Media-icmal 18.01.2017

Dövlət-din münasibətləri, qazın istehlak qiymətinin artması mümkünlüyü, kollektorların borclu vətəndaşlara qanunazidd əməlləri, böhran şəraitində belə  oliqarxların sərvətlərinin artması səbəbləri bugünki medianın aparıcı mövzusudur...

Tolerantlıq nümunəsi - Azərbaycan

"Azərbaycan" qəzetində “Azərbaycan İslam həmrəyliyinin ideya və real fəaliyyət mərkəzinə çevrilir” (http://www.azerbaijannews.az/index.php?mod=3&id=114052) sərlövhəli məqalədə Azərbaycanda din-dövlət münasibətləri dəyərləndirilir.

Müəllif milli-mənəvi dəyərlərin rolundan danışaraq, bu sırada Azərbaycanda dini dözümlülük dəyərini xüsusi fərqləndirir, günümüzdə Yaxın Şərqdə baş verən toqquşmalar məhz tolerantlığın olmamasının nəticəsi sayılır: “Xüsusilə də din adından istifadə edib, insanlar arasında təfriqə salmaqla xaos yaratmaq günümüzün xoşagəlməz reallığına dönüb. Son illər bəzi dairələrin “millətlərə xoşbəxtlik, firavan həyat, demokratiya gətirmək” bəhanəsilə və din amilindən də istifadə edərək törətdikləri ağılasığmaz cinayətlərin arealı getdikcə genişlənməkdədir”.

Müəllif ad çəkmədən bəzi dairələri radikal dini qurumlar yaratmaqda və onlara maddi-texniki dəstək verməkdə, müsəlman dünyasında qarşıdurmanı dərinləşdirməkdə, terror hallarını gücləndirməkdə ittiham edir. 

Məqalədə Azərbaycandakı dini duruma toxunulur, 2016-cı ilin ölkədə “Multikulturalizm ili”, 2017-ci ilin “İslam Həmrəyliyi ili” elan oldunduğu xatıraldılır. Müəllif hesab edir ki, Azərbaycanda mükəmməl dövlət-din münasibətləri formalaşıb və bu model digər dövlətlər tərəfindən öyrənilməlidir.

Yazı müəllifi daha sonra son 25 ildə ölkədə məscidlər tikilməsi, dövlət-din münasibətlərinin inkişaf etməsi barədə düşüncələrini bildirir.

Müəllif hər il Azərbaycanda mltikultural dəyərlərə aid beynəlxalq tədbirlər keçirildiyini və bu məsələnin dövlət rəhbərliyinin diqqət mərkəzində olduğunu vurğulayır: “Beləliklə, dini zəmində ixtilafların, qarşıdurmaların, toqquşmaların kəskinləşdiyi, terrorizm, dini radikalizm kimi mənfi meyllərin artdığı bir dövrdə Azərbaycanda ictimai-siyasi sabitliyin tam təmin edilməsi, dövlətimizin multikultural və tolerant dəyərlərin qorunub saxlanılmasına verdiyi dəstək digər ölkələr üçün nümunədir. Bu nümunənin memarı ulu öndərimiz, qarantı isə Prezident İlham Əliyevdir!”.

Etiraz olmasa qiymət artacaq

“Azadlıqinfo” saytı “Dözümlü xalq bu qiymət artımı anonsuna reaksiya verməlidir” (https://www.azadliq.info/174594.html) sərlövhəli məqalədə Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının sədri Əli Kərimlinin düşüncələrinə yer verib.

Ə.Kərimli xatırladır ki, SOCAR rəhbərliyi enerji resurslarının istehlakı ilə bağlı qiymətlərin qaldırıla biləcəyi anonsu verib: “SOCAR rəhbərliyi deyib ki, şirkət ziyanla işləyir, belə getsə, qiymətləri yenidən artıracaqlar. Axı necə ola bilər ki, ölkənin əsas sərvətinə – neftinə və qazına sahib olan bu şirkət ölkəni dolandırmaq əvəzinə, özü müflisləşsin?”

AXCP sədri hesab edir ki, burada problem hökumətin xalq önündə hesabatlı olmamasındadır. Onun fikrincə, ölkənin xalq tərəfindən seçilmiş dövlət və hökumət başçısı olsaydı, dərhal şirkətdə audit təşkil edər və müəyyənləşərdi ki, SOCAR-ın “ziyanla işləməsinə” səbəb bütün ölkə əhalisinin il ərzində istifadə etdiyi qazın1/3 qədər, yəni, 1 milyon kubmetr qazın sadəcə şəbəkə daxilində “itməsidir”.

Ə.Kərimli hesab edir ki, neft şirkətində mükəmməl korrupsiya piramidası formalaşıb: “Mal və məhsulların alınmasında, tikinti və təmir işlərində qiymətlər dəfələrlə şişirdilir. Qohumbazlıq, yerlibazlıq tüğyan edir. Şirkət rəhbərliyinin başı ələ keçirdiyi yüzlərlə ev və villanın tikintisinə, təmirinə, icarəyə verilməsinə qarışıb. Bu miqyaslı talana nəinki şirkət, heç dövlət də dözə bilməz. necə ki, dözmədi də”.

Ə.Kərimli deyir ki, bu hakimiyyət tək SOCAR-ı deyil, bütövlükdə Azərbaycanı müflis etməkdədir və  SOCAR rəsmisinin “qiymətləri artırmaq üçün müraciət edə bilərik” bəyanatı isə nəbz yoxlamasıdır: “Dözümlü xalq bu qiymət artımı anonsuna da reaksiya verməsə, qiyməti yenə artıracaqlar, növbəti qiymət artımı anonsuna etiraz etmək lazımdır, necə etiraz etmək lazım olduğunu növbəti yazıda yazacağam”.

