Media-icmal

"Çıraq Neft Layihəsi"nin nəticələri, sahibkarların bank kreditlərindən imtina etmələrinin səbəbləri, ölkədə ömürlük cəza çəkən dustaqların sayı və s. məsələlər bugünkü (09 sentyabr, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

"Çıraq Neft Layihəsi"nin nəticələri

"Azərbaycan" qəzeti "Çıraq Neft Layihəsi" bütövlüklə Azərbaycanda həyata keçirildi" sərlövhəli məqalədə (http://www.azerbaijan-news.az/view-173547/ciraq-neft-layihesi-butovlukle-azerbaycanda-heyata-kecirildi) haqqında bəhs edilən layihənin icrasının əhəmiyyətini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, dəyəri 6 milyard dollar olan "Çıraq Neft Layihəsi"nin (ÇNL) işlənməsinə 2010-cu ilin martında qərar verilib və belə irihəcmli investisiyanın yönəldilməsi "Azəri-Çıraq-Günəşli" (AÇG) yataqlarında layların neft veriminin optimallaşdırılmasına xidmət edirdi.

"Qarşıya qoyulan məqsəd bu yataqlarda hasilatın sonrakı azalmalarını ləngitmək, çıxarılan neftin həcminin artmasına kömək etmək, başqa sözlə, hasilatın yüksək səviyyəsinin ömrünü uzatmaq idi. ÇNL-in gerçəkləşməsi nəticəsində "Azəri-Çıraq-Günəşli" yataqlarından neft hasilatının həcminin 360 milyon barel artacağı gözlənilirdi", müəllif layihə barədə deyir.

Müəllif əlavə edir ki, layihəyə mövcud "Çıraq" və "Dərinsulu Günəşli" qurğularının arasındakı ərazidə yeni bir platforma tikintisi daxil edildi, bu, "Əsrin müqaviləsi"nin "ilkin"i olan "Çıraq"dan ad almış "Qərbi Çıraq" idi.

Müəllif deyir ki, ÇNL-in tikinti-quraşdırma işləri bütövlüklə Azərbaycanda həyata keçirildi, obyektlərin tikintisinə və öncəqazma proqramına 4 milyard vəsait xərcləndi, qalan 2 milyard dollar isə istismar müddəti ərzində platformadan quyuların qazılması üçün nəzərdə tutulmuşdu.

Müəllifin deməsinə görə, "Qərbi Çıraq" platformasının dayaq blokunun inşası 2012-ci ildə tamamlanıb, tikintiyə 2 mindən çox şəxs cəlb ounub, işçi qüvvəsinin 96%-i Azərbaycan vətəndaşları olub.

Yazıda vurğulanır ki, 2013-cü il mayın 13-də dayaq blokunun dənizdə quraşdırılması və ÇNL ərazisində sualtı boruçəkmə əməliyyatları tam başa çatdırıldı və qurğu sentyabrın 20-də istehsalat sahəsindən dənizə yola salındı və iki gün ərzində dənizdə quraşdırılmış dayaq bloku üzərində yerləşdirildi.

Müəllif deyir ki, tikintinin ən qaynar çağında ÇNL ilə bağlı işlərə 8 mindən çox insan cəlb edilib və hər 10 işçidən 9-u Azərbaycan vətəndaşı olub, 2014-cü il yanvarın 28-də isə platformadan ilk neft alınıb.

Müəllifin deməsinə görə, "Qərbi Çıraq" AÇG-nin altıncı, hələlik sonuncu hasilat platformasıdır, hasilat platformalarının ən böyüyüdür, üst modullarının çəkisi 19 min tondan çoxdur.

Məqalədə deyilir ki, "Qərbi Çıraq" suyun təxminən 170 metr dərinliyində quraşdırılıb, gündəlik neft hasilatı gücü 183 min barel, qaz ixracı qüvvəsi isə 285 milyon kubfut (8,07 milyon kubmetr) təşkil edir.

Məqalənin sonunda isə deyilir: "Qərbi Çıraq" məhsul verməkdə davam edir. 2014-cü ilin yanvar ayından keçən ilin sonunadək platformadan 151,1 milyon barel (20,4 milyon ton) neft hasil olunub. Keçən il "Qərbi Çıraq" 20,7 milyon barel, yəni 2,8 milyon ton qara qızıl verib. Bu ilin birinci yarısında platformanın gündəlik neft hasilatı 60 min barel təşkil edib".

İndi banklar yalvarır...

"Azpolitika.info"da isə "Indi banklar yalvarır, sahibkarlar imtina edir - "Kreditiniz başınıza dəysin..." (http://azpolitika.info/?p=548590) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Sayt ümumilikdə Azərbaycanda bank sisteminin vəziyyəti fonunda banklardan təkliflər olmasına baxmayaraq, iş adamlarının kredit götürməmələrinin səbəblərinə dair müəllifin düşüncələrinə yer verib.

Müəllif deyir ki, neçə illrdir ki, ölkənin bank sektorunun ağır durumda, oliqarx-məmurlarn nəzarətində, kredit faizlərinin çox yüksək olmasından, bu halın ölkə iqtisadiyyatına vurduğu ziyandan danışılır, amma bu tənqidlərə əhəmiyyət verilmir. Yazı müəllifinə görə, oliqarx məmurların maraq göstərmədiyi bir neçə sahədə fəaliyyət göstərən sahibkarıq subyektləri də banklardan üz çevirməyə başlayıblar.

Müəllif bu sahədə vəziyyətə dair Azərbaycan Mərkəzi Bankının rəhbəri Elmar Rüstəmovdan sitat gətirir: "...Bu gün bank sektorunda əhəmiyyətli likvidlik var. Amma biz yenə də görürük ki, biznes kreditləri artmır. Görünür, kompleks requlyativ, stimullaşdırıcı tədbirlər görmək lazım gələcək ki, bu kreditlər bütövlükdə real sektora getsin və bütövlükdə ölkədə daxili investisiya prosesini dəstəkləsin".

