Media-icmal 18.01.20

Sosial islahatların genişlənməsi, Xəzər dənizini Qara dənizə birləşdirmək üçün kanal tikintisinin təklifi, qiymət bahalaşması ehtimalları və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır. 

Genişlənən sosial islahatlar

“Azərbaycan” qəzeti “Həyata keçirilən islahatlar daha çox sosial sahəni əhatə edir” sərlövhəli məqalədə Azərbaycanda islahatların daha çox sosial sahələri əhatə etməsini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı İlham Əliyev də bu il yanvarın 13-də keçirilmiş müşavirədə dövlətin həyata keçirdiyi siyasətin mərkəzində Azərbaycan vətəndaşının mənafeyi, sosial müdafiəsinin təminatının durmasını xüsusi vurğulayıb. Bu müşavirədə də sözügedən sahədə əldə edilən uğurlar xüsusi vurğulanıb.

Müəllif rəsmi rəqəmlərə istinad edərək 2019-cu ildə ölkədə orta pensiya və yaşa görə pensiyanın məbləğinin hər biri üzrə 15, əlilliyə görə pensiyanın 22 faiz artdığını deyir, bu proqramların tətbiqi sayəsində 1,3 milyon insanın sosial rifahının yaxşılaşdığını bildirir.

Yazı müəllifi əlavə edir ki, bəhs edilən dövrdə ünvanlı sosial yardım da geniş şəkildə artırılıb və 209 manata  çatdırılıb, 296 min üzvü olan 72 min ailəni əhatə edib.

Keçən il hər bir şəhid ailəsinə 11 min manat birdəfəlik ödəniş, şəhid ailələrinə və müharibə əlillərinə 934 mənzil, 600 avtomobil verilib.

Müəllifin deməsinə görə, 2020-ci ildə daha 1500 ailəyə mənzil verilməsi proqnozlaşdırılır, növbədə qalan 2000 ailə də tezliklə mənzillə təmin olunacaq.

Məqalə müəllifi deyir ki, 2019-cu ildə minimum əmək haqları iki dəfə artıb, müxtəlif kateqoriyalarda işləyən insanların maaşlarında 20-100 faiz civarında artm olub, əhalinin gəlirləri 42 faiz artıb.

Müəllifin deməsinə görə, müşavirədə müqavilə üzrə işləməyin vacibliyi xüsusi yer alıb və 153 min əmək müqaviləsinin rəsmiləşdirilməsi çox böyük hadisə adlandırılıb.

Müəllif hesab edir ki, əhalinin sosial müdafiəsinin təminatında ən təsirli vasitələrdən biri özünüməşğulluq proqramının genişləndirilməsidir, təkcə keçən il bu proqramdan 10,3 mindən çox vətəndaş yararlanıb.

Müəllif deyir ki, DOST Agentliyinin xəttilə 38 min yeni iş yeri yaradılıb, 45 mindən çox ölkə vətəndaşının müvəqqəti məşğulluğu təmin edilib, dövlət müəssisələri tərəfindən 28 min iş yeri yaradılıb.

Əgər bu kanal məsələsi reallaşarsa...

“Qaynar.info.az” da isə “Xəzərlə Qara dənizin birləşdirilməsi Azərbaycana nə vəd edir?” sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif  Qazaxıstanın eks-prezidenti Nursultan Nazarbayevin Xəzər dənizi ilə Qara dənizin kanal vasitəsilə birləşdirilməsi təklifi barədə iqtisadşı-ekspert Natiq Cəfərli ilə söhbətləşir.

“Avrasiya” kanalı layihəsi reallaşdırılsa bunun Azərbaycan üçün böyük üstünlükləri olacaq”. Bunu iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli Xəzər dənizi ilə Qara dənizin kanal vasitəsilə birləşdirilməsi təklifinə şərhində deyib. 

Amma  ekspert bunu da vurğulayır ki, layihə cəlbedici görünsə də bir o qədər də ambisioz və problemlidir:

“İlk növbədə bu kanalın ümumilikdə maya dəyərinin hesablanması və hansı müddətdə həyata keçirilə biləcəyi maraqlıdır. Bunun bir iqtisadi pasportu çıxarılmalıdır ki, maliyyə mənbələrinin tapılıb-tapılmayacağı ilə bağlı müzakirə açmaq mümkün olsun. Bildiyim qədərilə çox çətin layihədir və böyük maliyyə resursu tələb edir”.

N.Cəfərlinin deməsinə görə, hətta bir neçə il əvvəl hesablamalar var idi ki, bu kanalın tikintisinə təxminən 60-80 milyard dollar həcmində vəsait lazımdır.

Ekspert əlavə edir ki, həmçinin kanalın ən optimal marşrutunu üəyyən etməkdə də çox sayda təbii maneələr var: “Ona görə də maliyyə vəsaitinin hansı ölkələr tərəfindən və necə qarşılanması ciddi məsələdir. Amma bu reallaşdırılsa Azərbaycan üçün də böyük üstünlükləri olacaq”, - N.Cəfərli bildirib.

