Media-icmal 19.12.2016

Məcburi köçkünlərə dövlət qayğısı, “Formula-1” yarışları biletlərinin dəyəri, paytaxt yollarının vəziyyəti, milli valyutanın durumu bugünki medianın aparıcı mövzusudur...

Məcburi köçkünlər inkişaf strategiyasının mərkəzində        

“Azərbaycan” qəzeti “Məcburi köçkünlərin sosial rifahı yeni iqtisadi inkişaf strategiyasında da əsas prioritetlərdəndir” sərlövhəli məqalədə məcburi köçkünlərə (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=112298) dövlət qayğısını dəyərləndirir.

Məqalədə hazırda böhranın bütün dünya iqtisadiyyatını silkələdiyi halda, Azərbaycan iqtisadiyyatına cüzi təsir etdiyi, əhalinin maddi rifah halına isə təsir göstərmədiyi deyilir.

Müəllifə görə, bu fonda Azərbaycanın yeni şəraitə uyğun daha çevik iqtisadi inkşaf yolu seçməsi ölkəni daha böyük perspektivlərin gözlədiyini deməyə əsas verir: “Qeyd olunan xüsusda Prezident İlham Əliyevin imzaladığı “Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələrinin təsdiq edilməsi haqqında” frəmanı ölkə iqtisadiyyatının inkişafı ilə bağlı yeni hədəfləri müəyyən edir. Burada diqqət mərkəzində yer alan əsas məqamlardan biri də əhalinin sosial rifah halının yüksəldilməsinə, mənzil-məişət probleminin həllinə bağlıdır”.

Yazı müəllifi sosial rifah istiqamətində atılan addımlardan bəhrələnən əhali kateqoriyalarından birinin məcburi köçkünlər olacağını bildirir. Müəllif hesab edir ki, bu kateqoriya insanların sosial problemlərinin həlli əsas məqsədlər sırasında yer alır.

Məqalədə deyilir ki, bu kateqoriyadan olan şəxslər həm “güzəştli mənzil sistemi”, həm də güzşətli ipoteka xəttilə mənzil problemlərini həll edə biləcəklər.

Müəllif bu qəbildən olan şəxslərə digər güzəştlər də edildiyini, son 13 ildə məcburi köçkünlərə yemək xərcilə bağlı müavinətlərin 4 dəfə, kommunal xidmətlərlə bağlı ödəniş üçün vəsaitlərin 4,5 dəfə artırıldığını, yoxsulluq səviyyəsinin 75%-dən 12%-ə endirildiyini bildirir.

Yazıda məcburi köçkünlərin bizneslə məşğul ola bilmələrinin diqqət mərkəzində saxlandığı vurğulanır. Bu xüsusda dövlət başçısı İham Əliyevin bu ilin aprelində imzaladığı fərmanla əhalinin özünüməşğulluğunun təmin olunması proqramının icra edildiyi xatırladılır: “Strateji yol xəritəsinin reallaşması ilə qarşıdakı dövr ərzində məcburi köçkünlərin sosial rifah halının daha da yüksəlməsi gözlənilir.  

Bir bilet dəyərində olmaq arzusu

“Azadlıqinfo” “Formula-1” bileti qədər dəyərimiz olsaydı” sərlövhəli məqalədə (https://www.azadliq.info/170629.html) “Formula-1” yarışlarının biletlərinin qiymətilə minimum əməkhaqqı arasında paralel apapır.

Müəllif bu tip yarışları sahibi olmayan yarışlar sayır, ölkədə 10 minlərlə ailə ev sahibi ola bilmədiyi halda hökumətin belə yarışlara sahiblik etməsi mənasız tədbir axtarışı kimi dəyərləndirilir. 

Məqalədə yarışın satışa çıxarıldığı ən bahalı biletinin qiymətinin 690 manat, ölkədə minimum əmək haqqının 105 manat olması müqayisə edilir: “Amma sahib çıxa bilmədiyimiz 9 milyonun qiyməti 105 manat müəyyənləşdirilib. Yəni, bu ölkədə minimum əməkhaqqı 105 manatdır ki, bununla nəinki yaşamaq, heç ölmək də mümkün deyil. “Formula-1” biletinin qiyməti vətəndaşın yaşamağı üçün müəyyən edilmiş məbləğdən 6 dəfə çoxdur. Bu, həm də onun etirafıdır ki, ev sahibliyi etdiyimiz yarışlara evdəkilərin baxması qadağandır”.

