Media-icmal 17.04.20

Büdcədə investisiya və cari xərclərə yenidən baxış, ölkənin istehlak bazarında qiymətlər, mart ayında avtomobil yanacağının həcminin artması, koronavirus pandemiyası fonunda deputatdan təkliflər və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır.            

“Azərbaycan” qəzeti “Vüsal Qasımlı: Büdcədə investisiya və cari xərclərə yenidən baxılır” sərlövhəli məqalədə müəllif bu prosesi İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin icraçı direktoru Vüsal Qasımlı ilə dəyərləndirir.

V.Qasımlı deyir ki, XXI əsrdə ən sərt qlobal iqtisadi böhran, ən aşağı neft qiyməti və ən miqyaslı pandemiya Azərbaycanda icmal büdcənin gəlirlərinə təsir edir.

Onun sözlərinə görə, 2020-ci ilin ilk rübündə dövlət büdcəsinin mədaxili 7 milyard 811 milyon manat, xərcləri 5 milyard 255 milyon manat olmaqla, profisit 2 milyard 556 milyon manat təşkil etsə də ilin qalan hissəsində əlverişlilik azalır: “Qlobal şoklar davam etdikcə, milli iqtisadiyyata fiskal dəstək siyasəti çərçivəsində gəlirlərə və xərclərə yenidən baxılır”.

Mərkəz rəhbəri deyir ki, dünya ölkələrinin çoxu bu situasiyada borclanmaya getsə də, Azərbaycan buna getmədi, yalnız öz ehtiyatlarına arxalandı.

İcraçı direktor deyir ki, korona-böhranla mübarizəyə 1 milyard 350 milyon manat məbləğində vəsait ayrılıb, eyni zamanda, maliyyə yükü 2,5 milyard manatı aşan korona-böhranla mübarizə büdcəsinin təmin edilməsi üçün investisiya və cari xərclərin səmərəliliyini daha da artırmaq, həmçinin yeni maliyyə mənbələrinin tapılması gözlənilir.

V.Qasımlının sözlərinə görə, ÜDM-in xərclər üsulu ilə təhlili göstərir ki, ilin qalan hissəsində ev təsərrüfatlarının və dövlət idarələrinin istehlakı, həmçinin xalis ixrac azalmağa meylli olacaq.

O əlavə edir ki, üstəlik aşağı qiymətlər hesabına neft sektorundan, həmçinin qeyri-neft sektorunda pandemiyanın ən çox təsir etdiyi 20 sektordan gəlirlər azalacaq”.

Onun sözlərinə görə, dövlət rəhbərliyi bu il üçün iqtisadi sabitliyi, məşğulluq və rifahı, iqtisadi artımı iqtisadi siyasətin əsas üç hədəfi olaraq müəyyən edib: “Bu hədəflərdən irəli gələrək, büdcə siyasətində xərclərin prioritetləşdirilməsi, şəffaflığın daha da artırılması və xərcləmələrin səmərəliliyinin yüksəldilməsi əsas istiqamətlər kimi müəyyənləşdirilib.

Xatırladaq ki, dövlət başçısı İlham Əliyev 2020-ci ilin ilk rübünün yekunlarına dair aprlein 14-də keçirdiyi müşavirədə investisiya xərclərinin və cari xərclərin əsassız şişirdilməsi barədə fikir ifadə etmişdi.

“Yenisabah.az”da “Ərzaq məhsullarının qiyməti bahalaşıb” sərlövhəli məqalədə müəllif 2020-ci ilin ilk rübündə istehlak bazarındakı qiymətləri dəyərləndirir.

Müəllif Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən deyir ki, bu ilin ilk rübündə istehlak qiymətləri indeksi 2019-cu ilin ilk rübünə nisbətən 103.0 faiz, o cümlədən ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə 105.2 faiz, qeyri-ərzaq məhsulları üzrə 101.2 faiz, əhaliyə göstərilmiş ödənişli xidmətlər üzrə 101.4 faiz təşkil edib. Cari ilin mart ayında istehlak qiymətləri indeksi əvvəlki aya nisbətən 101.0 faiz, əvvəlki ilin mart ayına nisbətən 103.3 faiz olub. 

Müəllifin sözlərinə görə,  2020-ci ilin mart ayında ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə istehlak qiymətləri indeksi isə əvvəlki aya nisbətən 102.2 faiz, əvvəlki ilin mart ayına nisbətən isə 106.0 faiz təşkil edib. 

Daha sonra müəllif bu ilin mart ayında əvvəlki aya nisbətən ayrı-ayrı ərzaq məhsullarından daha çox bahalaşmanın yumru düyünün, qarabaşaq və manna yarmasının, makaron məmulatlarının, mal və qoyun ətinin, kolbasa məmulatlarının, təzə balığın qiymətlərində olduğunu bildirir.

Bundan əlavə, müəllif daha bir sıra məhsullarda, o cümlədən meyvə və tərəvəzdə, eləcə də çərəzlərdə bahalaşma olduğunu sadalayır. 

Amma müəllif bunu da qeyd edir ki, ucuzlaşma əsasən unun, dondurulmuş balığın, sterilizə olunmuş üzlü südün, qatılaşdırılmış şəkərli südün, yoqurtun, bananın, şəkər və şəkər tozunun qiymətlərində müşahidə olunub. 