Ekspert bunu onunla əsaslandırıb ki, Azərbaycanın dənizə birbaşa çıxışı yoxdur, bu mənada Gürcüstandan kifayət qədər asılı vəziyyətdədir, idxal olunan məhsulların böyük əksəriyyəti öncə Gürcüstan portuna, ordan da dəmir yolu və ya avtomobil yolu ilə Azərbaycana gətirilir.

“Bu kanal layihəsi reallaşdığı halda Azərbaycanın dənizə birbaşa çıxışının olması böyük üstünlük vəd edir və kifayət qədər cəlbedici görünür. Amma dediyim kimi, bu, həddən artıq ambisioz layihədir və sponsorların tapılması, açığı çox problematik görünür”, ekspert belə deyir.

İqtisadşı həmçinin vurğulayıb ki, kanalın rentabelli olması üçün ciddi elmi, texniki və maliyyə əsaslandırması olmalıdır: “Bu, kor-koranə atılacaq addım deyil. Mənə elə gəlir ki, son zamanlarda kanal məsələsi dünyada populyarlaşıb deyə, məsələn, Türkiyədə "Kanal İstanbul", Hörmüz boğazından yan keçməklə alternativ bir kanalın yaradılması və s. Nursultan Nazarbayev də belə bir ambisioz təkliflə çıxış edərək diqqəti bu məsələyə yönəldib.

Qiymət bahalaşması ehtimalları

“Yeni sabah.az”da isə “Qiymət artımı daha kəskin ola bilər”  sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif mağazalarda bəzi məhsulların bahalaşması və bunun səbəbləri barədə iqtisadçı-ekspert Pərviz Heydərovla söhbətləşir.

Müəllifin deməsinə görə, dünəndən (2020-ci il yanvarın 16-ı nəzərdə tutulur-red.) Azərbaycanda bəzi məhsulların qiymətində artım müşahidə edilir.

Müəllif əlavə edir ki, “Azərsun Holding” bütün növ yağ, düyü, konserv məhsullarında 7-15 faizdən çox artım edib: “...Sözügedən şirkət öz istehsal müəssisələrində emal və istehsal olunan məhsulların 80 faizinin qiymətini artırıb”, - müəllif bildirir.

İqtisadçı ekspert P.Heydərov isə “yeni sabah.az”a qiymətlərin hazırda bazarın tələblərinə uyğun dəyişdiyini söyləyib.

Ona görə qiymət artımını şirkət yox, bazar edir: “Daxili bazarda istehlak mallarının qiymətlərndə bahalaşma var, səbəb isə əhalinin gəlirlərinin artmasıdır. “Yəni, əhalinin gəlirləri artdı, bazar da buna adekvat cavab verdi. Hökumət isə süni qiymət artımının baş verməməsi üçün bazarı nəzarətə götürdü. Hazırda ölkənin daxili istehlak bazarında vəziyyət elədir ki, hansısa şirkət bazarda süni qiymət artırmaq gücündə deyil”, - ekspert vurğulayıb. 

P.Heydərov deyir ki, minimum əməkhaqları və pensiyalar artırıldı, dövriyyəyə əlavə nəqd pul kütlələri daxil oldu: “İqtisadiyyatın belə qanunu var ki,

dövriyyəyə əlavə pul kütləsi daxil olduqda bazar, xüsusilə ən zəruri istehlak malları bu və ya digər subyektiv səbəblərə görə buna dərhal reaksiya verir və qiymət artımı müşahidə edilir”.   

İqtisadçiya görə, süni qiymət artımının baş verməməsi üçün hökumət bazara nəzarət edir, yerli istehsalda və idxalda 30%-dən çox həcmə malik hökmran şirkətlər xüsusi nəzarət altındadır: “Onların qiymət artımını bazarın tələb-təklif nisbətindən kənarda həyata keçirmək imkanları məhduddur. Heç bir şirkət bunun əksini etmək gücündə deyil. Bazara nəzər yetirmək kifayətdir ki, bir-birinə rəqib oalcaq yeni-yeni şirkətlərin ortaya çıxmasının şahidi olaq”.

Ekspert deyir ki, qeyri-qida sahəsində də tələbə uyğun qiymət artımı olacağı realdır və əhalinin gəlirlərinin, dövriyyədə nağd pul vəsaitlərinin artması buna səbəb ola bilər.

İqtisadçı hesab edir ki, ən pis halda bahalaşma ölkədə yanacağın, enerji məhsullrının qiymətləri artdıqda baş verə bilər, amma bu sahə dövlətin nəzarəti altında olduğu üçün belə hallar yaşanmır.: “Amma əks halda, həmin məhsullarda  bahalaşma olsa, o zaman bazarda qiymət artımı daha da kəskin şəkildə özünü göstərə bilər”, - ekspert bildirib.