Müəllif isə MB rəhbərinin bu açıqlamasını gecikmiş sayır, həm də iddia edir ki, uzun illərdir ölkədə sahibkarlığın vergi qanunvericiliyi, vergi özbaşınalığı, rəqabət mühitinin olmaması, inhisar və korrupsiyanın yaratdığı əngəllər üzündən boğulduğu deyilir və bu sırada bank sektoru da günahkardır.

"Bank sektorunun bütünlüklə məmur-oliqarxların nəzarətinə verilməsi, "Beynəlxalq Bank"dan milyardlarla dolların yoxa çıxması, analoqu olmayan

yüksək kredit faizləri və şərtləri, bunun ardınca gələn devalvasiyalar və s. səbəblər ölkədə real sektorun, sahibkarlığın çökməsində mühüm rol oynayan amillər deyilmi?" sual edən müəllif bank sisteminin tənəzzülünə səbəb olan halları sadalayır".

Müəllif bunu xüsusi olaraq vurğulayır ki, artıq müştəri olmaması səbəbindən faizləri bir qədər endirməli olan banklar sahibkarlara yalvarmağa başlayıblar, reallıqda 14-17%-ə biznes krediti təklif edirlər, amma sahibkarların böyük əksəriyyəti bankların təkliflərini geri çevirir.

Müəllif bir sahibkara istinadən deyir ki, bu günlərdə banklardan biri kredit təklif edib, amma devalvasiya dövründə yaşadığı acı təcrübəni, kredit faizlərinin yüksək olması, şərtlərin ağırlığına ğörə "kreditiniz başınıza dəysin"deyə təklifi rədd edib.

Müəllifə görə, rəqabət mühiti məhv edildikdən, sahibkarlar bir dəstə müxtəlif funksiyalı məmurlar önündə qorxaq təbəqəyə döndərildikdən sonra onlardan aktivlik, iqtisadiyyatı dirçəltmələrini, yeni iş yerləri açmağı gözləməyə dəyməz.

Müəllif deyir ki, uzun illərdir sahibkarlar normal, əlçatan, real iqtisadi mühitə uyğun faizlərlə kredit almağa möhtac qalıb, kreditlər isə mənasız biznes layihələrinə xərclənib.

Müəllifə görə, bunun nəticəsidir ki, indi sahibkarlar nisbətən yüngül şərtlərlə belə kredit götürmək iqtidarında deyil və yeni tələdən qorxurlar.

Yazı müəllifi son vaxtlar problemli kreditlərin artmasını, 1.5 milyard manata yaxınlaşdığını deyir: " ... bu gedişlə tezliklə məlum qərardan əvvəlki 1.8 milyard manat həddinə çatacaq və onu ötəcək. Ortada yenə büdcədən ayrılan 1 milyard manata yaxın vəsait çıxdaş olunacaq" deyə bildirir.

Buna görə də müəllif hesab edir ki, bank sistemi əvvəlki prinsiplərlə idarə edildiyi üçün büdcədən ayrılan vəsaitlər də heç nəyə kömək etməyəcək.

Ölkədə ömürlük cəza çəkən dustaqlar

"Modern.az"da isə "Azərbaycanda 300-dək məhkum ömürlük həbs cəzası alıb (https://modern.az/az/news/210935) sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Müəllif Azərbaycanda ömürlük dustaqlarla bağlı Ədliyyə Nazirliyi yanında

İctimai Komitənin üzvü, hüquşünas Əliməmməd Nuriyevlə söhbətləşir.

"Hazırda Azərbaycanda 300 nəfərə yaxın ömürlük azadlıqdan məhrum edilən şəxs var". Ə.Nuriyev bunu "Modern.az" a açıqlamasında bildirib.

Onun sözlərinə görə, hər il ərzində bir neçə nəfər ömürlük azadlıqdan məhrumetmə cəzası alır: "Bu cəzaya layiq görülənlər ağır, xüsusilə ağır cinayət

törətmiş, dövlətə xəyanət edən, terrorçuluq fəaliyyətilə məşğul olan şəxslərdir. Ömürlük məhkumların sayı bütün cinayət etmiş şəxslərin sayından çox azdır".

Müəllif rəsmi statsitikaya əsasən Azərbaycanda 1998-ci ildən 2017-ci ilə kimi ömürlük cəzaya məhkum olunanların statistikasını təqdim edir.

Statistikaya əsasən illər üzrə ən çox ömürlük cəza alanlar 2000-ci, 2002-ci, 2003-cü illərə təsadüf edir.

Müəllif vurğulayır ki, ən az ömürlük cəza alanlar 2015-ci və 2017-ci illərdə olub.

Müəllif vurğulayır ki, 2018-ci ildə 7 nəfər nəfər ömürlük azadlıqdan məhrumetmə cəzasına məhkum edilib.

Müəllif qanunvericiliyə istinadən deyir ki, məhkəmə ömürlük azadlıqdan məhrumetmə növündə cəza çəkən məhkumun azadlıqdan məhrum etmənin ən azı 25 ilini həqiqətən çəkdiyini, həmçinin onun bu cəzanı çəkdiyi müddətdə qəsdən cinayət törətmədiyini nəzərə alaraq və məhkumun həmin cəzanı çəkməsinə daha lüzum olmadığı qənaətinə gələrsə, ömürlük azadlıqdan məhrumetmə cəza növünü müəyyən müddətə azadlıqdan məhrumetmə ilə əvəz edə və ya onu bu cəzadan şərti olaraq vaxtından əvvəl azad edə bilər.