Media-icmal 17.06.2016

İdman inkişafının “Azərbaycan modeli”

“Azərbaycan” qəzeti bu gün Bakıda start götürən “Formula-1” yarışları fonunda  “Azərbaycan həm də idman ölkəsidir” sərlövhəli məqalə çıxış edib və məqalə prezident İlham Əliyevin idman uğurlarının qazanılmasında rolundan bəhs edir. Müəllifə görə İlham Əliyevin Milli Olimpiya Komitəsinə sədr seçilməsi ölkədə idmanın intibahına səbəb olub. Müəllifin mövqeyincə MOK sədri kimi İlham Əliyev təıkcə idmanı inkişaf etdirməyib, həm də idman inkişafının Azərbaycan modelini yaradıb.

Müəllifə görə 2015-ci ilin iyununda Bakıda keçirilmiş I Avropa Oyunları bunun nümunəsidir: “İdmanın inkişafının Azərbaycan modeli I Avropa Oyunlarının yüksək səviyyədə təşkili, keçirilməsi və ölkə idmançılarının həmin yarışlarda yüksək nailiyyətlər qazanılmasının stimuluna çevrildi”

Daha sonra müəllif  “Formula-1” yarışlarının keçirilməsinə toxunur və bu yarışlara belə bir mövqe səriləyir: “Ötən il I Avropa Oyunlarını uğurla təşkil edən Azərbaycan növbəti ildə İslam Oyunlarına evsahibliyi edəcəkdir. Bu gün “Formula-1” Qran-pri yarışları başlayır.

Cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə bu yarışlara da yüksək səviyyədə hazırlıq görülmüşdür. Bir həftə ərzində Azərbaycan dünya idmansevərlərinin diqqət mərkəzində olacaqdır. Ölkəmizə bu münasibətlə gələn qonaqlar, habelə paytaxt sakinləri yarışları canlı şəkildə izləyə biləcəklər. Şübhə yoxdur ki, “Odlar ölkəsində, sürət zirvəsində” devizi ilə keçirilən bu yarışlar da insanlara uzun müddət xatırlanacaq həyəcanlı və sevincli dəqiqələr bəxş edəcəkdir!
Başqa cür ola da bilməz! Axı bu yarışların təşkilatçısı dünyanın tanınmış idman xadimlərindən olan Azərbaycan Milli Olimpiya Komitəsinin prezidenti cənab İlham Əliyev və müstəqil Azərbaycan dövlətidir!”.

Bu qənaət ciddi olsa, büdcə qədər

“Azadlıq” qəzeti “Böyük talan və 137 milyonluq qənaət” sərlövhəli məqalədə bir tərəfdən məmurların ölkənin sərvətlərini mənasız yerə talan etdikləri nəzərə çatdırılır. Eyni zamanda məqalədə hökumətin büdcədə 137 milyon manatlıq qənaəti xala qayğıkeşlik kimi təqdim etməsi ciddi tənqdi edilir bə bu haqda məqalədə deyilir: “Əgər hökumət həqiqtən də büdcəyə rqənaət etmək istəyirsə burada 100 milyonlara qənaət etmək olar”. Daha sonra müəlli belə qənaət üçün mıənbə kimi məmurların xidməti avtomobillərinin alınmasına olan xərcləri  göstərir. 2006-2011-ci illərdə məmurların xidməti avtomobillərinin alınmasına 400 milyon manatdan çox vəsait xərcləndiyi nəzərə çatdrılır. Özü də bu avtomobillərin dəyərinin 80-200 min manat arasında olduğu qeyd edilir.

Müəllif əm də bu qəanətin soniunun nə ilə nəticələnəcəyini də hökumətə çatdırır: “Mənasız tədbirlərə, dünyannı müxtəlif ölkələrində həyata keçirilən xeyriyyə tədbirlərinə, məmurların komfortu üçün xərclənən vəsiatlərə qənaət edilsə bir neçə ildən sonra mövcud bedcə qədər vəsait yığmaq olar” .    

O həcm daha olmayacaq

 “Əvvəlki neft həcmi Azərbaycanda heç zaman bərpa edilə bilməz. 2016-cı ilin ilk rübündə keçən ilin analoji dövrünə münasibətdə “qara qızıl”ın istehsalı sahəsində sabitliyə nail olmaq çox çətinliklə başa gəldi. Amma gələcəkdə bizi təbii olaraq neftin istehsalının azalması gözləyir. Neftin gündəlik istehsalının 20 min barel azalacağı istisna deyil”. Ekspert İlham Şaban “Azərbaycanda neft istesalının azalması qaçılmazdır?” sərlövhəli məqalədə neft istehsalı sahəsindəki durumu “Exo” qəzetinə belə şərh edib.

İ.Şaban qeyd edib ki, müstəqillik dövründə ölkədə 600 milyon tondan çox neft istehsal edilib. Bunların hamısı göhnə yataqların hesabına çıxarılıb. “Son illərdə Azərbaycanda iriəcmli bir yataq belə aşkar edilməyib və elə bu səbəbə görə də ölkədə neft istasalı azalmaqda davam edir. Ona görə də biz əvvəlki göstəricilərə dönə bilməycəyik”.

Daha sonra məqalədə SOCAR rəsmilərinin neft-qaz istehsalı ilə bağlı vədləri yer alır.

