Media-icmal 19.07.18

Ölkə iqtisadiyyatında neft-qaz sektorunun aparıcılığı, ərzaq məhsullarının bahalaşması, Rəqabət Agentliyinin yaradılması ehitmalından gözləntilər bugünki (19 iyul, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Dəbdən düşməyən neft-qaz sektoru

"Azərbaycan" qəzeti "Hasilatın ahəngdarlığı Azəri-Çıraq-Günəşli"(AÇG) yataqlarının potensialını əks etdirir" sərlövhəli məqalədə bəhs edilən yatağın imkanlarını dəyərləndirir.

Müəllif rəsmi statistik mənbələrə istinadən Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı bu yataqlardan bu ilin beş ayı ərzində Azərbaycanın 3 milyard 785 milyon ABŞ dolları gəlir əldə etdiyini bildirir.

Müəllifə görə, yataqdan əldə edilən gəlirlər buradakı 6 hasilat və 2 texnoloji platformanın etibarlı fəaliyyətinin təsdiqidir.

Məqalədə deyilir ki, bu ilin ilk rübündə bu yataqlarda ümumi hasilat gündəlik 597 min barel təşkil edib, 2017-ci ilin sonunda AÇG-də 118 neft hasilat quyusu, 52 qaz və su injektor quyusu istismarda olub.

Bununla yanaşı, blokda qazma işlərinin davam etdiyni deyən müəllif birinci rüb ərzində 5 neft hasilat quyusu qazılmasını yatağın potensialı ilə əlqələndirir: "İstər hasilatın davamlı olması, istərsə də yeni quyuların qazılması göstərir ki, AÇG-nin potensialı böyükdür. Məhz ehtiyatları bol olduğuna görə, keçən il sentyabrın 14-də AÇG yataqlarının beynəlxalq tərəfdaş şirkətlərlə birgə işlənməsi və Hasilatın Pay Bölgüsü haqqında dəyişdirilmiş və yenidən işlənmiş saziş imzalandı. Oktyabrın 31-də saziş Milli Məclis tərəfindən ratifikasiya olundu. Bu, 2049-cu ilin sonunadək davam edəcək müqavilədir".

Müəllif deyir ki, Nazirlər Kabinetinin 2018-ci ilin birinci yarısının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında da

Azərbaycanın neft-qaz sektoruna marağın azalmadığı, xarici şirkətlərin bu sahəyə daha böyük maraqla vəsait qoyduqları xüsusi vurğulanıb.

"Azərbaycan" yazır ki, keçən il imzalanan yeni saziş AÇG-nin uzunmüddətli işlənmə potensialını həyata keçirmək və yeni sərmayələr, texnologiyalar və birgə səylərlə həm də blokun neftvermə əmsalını ən yüksək həddə çatdırmaq imkanı yaradır.

Müəllifə görə, bu sazişin həyata keçirilməsi AÇG-nin Azərbaycana gətirdiyi iqtisadi mənfəətləri də maksimuma çatdıracaq, maliyyə və texnoloji potensialı əks etdirməklə yanaşı, bu, həm də xarici tərəfdaş şirkətlərin Azərbaycan iqtisadiyyatına inamını göstərir və real tərəfdaşlığı yeni müstəviyə qaldırır.

"Davamı olacaq" bahalaşma

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Ərzaq sürətlə bahalanıb - rəsmi xəbərə ekspert rəyi" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə ərzaq və istehlak məhsullarının bahalaşma səbəblərini ekspert Rəşad Həsənovla müzakirə edir.

Müəllif rəsmi statistikaya istinadən bildirir: "Bu ilin ilk yarısında ərzaq məhsullarının qiyməti 3%, qeyri-ərzaq məhsulları 3,8%, əhaliyə ödənişli xidmətlər 2,4% bahalaşıb".

Yazıda xatırladılır ki, kərə yağının qiymətinin enməsi üçün keçən il gömrük rüsumları 15%-dən 5%-ə qədər azaldılsa da, qiymət elə 17 manat 90 qəpik həddində qaldı.

İqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov isə bahalaşmanı və perspektivini qəzetə belə şərh edir: "Burada gözlənilməyən nəsə yoxdur. Ümumiyyətlə, inflyasiya proqnozlaşdırılırdı, xüsusən də ərzaq məhsullarında. Müşahidələr onu göstərir ki, real bazar qiymətlərində artımlar daha yüksəkdir".

Ekspert hesab edir ki, bahalaşmanın əsas səbəblərindən biri xüsusilə yerli istehsal məhsullarının maya dəyərinin artmasıdır.