Banka da qalib gəlmək mümkündür 

“Exo” qəzetində isə “Təzyiq və terror: Azərbaycanda insanlardan borcu necə alırlar” sərlövhəli məqalə  (http://ru.echo.az/?p=55219) diqqət çəkir.

Müəllif bankların əhalidən kredit borclarını hansı yolverilməz üsullarla almasını ekspert Əkrəm Həsənovla dəyərləndirir.

“Azərbaycan bankları vaxtı keçmiş kreditlər problemini həll edə bilmir və buna görə də kollektor agentliklərinin qabalığı təəccüb doğurmur. Onlar əhalidən borcları ala bilmək üçün qadağan edilən borcluları qorxutmaq, terror etmək, psixoloji, hətta fiziki təzyiq kimi metodları da işə salırlar”. Ekspert bunu qəzetə belə şərh edir.

Ə.Həsənovun sözlərinə görə, çoxları bu təzyiqlərə davam gətirmirlər, əsasən kişilər psixoloji baxımdan bu ağırlığa dözməyərək çıxış yolunu intiharda görürlər.

Ekspert deyir ki, ötən həftə borclulardan borcları ən sərt formada alan banklardan birinə qarşı məhkəmə prosesini udublar və bu bank ölkədə ən iri kollektor şirkətinin sahibidir. Bankı məhkəməyə verən kredit borcunu ödəyə bilməyən, buna görə də kollektor şirkətinin təzyiqlərinə məruz qalan bir məktəb müəllimi olub. Məhkəmə iddianı qəbul edib və bankı 1000 manat cərimə edib.

“Bu, bizim üçün böyük qələbədir, çünki indiyə kimi Azərbaycan təcrübəsində bankın uduzması təcrübəsi olmamışdı”.

Ə.Həsənov vurğulayır ki, kollektor agentliklərinin qurbanı olanların çoxu məsələnin müsbət həllinə inanmadıqları üçün hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət etmirlər, həm də insanlar onları incidənlərdən şikayət etməyə qorxurlar: “Ümid edirəm ki, bundan sonra insanlarımız məhkəmələrin həmişə bankların tərəfində olmasına inanmayaraq haqları uğrunda mübarizə aparacaqlar.  Bildiyim qədər bir çox kollektorlar qanunsuz fəaliyyətlərinə görə həbsə alınıblar və indi bunların kimliyini və nə qədər kollektorun həbsə alındığını öyrənirik”.

Bundan irəli gələrək, ekspert insanları məhkəmələrə daha kütləvi müraciət etməyə, hakimiyyəti isə “Kollektor haqqında” qanunu qəbul etməyə çağırıb.

Ə.Həsənov deyir ki, aztəminatlı şəxslərin borcları silinməlidir, çünki bu borcu ödəməyə heç nəyi yoxdur, bu, dövlətin də xeyrinə olar. 

Oliqarxlar kefindən qalmaz

“Yeni Müsavat”  qəzeti “İqtisadiyyatın böyüməsindən daha çox faydalananlar onun kiçilməsindən də qazanırlar” sərlövhəli məqalədə (http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/qubad-ibadoglu-iqtisadiyyatin-boyumesinden-daha-chox-faydalananlar-onun-kichilmesinden-de-qazanirlar_408369.html) ağır böhranın oliqarxların qazanclarına təsir etməməsi səbəblərini ekspertlərlə müzakirə edir.

Müəllif Azərbaycanda hökumətin iqtisadi böhran yaşamasına rəğmən oliqarxların əvvəlki templə qazanmağa və xərcləməyə davam etdiklərini bidirir.

İqtisadçı-ekspert Qubad İbadoğlu deyir ki, adətən avtoritar rejimlərdə iqtisadi böhranın mənfi nəticələrini aztəminatlı insanların, azad sahibkarların üzərinə yükləyirlər: “İqtisadi böhrandan ən çox əziyyət çəkən əhalinin aztəminatlı hissəsidir, eyni zamanda kiçik və orta sahibkarlardır. Belə bir yanaşma var ki, iqtisadiyyatın böyüməsindən daha çox faydalananlar iqtisadiyyatın kiçilməsindən də qazanırlar”.

Ekspert deyir ki, bir vaxtlar  iqtisadiyyatın böyüməsindən qazananlar, neft gəlirlərinin bölüşdürülməsindən böyük pay götürənlər indi iqtisadiyyatın kiçilməsindən müəyyən mənfəət əldə edirlər. Q.İbadoğlu bu neqativi sırf siyasi rejimlərin idarəçilik sistemilə əlaqələndirir.

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli isə hər hansı real gəliri olmadığı halda  hansısa dövlət məmurunun böyük bir vəsaiti əyləncəyə xərclədiyi halda onun mənbəyinin sual doğurduğunu önə çəkir. Onun fikrincə, bu suallara isə cavabı hüquq-mühafizə orqanları verməlidir.

Ekspert hesab edir ki, bu məsələdə dövlət və hökumət rəsmilərinə nəzarət daha güclü olmalıdır: “Lakin dövlət qulluğunda işləyən, hökumətdə təmsil olunan, yüksək gəliri olmayan şəxslərin dəbdəbəli həyat sürməsi artıq korrupsiyadan xəbər verir və bu, artıq hüquq-mühafizə orqanlarının araşdırma mövzusudur”.

Onun fikrincə, bu müstəvidə cəmiyyətdə bəzən belə bir paradoksal vəziyyət yaranır ki, nədən sadə insanlar kasıbladıqca varlı kəsim daha çox varlanır. N.Cəfərliyə görə isə, bu, siyasi sistemdən, idarəetmə sistemindən, iqtisadiyyatdan və inhisarçılığın səviyyəsindən irəli gələn bir məsələdir.