Media-icmal 15.07.2016

Ölkə iqtisadiyyatının durumu, artan intiharlar, elektrik enerjisinin qiymətinin artırılması, Bakıdakı “qul bazarları”, bankların vətəndaşlara qarşı “kollektor” özbaşınalıqları bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.   

İdxaldan asılılıq qaldıqca...

“Azərbaycan” qəzeti “hədəf dəyişmir” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=101085) məqaləsilə ölkənin iqtisadi uğurları barədə danışır.

  Müəllifə görə, yaşadığımız dövr özlənilməzliklərilə zəngindir və hadisələr o qədər sürətlə cərəyan edir ki, bəzən 3 aylıq bir dövrə də yekun vurmaq lazım gəlir. Müəllif deyir ki, yekun vurulmalıdır ki, nə etdiyimizə qiymət verək, nə edəcəyimizi müəyyənləşdirək. “Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin rübdə bir dəfə ölkənin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclaslarının keçirilməsində də əsas məqsəd budur”.

Müəllif bu gözlənilməzliklər sırasında bu ilin aprelində Qarabağ cəbhəsində baş vermiş hadisələri də xatırladır: “İl başlananda heç kim proqnoz verə bilməzdi ki, 3 ay sonra Qarabağ cəbhəsində Ermənistanın təxribatları səbəbindən hərbi vəziyyət son dərəcə gərginləşərək əməlli-başlı savaşa keçəcək və bu savaş nəticəsində işğal olunmuş Azərbaycan ərazisinin bir hissəsi azad ediləcək. Üstəlik həmin 4 günlük müharibədən sonra problemin sülh yolu ilə həlli istiqamətində aparılan danışıqlarda Azərbaycanın səsi daha ötkəm olacaq”.

Bundan sonra məqalədə ölkənin ayrı-ayrı iqtisadi sahələrdə əldə etdiyi uğurlardan söz açılır. “Şahdəniz-2” yatağından hasil ediləcək qazın satışından gözlənilən külli miqdarda gəlirlər, qeyri-neft, kənd təsərrüfatında irəliləyişlər məqalədə yer alır. Ölkə əhalisinin 40%-nin kəndlərdə yaşadığını deyən müəllif  bu mənada kənd təsərrüfatı sahəsinin inkişafına qayğının xüsusi yeri olduğunu vurğulayır. Müəllif kənd təsərrüfatında uğurlar olsa da idxaldan asılılıq qaldığını xatırladır və bu sahədə ciddi addımlar atılmasının zamanı gəldiyini deyir.     

Artan intiharlar və biganəlik 

“Novoye Vremya” qəzeti son vaxtlar ölkədə tez-tez baş verən intihar hallarına dair “İntihar problem deyil, simptomları problemdir” (http://www.novoye-vremya.com/w62735/.../#.V4fWlxHr2P8) sərlövhəli məqalə ilə çıxış edir.

Müəllif iyulun 14-də baş verən intihar faktlarını sadalayır, hakimiyyətu bu prosesin qarşısını  almağa çağırır. “Bu məsələlər üzərində ilkin olaraq hakimiyyət düşünməlidir, amma cəmiyyət də kənarda qalmamalıdır. Belə hallara bundan sonra da dözüm göstrəmək təkcə biabırçılıq deyil, həm də cinayətdir”.

Müəllifə görə, intihar “cavanlaşır” və daha çox gənclərin buna əl atdığını bildirir. “İntihar statistikası dəhşətlidir, ona görə ki, həyatdan getmək üçün bu üsula da ən çox gənclər əl atırlar. Bu artıq o hadisə deyil ki, intiharı bütün dövlətlər  üçün bəla adlandırasan. Cəmiyyətin bu faktlara nəzər yetirmədən intihara hadisə kimi vərdiş etməsindən dəhşətli nə ola bilər ki?.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan kütləvi intihar halları yüksək olan ölkələr sırasında deyil, amma belə davam edərsə ölkə tezliklə bu siyahıda ola bilər. Onun fikrincə, mənzil problemi, gəlir mənbəyinin olmaması, ailə qura bilməmək, sabahkı günə məyusluq və inamı itirmək intiharın simptomlarıdır. 

Müəllif son vaxtlar insanların bank kreditlərilə problem yaşadıqlarını, bu problemin də intiharlara səbəb olduğunu vurğulayır və belə bir şəraitdə intihar hallarının azalacağına ümid etmədiyini bildirir.        

Hökümət borcu xalqa “yüklədi”

“Azadlıq” qəzeti isə elektrik enerjisinin satış qiymətinin 7 qəpiyə qaldırılmasının nəticələrini iqtisadçı Qubad İbadoğlu ilə araşdırır. (http://www.azadliq.info/146386.html)  Q.İbadoğluna görə, bu qərar inflyasiyanı artıracaq, aztəminatlı əhalinin sosial durumunu daha da ağırlaşdıracaq. 

Q.İbadoğlu elektrik enerjisinin qiymətinin artırılmasını belə izah edir: “Hesab edirəm ki, elektrik enerjisinin qiymətinin artmasına səbəb “Azərenerji” ASC-nin pisləşən vəziyyəti və “Azərişıq” ASC-nin isə artan xarici borclarıdır”.

Q.İbadoğlu deyir ki, bil yanvarın 1-nə “Azərenerji”nin dövlət büdcəsinə borc məbləği 780 milyon manat və ya dövlət mülkiyyətində olan vergiödəyicilərinin ümumi borclarının 68,2 faizini təşkil edib.

Ekspert belə hesab edir ki, dövlət artan borc yükünü xalqın çiyninə qoyur. “Göründüyü kimi,  hər iki dövlət təşkilatının artan maliyyə öhdəliklərinin müqabilində elektrik enerjisinin qiymətini bahalaşdıran hökümət borc yükünü əhalinin çiyninə yükləyir”.

