. Hüquqi baxımdan bu sənədlər olmamış kimidir, çünki Konstitusiyaya əsasən dərc edilməyən akt hüquqi qüvvəyə minə bilməz”.

İqtisadçı deyir ki, yol xəritələrində müsbət ideyalar olsa da icra mexanizmi yoxdur və bu da xəritələrin “çiy” halda prezidentin imzalanmasına verilməsi deməkdir.

Ekspertə görə, xəritə ideyası yaxşıdır, amma hazırlanması çox pis icra edilib və ən başlıcası bu xəritələri iqtisadiyyatın inkişafında hüquq və  qanunçuluğun rolunu başa düşməyənlər yazıb.

Ə.Həsənov ölkədə mülkiyyət hüququnun qorunmadığını, müqavilələrin icra edilmədiyini, sağlam rəqabətin, ədalətli məhkəmə sisteminin olmadığını xatırladır və belə şəraitdə heç kəsin ölkəyə pul yatırmaq istəmədəyini deyir.

Bu xəritələrin icrasına 27 milyard manat tələb olunduğunu, amma hələ də  xəritələrin icrasına heç başlanılmadıını xatırladan ekspert dərc olunmayan sənədin tələblərinin icra olunmasını mümkünsüz sayır.