Müəllif  daha sonra diqqəti  OPEC-in Azərbaycanda neft istehsalının durumu ilə bağlı açqılamasına çəkir. “Qeyd edək ki, OPEC-in son hesabatına görə  2016-cı ilin ikinci rübündə Azərbaycanda ündəlik neft hasilatı 0,84 milyon olub ki, bu da ilin birinci rübülə müqayisədə gündəlik 20 min barel az hasilat deməıkdir”.  

Məqalədə hazırda Azərbaycanda neft istehsalının əsas həcminin “Azəri-Çıraq-Günəşli”  yatağının payın düşdüyü deyilir.

Son olaraq məqalədə Azərbaycanın 7 milyard barel neft etiyatına malik olması, 2015-ci ildə 42 milyon tona yaxın neft və qaz kondensatı  hasil edilməsi,

Bunun isə keən il ilə müqayisədə 0,8% az olması kimi statsitik rəqəmlər yer alır.   

Davam edən böhran və “elit konsensusu”

“Novoye Vremya ” qəzeti “Ölkə iqtisadiyyatı zəifləyir” sərlövhəli məqalədə ölkə iqtisadiyyatının mövcud durumunu dəyərləndirir. Həm də bu dəyərləndirmə rəsmi statistik rəqəmlərə istinadən aparılır. Müəllif iqtisadiyyatın mövcud durumunu belə qiymətləndirir: “Neftin sürətlə ucuzlaşması, manatın kəskin zəifləməsi ölkəni son bir neçə ilin ən iri maliyyə-iqtisadi böhranına düçar edib”.

Bu il ölkədə 21 milyard 500 milyon manatlıq Ümumi Daxili Məhsul (ÜDM) istehsal edildiyini deyən müəllif  bunun 2015-ci il ilə müqayisədə 4,2% az olduğunu göstərməklə iqtisadiyyatın zəifləməsini ən önəmli göstəricisi kimi təqdim edir.

Daha sonra müəllif ayrı-ayrı sahələrdə iqtisadi geriləmənin təsdiqi olan statistik rəqəmləri cəmiyyətə təqdim edir. Müəllifin fikrincə, bu vəziyyətdə belə hökumətin iqtisadi zəifləməyə mnüasibəti təəccüb doğurmaya bilmir: “Mərkəzi Bank iqtisadi eniş “yolu” ilə gedərək ölkə iqtisadiyyatını staqfirlyon tələyə tərəf aparır, inflyasiyaya qarşı mübarizəni bundan sonra da pul təkliflərini daha da sərtləşdimək yolu ilə aparmaq istəyir. İqtisadi nəzəriyyə isə belə belə vəziyyətdə iqtisadi enişin baş verəcyini göstərir. Amma hökumət isə bütün bu proqnozlara biganədir. Hakimiyyətin ölkə iqtisadiyyatın indiki durumunu dəyərləndirməsi isə real vəziyyətdən güclü şəkildə fərqlənir”.

Müəllifin düşüncəsinə görə, neftin, qazın və s. faydalı qazıntların qiymətlərinin kəskin enməsi xammal ixracına söykənən iqtisadiyyatların geriləməsi üçün əsas səbəbdir. “Xammalın qiyməti enir, büdcəyə nəzərdə tutulan gəlilrəri ala bilmir, necə olursa-olsunyaranan kəsirin kompensasiya edilməsi zərurəti yaranır. Bunun üçün vergi dərəcələri artırılır, sosial ehtiyaclara olan xərclər azaldılır. Belə fəaliyyət isə istehsalın azalmasını daha da gücləndirir”.

Müəllifin firkincə, Nazirlər Kabinetinin bir qərarı ilə dövlət sifarişləri sahəsində 25% səməsəiz xərclərin qarşısnı almaq olar. Bunun üçün nazirlər məsul olduqalrı sahələrdə biznesin inkişafını təmin etməlidirlər. Nazirlərin indiyə kimi səmərəli fəaliyyət göstərməmələrini səbəbini isə müəllif belə izah edir: “Bu niyə indiyə kimi baş verməyib? Ona görə ki, məmurlar bir-birilərilə  münasibətləri pozmaqda maraqlı olmayıblar. Bu halda kiminsə “yem”inə toxunmaq lazım gəlir,  bu isə elitdaxili maraqların münaqişəsini doğura bilər. Maliyyə axınının yenidən bölşüdürülməsinə getmək isə məşhur “elit konsensus”unun pozulması deməkdir.Bax, hökumət bunun üzərində düşünməlidir. Yeri gəlmişkən, neftin qiyməti isə yenidən sürətlə düşməyə başlayıb”.   

Bu borclar nə ilə ödəniləcək

“Yeni Müsavat” qəzeti ekspertlərlə ölkənin xarici borclanma məsələsini ekspertlərlə müzakirə edir. N.Cəfərli borclanmanın yox, borcların qaytarılmasında problrmlər olacağını qeyd edir. “Ölkədə neft-qazdan başqa elə bir sahə yoxdur ki, ölkə oradan pul qazanıb gələcəkdə borclarını ödəsin. Borclanma artır, dövlət zəmanətilə borclar götürülür, bu isə  hökmən qaytarılası borclar bölümüdür. Vaxtda ki, elə də çox deyil, 3-4 ilə problemlərə cavab verən iqtisadi model yaranmalıdır ”.

Ekspert deyir ki, ölkənin xarici ticarətinin  94%-i neft-qaz ixracına bağlıdır, bu borcların qytarılması 2020-ci illərə təsadüf edəcək. Həmin zamanda da bu məsulların qiymətinin yüksək olmayacağı deyilir. “Bax, problem bu olacaq ki, bu borclar hansı mənbədən və necə ödənilsin”.