Q.İbadoğlu su pulunun bahalaşması ilə ailə büdcəsində artan kommunal xərclərin payını Tarif Şurası elektrik enerjisinin qiymətini artırmaqla da da ağırlaşdırıb. Onun düşüncəsinə görə, manatın devalvasiyası, ərzaq inflyasiyasından sonra xüsusilə də aztəminatlı əhalinin sosial durumunu problemə soxacaq. Q.İbadoğlu bu müstəvidə daha bir məsələdən danışır: “Tarif Şurasının son qərarı həmçinin hazırda mövcud olan ikirəqəmli inflyasiyaya yüksəldici təsir göstərəcək. Bu qərardan sonra istehsal, satış və xidmət xərcləri artacaq ki, son nəticədə də əlavə məsrəflər məhsulun və xidmətin satış qiymətini bahaşdıracaq”.

Ekspert müqayisə apararaq əhali qrupu üçün Qırğızıstanda 1 kilovat saat eletrik enerjisinin 1,1 sent, Azərbaycanda 4,4 sent , Qazaxıstanda 4,7 sent olduğunu nəzərə çatdırır.

Zəngin ölkənin qul bazarı

“Bizim Yol” qəzeti “Qul bazarında duran fəhlə” (http://www.bizimyol.info/news/81249.html) məqaləsində işsiz insanların bir günü barədə müzakirə açır.

Müəllif deyir ki, bu adamlar qazanc əldə edə bilmək üçün paytaxtda 5-6 “qul bazarı”ndan biri olan metronun  “Xalqlar Dosluğu” stansiyası yaxınlığındakı körpünün altında toplaşırlar. Bura ancaq ölkənin müxtəlif rayonlarından gələnlərin toplaşmasını müəllif belə izah edir: “Rayonlarda işsizlik səbəbilə Bakıya üz tutan şəxslər burada çörək pulu qazanmaqda çətinlik çəkirlər. Günəmuzd işləyən bu şəxslər alın təri ilə qazanılan 15-20 manat üçün hər cür işə razıdırlar, çünki onlardan çörək gözləyən ailələri var”.

Müəllif burada müxtəlif yaş kateqoriyalarına aid insanların olduğunu, bu insanların təmir-titkinti işinə ixtisaslaşdıqlarını  bildirir və qeyd edir ki, hətta polislər burada onlara durmaqlarına belə mane olurlar.

Əli adlı fəhlə manatın iki devalvasiyasından sonra qida məhsullarının bahalaşması, ixtisarların genişlənməsilə ölkə insanlarını sıxıntılar yaşadığını deyir: “Bundan sonra kimisi intihar etdi, kimisi ölkədən çıxdı, kimisi də “fəhlə bazarına üz tutdu. Son zamanlar bura gələnlərin sayı artıb”.

Müəllif deyir ki, bu adamlar 10-15 manata mənzildə qalmaqla günəmuzd işləyirlər, gün olur ki, 30-40 qəpik belə qazanaraq çörək almağa imkanları olmur. Fəhlələr hökumətin yeni iş yerləri açılması barədə dediklərini ciddi qarşılamırlar: “Hanı dövlətin iqtisadi inkişafı, açılan iş yerləri? İndi iş yeri yoxdur,  əksinə, işçilər ixtisar olunur. Məşğulluq mərkəzlərinə getmişəm, pulumu alıb müxtəlif yerlərə göndərirlər, getdiyimiz yerdə də bizə "sənin kriteriyaların işə uyğun gəlmir" deyirlər. Qayıdıb məşğulluqdan pulunu geri istəyirsən, pulunu da vermirlər",- Əli başına gələnləri danışır.

Böyrəyini sat, amma ...

“Yeni Müsavat” qəzeti isə “Banklarla əlbir olan kollektorların “quldurluğu” (http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/banklarla-elbir-olan-kollektorlarin-quldurlugu_362753.html) sərlövhəli məqalədə qanunsuz fəaliyyət göstərən kollektorları fəaliyyəti ciddi tənqidə məruz qoyulur.

Qəzet bu məsələni ekspert Ə.Həsənovla araşdırır. Banklar vaxtı keçən, amma qaytarılmayan kreditləri geri ala bilmək üçün vətəndaşlara “kollektor” adı ilə fəaliyyət göstərən şəxslər vasitəsilə hədə-qorxu gələrək almaq istəyirlər. Ə.Həsənov Azərbaycanda kollektorların fəaliyyətinin qanunla tənzimlənmədiyini deyir və bu insanların vətəndaşlara hədə- qorxu gəlmələrini cinayət adlandırır. Ə.Həsənov deyir ki, bankların “kollektor” dedikləri qurumlar müştərinin bank sirrini açmış olurlar, bu isə artıq bank və müştəri münasibətlərinin pozulması deməkdir.

Ə.Həsənova görə, kollektor fəaliyyət qanunla tənzimlənmədiyi üçün də bu sahədə qanunsuzluqlar baş alıb gedir. O deyir ki, hətta kollektorlardan biri müştərinin banka borcunu qaytara bilməsi üçün böyrəyini satmağa təhrik edib. Ə.Həsənov bu özbaşınalıqların, borca görə vətəndaşların həbslərinin ağır nəticələri barədə xəbərdarlıq da edir: “Kredit borcuna görə həbslər davam edərsə nəticələr pis olacaq. İntiharların sayı artacaq, insanların psixoloji durumları pisləşəcək və cəmiyyətdə sosial gərginlik artacaq. Həm də bu, Azərbaycanın beynəlxalq imicinə zərbə olacaq”.