Müəlif deyir ki, vətəndaş bu yarışları izləmək həvəsində deyil, hamı dərk edir ki, bu yarışlara xərclənən pullar ölkəni daha da ağır vəziyyətə salacaq və yalnız bir qrup insanın cibi dolacaq.

Yazıda deyilir ki, bu və bu tip yarışlar hökumət komandasının hobbisi, aşağıların puluyla, yuxarılar üçün keçirilən yarışlardır.

Müəllif hesab edir ki, mövcud hakimiyyət həmişə xalqın yox, yadların yanında hörmətli olmaq istəyib. Yazı müəllifinə görə, xalqın ac qalması, intihara meyllənməsi qətiyyən bunları narahat etmir, əks halda, qəpiyə güllə atanların ölkəsində, mənasız yarışlara milyardlar xərclənməzdi. “Formula-1” biletinə biçilən dəyər qədər vətəndaşa dəyər verilsəydi, bu gün nə intiharlar, nə kredit bataqlığı olardı. Bəli, müəllim, həkim təqaüdçü 690 manat ala bilsəydi, yaşamaq bir az asan olardı. İndi sahibsiz yarışlara ev sahibliyi edən ölkənin vətəndaşları, “Formula-1” bileti qədər dəyərli olmaq arzusundadır”.

Son olaraq neft bumu illərində ölkəyə 120 milyard dollar pul gəldiyini yazan müəllif bu pulların bir qrup adamı milyarderə çevirdiyini, sadə vətəndaşı isə müflis günə qoyduğunu, indi ölkə vətəndaşlarının intihar etməklə “ölüm”ə bilet aldılqaırını bildirir.

Yollarının 80% yararsız Bakı

 “Exo” qəzeti isə Bakının küçələrinin 80%-i pis haldadır” sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=53612) ekspert Ərşad Hüseynovla paytaxt yollarının durumunu müzakirə edir.

“Paytaxt yollarında vəziyyət yaxşı deyil, avtomobil tıxacları 10 km-lərlə  uzanır, yerüstü ictimai nəqliyyatın durumundan isə danışmağa dəyməz, texniki normalar, yol hərəkəti qaydaları pozulur, bir sözlə, yollardakı ölüm statistikası kimi elə yolların öz durumu da dəhşətlidir. Insan amilindən əlavə, şəhərsalma ilə bağlı qanunvericiliyin pozulması da əsas problemlərdən biridir”. Ekspert paytaxtın ictimai nəqliyyat və yol sahəsindəki durumunu qəzetə belə dəyərləndirir.

Ə.Hüseynov deyir ki, yol məqsədilə nəzərdə tutulan torpaq sahələri yaşayış və kommersiya obyektlərinin tikilməsinə sərf edilib. Ekspertə görə, bu tikililər sökülməli, günahkar olanlar məsuiyyətə cəlb edilməlidir, amma bunların heç biri baş vermir və cəzasızlıq hökm sürür.   

Yalnız şəhərin mərkəzi yollarının qaydasında olduğunu deyən ekspert, Bakının ətraf rayonlarında yolların pis durumda olduğunu, bundan irəli gələrək regional marşrutlar barədə danışmağına belə dəymədiyi qənaətindədir: “Magistral yollar müntəzəm təmir edilir, amma elə ki, magistral yoldan bir az kənara çıxırsan, real mənzərə kardinal şəkildə dəyişir, hara baxırsan çatları, çalaları görürsən. Bu sirr deyil ki, bu çalalar yol qəzalarının əsas səbəblərindən biridir. Məhəllələrarası yolların durumuna toxunan ekspertə görə, bu yollar 10 illərlə təmir üzü görmür.