R.Həsənov deyir ki, ölkədə ərzaq məhsullarında inflyasiya meylləri 2015-ci ildən daha da sürətlənib, bunun səbəbləri sırasında isə devalvasiyalar, ölkədə istehsalın xammal baxımından idxaldan asılı olması kimi amillər var: "2017-ci ilin birinci rübündə yığımların xərclənməsi prosesi başladı, bununla sahibkarlar üçün qiymət artımı imkanları formalaşdı. Bu bahalaşma özünü ötən il ərzaq məhsullarının qiymətinin kəskin bahalaşmasında göstərdi, bu, təqribən 16% ətrafında idi".

Ekspert hesab edir ki, proses 2018-ci ilə də transfer olub, çünki elə məhsullar var ki, onların qiymətləri dünya bazarında da qalxır, bu da ərzaqların maya dəyərinə, qiymətinə təsir edir.

R.Həsənov hesab edir ki, əsasən ərzaq məhsullarının qiymətinin artmasının səbəbi budur ki, onlar zəruri məhsullar olaraq istehlakçının alıcılıq səviyyəsindən tam asılı deyil, odur ki, bu sektordakı sahibkarlar qiymətlərə yenidən baxa bilirlər.

Kərə yağının ucuzlaşmamasının səbəbi barədə ekspert deyir ki, burada həm daxili istehsalın tələbatı ödəməməsi, həm yerli məhsulun keyfiyyətsiz olması, həm də inhisarçılıq kimi amillər iştirak edir.

Ərzaq mallarının perskpektivdə də bahalaşa bilməsi prosesinə gəlincə, R.Həsənov bahalaşmanın bundan sonra da davam edə biləcəyini deyir.

Rəqabət irəliləyişi", yoxsa...

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Rəqabət - tərəqqinin mühərriki" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif Azərbaycan Dövlət Rəqabət Agentlyininin yaradılması ilə bağlı layihənin hazırlanması fonunda bu qurumun perspektivini müzakirəyə çıxarır.

Məqalə müəllifi deyir ki, biznesdə rəqabət barədə əvvəllər də çox deyilib, amma Azərbaycan reallığında sağlam biznes rəqabəti və ya rəqabətli biznes yoxdur: "Ümumiyyətlə isə, təsirli bazar qaydaları və bazar münasibətləri olmayan yerdə rəqabət gözləməyə dəyməz. Azərbaycanda bazar münasibətləri "bazar"a dönüb, buranı isə inhisarçılar idarə edirlər. Biznesin öz arasında rəqabət aparması üçün isə şəraitin yaradılması zəruridir, indiki halda isə bu yoxdur. Rəqabət isə müasir bazarı müəyyən edən və onun dəyişməz əsaslarından biridir".

Qiymət siyasətinin birbaşa rəqabət səviyyəsinin dərəcəsindən asılı olduğunu deyən müəllif vurğulayır ki, rəqabət istər istehlak bazarında, istərsə də xidmət sahəsində qiymətlərin enməsi üçün əsaslar yaradır, odur ki, əlverişli rəqabət mühiti təkcə iş adamları üçün yox, həm də sadə vətəndaşlar üçün vacibdir.

Müəllif son bir neçə ildə ölkədə ərzaq məhsullarının bahalaşması kimi prosesi məhz istehlak bazarında sağlam rəqabətin olmamasının göstəricisi adlandırır.

Ölkə reallığında indiyə kimi sağlam rəqabət mühitinin yaradılmasının əsas səbəbkarları kimi müəllif inhisarçı oliqarxları göstərir və deyir ki, qanunvericilik müstəvisində inhisara qarşı mübarizə sərtləşdirilsə də, inhisarçılıq heç də sıradan çıxmayıb: "Azərbaycan kiçik ölkədir, burada tütün, alkoqol, ərzaq bazarına kimin

"himayədarlıq" etməsi hamıya məlumdur. Odur ki, istər oliqarxlar və inhisarçılar, istərsə də dövlət məmurları bilməlidirlər ki, rəqabət tərəqqinin mühərrikidir".

Müəllif iddia edir ki, problem Azrbaycanda bəzi yüksək rütbəli dövlət məmurlarının inhisarçı olmasındadır və onlar rəqabət sahəsində bütün başlanğıclara müqavimət göstərirlər və istisna etmir ki, yaradılması nəzərdə tutulan Agentliyə ilk müqavimət də bu məmurlardan gələcək.

Müəllif hesab edir ki, rəqabət yerli məhsulların təkcə ölkə bazarlarında yox, dünya bazarında rəqabətlilik qabiliyyətini artıracaq, ölkənin ixrac potensialı yüksələcək, ölkə iqtisadiyyatının neft asılılığı səviyyəsi azalacaq.

Məqalə müəllifinə görə, bu məsələdə daha bir incə nöqtə həm də yeni Agentlik rəhbərliyinin Azərbaycanda əlverişli biznes mühiti yarada biləcəyi və yarada bilməyəcəyi sualına verəcəyi real cavabındadır.