Media-icmal 21.04.2017

Ölkədə ixracın artırılması, ölkə vətəndaşlarının maliyyə problemləri, oliqarxların islahatlardan məmnun qalmamaları, məmurların gəlir bəyannamələrinin hələ də qəbul edilməməsi bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Yüksələn ixrac

“Azərbaycan” qəzeti “2921 çeşiddə məhsul, 116 ölkəyə ixrac..” sərlövhəli məqalədə (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=120336) ölkənin ixrac imkanları dəyərləndirilir.

Müəllif deyir ki, 2017-ci ilin birinci rübündə iqtisadiyyatda əldə olunan müsbət nəticələr deməyə əsas verir ki, müstəqil Azərbaycan qlobal böhran şəraitində belə davamlı inkişaf edir.

Müəllif deyir ki, iqtisadi şaxələndirmənin nəticəsi olaraq qeyri-neft sektoru üstün artım tempinə malikdir, bu sektorun ümumi daxili məhsuldakı (ÜDM) çəkisinin artırılması, regionların tarazlı və davamlı inkişafı, yerlərdə yeni istehsal müəssisələrinin açılması, işsizlik probleminin aradan qaldırılması istiqamətində ardıcıl addımlar atılır: “İqtisadiyyatın liberallaşdırılması, investisiyaların qeyri-neft sektoruna, xüsusən də regionların inkişafına yönəldilməsi, ölkədə əlverişli sahibkarlıq və biznes mühitinin formalaşdırılması kimi vacib məqamlar cənab İlham Əliyevin iqtisadi siyasətinin prioritet istiqamətləri sırasında xüsusi vurğulanmalıdır. Bu gün iqtisadiyyatımızın təxminən 70 faizi qeyri-neft sektorunda formalaşır. Cari ilin üç ayında ticarət dövriyyəsi 15 faiz, kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracı isə 44 faiz artıb. Müsbət saldo 1 milyard dollardan artıq olub”.

Müəllif vurğulayır ki, son illər Azərbaycanda yerli istehsala böyük əhəmiyyət verilir, həm dövlət, həm də özəl sektora vəsait qoyulur.

Bununla yanaşı ölkədə biznes mühitinin, lazımsız yoxlamaların aradan qaldırılması və lisenziyalarla bağlı vəziyyətin yaxşılaşdırılması üçün iqtisadi islahatlar məsələsinə mühüm əhəmiyyət verilir.

Müəllif  aprelin 17-də  Yevlaxda keçirilən qeyri-neft ixracatçılarının respublika müşavirəsində ixrac məsələlərilə bağlı  “Made in Azerbaijan” brendini dünyada tanıtdırmaq üçün praktiki addımlar atılıması barədə dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirir: “Artıq bu brend bu gün dünyada şöhrət qazanır. Əlbəttə ki, dövlət tərəfindən təşkil edilmiş sərgilər və o sərgilərdə sahibkarların iştirakı gözəl nəticələrə gətirib çıxarır. Mənə verilən məlumata görə, bir neçə sərgidə artıq kontraktlar da imzalanmışdır. Əgər biz bu sərgilərdə iştirak etməsəydik, kontraktlar da imzalanmazdı. Yəni, biz gördük ki, sahibkarlara əlavə kömək göstərilməlidir”.

Müəllif ixracın həcminin artırılmasının dövlət səviyyəsində əsas məsələ  olduğunu xüsusi olaraq nəzərə çatdırır :“Qeyd edək ki, Azərbaycan ümumilikdə 186 ölkə ilə ticarət əlaqələrinə malikdir. Ən uğurlu göstərici isə ixrac prosesindədir. Belə ki, respublikamız 2921 çeşiddə məhsulu 116 ölkəyə ixrac edir”.

Müəllif deyir ki, ölkənin əldə etdiyi iqtisadi nailiyyətlərin dünyanın ən nəhəng reytinq qurumlarının hesabatlarında əksini tapması aparılan islahatların uğurlarından xəbər verir.

“Arxa” günə pul yığmaq mümkünsüzlüyü

“Exo” qəzeti “Azərbaycanlılar “arxa” günə pul qoya bilmirlər” sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=58764) ölkə əhalisinin maliyyə problemlərini ekspertlərlə müzakirə edir.

“İndi insanların xərcləri artıb, bəzən pul yığmaq istəyirsən, amma hər şeyin bahalanmasına səbəb olan manatın məzənnəsinin kəskin düşməsi buna imkan vermir və orta statistik azərbaycanlının demək olar ki, bütün maaşı ən zəruri olanların alınmasına ancaq çatır. Devalvasiyaya qədərki dövrdə hətta orta həddən aşağı maaş alanlar belə, nə qədərsə “arxa” günə pul yığa bilirdisə indi bu artıq mümkün deyil”. Bu dəyərləndirməni qəzetə ekspert Vüqar Bayramov verib.

Ekspert deyir ki, inflyasiya, manatın məzənnəsinin enməsi ərzaq mallarından kommual xidmətlərin qiymətlərinə qədər hər şeyi bahalaşdırıb və nəticədə qazanılan gəlirlər elə bu istiqamətlərə də xərclənir.