Müəllif komitəyə istinadən deyir ki, digər ərzaq məhsullarının qiymətlərində ciddi dəyişikliklər baş verməyib.

Qeyri-ərzaq sahəsinə gəlincə, bu ilin fevral ayna nisbətdə mart ayında bahalaşma daha çox nitro boyaların, divar kağızlarının, polietilen su borularının, kəsilmiş taxtaların, kərpicin, oturacaq və yumşaq mebel dəstlərinin, xalçaların, və s. qiymətlərində müşahidə olunub. 

“Yeniavaz.com”da dərc edilən “Mart ayında Azərbaycanda nə qədər benzin satılıb - Komitədən gözlənilməz rəqəmlər” sərlövhəli məqalədə isə bu ilin ilk rübündə Azərbaycanda avtomobil yanacağına xərcləmələr dəyərləndirilir.

Müəllif Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən bildirir ki, bu ilin ilk rübündə Azərbaycan əhalisi avtomobil yanacağına 481,9 milyon manat pul xərcləyib. 

Komitə bildirir ki, mart ayında avtomobil yanacağına xərclənən vəsait yanvar və fevral aylarından çox olub: Belə ki, yanvar ayında avtomobil yanacağına 166,5 milyon, fevral ayında 145,1 milyon, mart ayında isə 170,3 milyon manat pul xərclənib.

Müəllifə görə, maraq kəsb edən budur ki, koronavirus pandemiyası səbəbilə mart ayında avtomobillərin hərəkətinə məhdudiyyətlər qoyulub, 2020-ci il martın 24-dən ölkə ərazisində xüsusi karantin rejimi elan edilib.

Müəllif deyir ki, martın 27-də Operativ Qərargahın iclasında bildirilib ki, Bakı Beynəlxalq Avtovağzalı Kompleksindən sərnişin daşıma yalnız Sumqayıt və Abşeron istiqamətində həyata keçirilir və onların sayı gün ərzində 3 000 - 4 000 nəfərdən 300 nəfərə düşüb, karantin rejimi ilə əlaqədar şəhərdaxili nəqliyyat vasitələrindən istifadə edənlərin sayı da 80% azalıb.

Müəllifə görə, açıqlanan rəsmi statistika mart ayında insanların avtomobil yanacağına daha çox pul xərcləməsi baxımından maraq doğurur.

Xatırladaq ki, koronavirus pandemiyası ilə bağlı 2020-ci il martın 24-dən Azərbaycanda xüsusi karantin rejimi tətbiq edilib. Rejimin tələbinə əsasən, ölkədə vətəndaşların hərəkət sərbəstliyinə məhdudiyyətlər qoyulub, rayonlar, şəhərlər arası nəqliyyatın hərəkəti, metronun fəaliyyəti dayandırılıb.

“Moderator.az”da isə yer alan “Problem odur ki, hazırda Azərbaycanda 3 növ virus var: koronavirus; şaiyəçilər və fürsətçilər” sərlövəhli məqalədə müəllif koronavirus pandemiyası dövründə ölkədəki iqtisadi vəziyyət barədə deputat Əli Məsimli ilə söhbətləşir.

Ə.Məsimli öncə aprelin 14-də Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə 2020-ci ilin birinci rübünün sosial-iqtisadi yekunlarına həsr olunan müşavirəni müsbət dəyərləndirdiyini deyir.

Deputat deyir ki, insanların sağlamlığı və rifahı hər şeydən önəmlidir, işsizlik və yoxsulluq problemlərinə baxışlar əsaslı surətdə dəyişdirilməli, bu taleyüklü məsələlərə münasibət real vəziyyəti əks etdirən obyektiv meyarlara söykənməlidr, bu kateqoriya hamısı dövlət yardımı ilə təmin edilməlidir.

Deputata görə, daha bir mühüm məsələ uçot işlərinin şəffaflıq, hesabatlılıq və nəzarət üzərində qurulmasıdır.

Ə.Məsimliyə görə, banklar kredit ödənişlərini bir neçə ay üçün ertələməlidir ki, əhali sonra sanksiyaların stresini yaşamasın.

Deputat daha bir məsələ kimi kommunal güzəştlər olunmasını irəli sürür.

Ə.Məsimli həm də neftin qiymətilə bağlı məsələyə aydınlıq gətirərək deyir ki, postneft dövrünün əsas sualının cavabı aydındır: “Qeyri-adi bir şey baş verməsə, yaxın perspektivdə neftin qiyməti ötənilki səviyyəyə qalxmayacaq. Deməli, iqtisadi siyasətəmizdə yaxın vaxtlarda neftin qiymətinin nəzərəçarpan dərəcədə qalxmayacağı məsələsi mütləq ciddi surətdə nəzərə alınmalıdır”.

Onun fikrincə, buna görə qeyri-neft sektorunda həm artım templərini, həm də artımın keyfiyyətini yüksəltmək lazımdır ki, həm yerli təlabatı yerli mallarla  xeyli dərəcədə təmin etmək mümkün olsun, həm də manatın neftdən asılılığı minimuma ensin.

Deputata görə, bu baxımdan yeni situasiya korrupsiyaya, monopoliyaya, məmur özbaşınalıqlarına və digər bu kimi problelərə qarşı mübarizə sahəsində sistemli islahatların həyata keçirilməsini ciddi bir tələbata çevirib.