Ə.Hüseynov bu düşüncədədir ki, yol örtüyünün hazırlanması texnologiyası böyük şübhələr doğurur: “Yolların pis vəziyyətdə olmasının əsas səbəbi korrupsiya və məsuliyyətsizlik, məmurların maliyyə vəsaitlərindən təyinatı üzrə istifadə etməməsidir. Bakı yollarının 80%-i pis haldadır, amma artıq belə davam edə bilməz, yol sahəsində qayda-qanun yaratmaq vaxtı çatıb”.

Ekspert  ölkədə pullu yolların çəkilməsi məsələsinə də toxunub. Onun fiirincə, pullu yoların olması özü məqsəd deyil, əksinə, bu yollardan gələn gəlirlərin pulsuz yollar çəkilməsi üçün bir vasitə olmasıdır. Ə.Hüseynov deyir ki, Azərbaycan hələ düşüncə baxımından belə dönüşə hazır deyil. Ekspertə görə, haqqı oldu-olmadı bütün yollar pullu yola dönəcək, bunun isə ölkəyə problem yaradacağı gün kimi aydın məsələdir.

Kəskin devalvasiya gözləntisi

“Yeni Müsavat” qəzetində “Manat dəyərsizləşməsini gözləyir, bəs hökumət?” sərlövhəli məqalədə müəllif manatın durumunu ekspertlərlə dəyərləndirir. 

(http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/manat-deyersizleshmesini-gozleyir-bes-hokumet_400858.html)

Müəllif manatın ciddi təzyiq altında olduğunu deyir və hesab edir ki, bu günlərdə dolların fazi dərəcəsinin yüksəldilməsi zəif valyutalardan biri kimi manata təsir edir. Məqalədə ölkə banklarının dollar satmaqdan imtina etmələri də bu təzyiqin nəticəsi sayılır. 

Yazıda bankların ata biləcəkləri addımlar, kəskin devalvasiyaya gedilməsi, Neft Fondunun valyuta hərraclarını davam etdirə bilməsi ehtimalları ekspertlərlə müzakirəyə çıxarılır.  

Ekspert Əkrəm Həsənov bu ilin sonuna kimi Neft Fondunun bazara valyuta çıxarmayacağı qənaətindədir: “Neft Fondu nə qədər vəsait ayırmalı idisə ayırıb. Bu, ancaq nəzəri baxımdan mümkündür, amma bu addımı gözləmirəm. Çünki, büdcəni doldura bilmək üçün ilin sonunda devalvasiyanın qaçılmaz olduğunu hər kəs bilir.   

Əgər Fond bazara valyuta çıxararsa, bu, yalnız dövlətə ziyan edər”.

Ə.Həsənova görə, banklar dollar satmamaqla gözlənilən devalvasiyadan qazanmaq istəyirlər. Ekspert iqtisadiyyatın yol xəritəsinə istinadən 2017-ci ilin manatın tam sərbəstləşməsilə başlayacağını bildirir və bunu manatı kəskin devalvasiyanın gözləməsi kimi dəyərləndirir: “Buna görə də Neft Fondu ilə Mərkəzi Bank dollar satışını daha sonraya saxlamaqla daha çox gəlir əldə etməyi hədəfləyiblər. Elə banklar da əllərində olanı satmır və məzənnənin qalxacağının fərqindədirlər. Hamı oturub kəskin devalvasiya gözləyir, odur ki, ilin sonuna növbəti kəskin devalvasiya olsa təəccüblənmərəm”.

Ekspert Natiq Cəfərli də kəskin devalvasiyanın gözlənilən olduğunu deyir: “Banklarda çox ciddi problem yaşanır, təklif azr, tələb həddindən artıq çoxdur.

Son zamanlar hərraclara çıxarılan dolların həcmi kifayət qədər azalıb, ölkənin ehtiyacını ödəmir”. N.Cəfərli dollar baxımından bankların ciddi problem yaşadıqlarını, xarici borcları bağlaya bilmək üçün dollar satmaq istəmədiklərini bildirir.

Ekspert N.Cəfərli də hesab edir ki, bu il Neft Fondunun bazara dollar çıxarması gözlənilmir, çünki, Fond artıq öz resurslarını bitirib. Onun fikrincə, Fond 2017-ci ildə belə addımlar ata bilər. N.Cəfərli bu addımın bazarı sakitləşdirməkdən başqa heç nəyə yaramayacağını deyir.