V.Bayramov bildirir ki, əgər əvvəllər vətəndaşlar xarici ölkələrə səfər edə bilmək üçün pul yığa bilirdisə indi çoxları üçün bu real deyil: “Bu gün maaşı 500 manatdan yuxarı olanlar ancaq ölkənin regionlarına səfər edə bilir, düzdür, ölkə regionlarında istirahət qiymətləri ucuz deyil, amma onsuz da bahalaşmış aviabiletə pul vermək lazım gəlmir. Əvəllər avtomobillərini müntəzəm dəyişən vətəndaşlar bu gün onu edə bilmir, daşınmaz əmlak almırlar, bunlar isə əmlak bazarında da durğunluq yaradıb”.

Daha sonra müəllif  2017-ci ilin fevralı ilə müqayiəsədə mart ayında ölkədə istehlak mallarının və xidmət tariflərinin 1,6%, keçən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə bu il göstərilən istiqamətlər üzrə 13,2% bahalanma baş verdiyini nəzərə çatdırır.

Müəllif xüsusi olaraq vurğulayır ki, bu sırada ərzaq mallarında bahalaşma 17%-dir.  

Müstəqil ekspert Seyfəl Əliyev də tədqiqatlara əsasən deyir ki, 2015-ci ildən başlayan böhran dövründə əhalinin aylıq xərclərinin strukturu əhəmiyyətli dərəcədə dəyişib: “Ərzaq malları xərcləri vətəndaşların əsas xərc istiqaməti olaraq qalır. 500 manat maaş alan işçinin pullarının 80%-i ən zəruri ərzaq mallarının alınmasına gedir, qalan 20% isə nəqliyyata və kommunal xidmətlərə yönəldilir. Bu, oldiqca narahatedici gösətricidir, bu o deməkdir ki, əgər qida xərcləri artırsa, deməli, ölkədə qitisadi durum mürəkkəbdir”.

Ekspert bu istiqamətdə daha bir mühüm məsələyə toxunur ki, bu da ailədə uşaqların təhsililə bağlıdır: “Əgər ailədə həm ata, həm ana işləyirsə uşaqların təhsililə bağlı repetitor xidmətindən istifadə edə bilirlər, yox, yalnız bir nəfər işləyirsə bu, artıq mümkün olmur. Belə olan şəraitdə isə “arxa” günə pul qoymaq barədə düşünməyə də dəyməz”.

İslahatdan məmnun qalmayan güclər

“Müsavat.com” “İqtisadiyyatın önünü kəsən “əjdaha”: monopoliya” sərlövhəli məqalədə (http://musavat.com/news/iqtisadiyyatin-onunu-kesen-ejdaha-monopoliya_431852.html) ölkə iqtisadiyytanın inkişaf edə bilməməsi səbəblərilə bağlı suallara ekspertlərlə birgə cavab axtarır.

Müəllif öncə bu il aprelin 17-də Yevlax şəhərində dövlət başçısı İlham Əliyevin keçirdiyi müşavirəni, bu müaşvirədə dünya bazarına daha çox mal ixracı üçün yerli istehsalın artırılmasını xatırladır.

Müəllif bunu da qeyd edir ki, bu müşavriədə dövlət başçısı İ.Əliyev də bu yöndə ən böyük maneə kimi ölkədə mövcud olan monopoliyanı göstərib.   

Bu sahədə durumu şərh edən iqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov deyir ki, hakimiyyətdə təmsil olunan bəzi oliqarxlar islahatlardan o qədər də məmnun deyil: “2014-cü ilə qədər Azərbaycanda hökumət tərəfindən iqtisadi proseslərə yanaşma fərqli idi. 2014-cü ildən sonra situasiya tam olaraq dəyişdi. Faktiki olaraq böyük neft gəlirlərindən məhrum olan hökumət digər istiqamətlərdə müəyyən addımların atılması, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi kimi proseslərin zərurətə çevrildiyini qəbul etmək məcburiyyətində qaldı. Mən hesab edirəm ki, bu gün belə oliqarxlar, hakimiyyətdə təmsil olunan müəyyən qruplar liberal iqtisadi mühitdən, hazırkı situasiyada həyata keçirilən islahat proseslərindən məmnun deyillər”.

R.Həsənov həm də deyir ki, devalvasiyalar ən sərt şəkildə iqtisadi zəifliyin iç üzünü ortaya qoyub:“Manat tamamilə neftdən asılı olan bir valyutadır və əgər Azərbaycanda neft hasilatı azalırsa bu, ölkəyə daxil olan valyutanın həcmində kəskin azalmaya, son nəticədə isə tədiyyə bazarında defisitə gətirib çıxarır.

Hökumət artıq qəbul edir ki, manatın məzənnəsini qorumaq üçün alternativ yollardan biri də qeyri-neft məhsulların ixracının təmin edilməsidir. Yerli istehlakın müəyyən qədər yerli istehsal hesabına təmin edilməsi, turizm kimi valyuta gətirən sektorların inkişaf etdirilməsindən keçir. Hökumət bütövlükdə bununla razıdır”.

Amma ekspert hesab edir ki, bu gün belə hökumətin tərkibində bu proseslərdən məmnun olmayan güclər var və bütövlükdə prosesi sabotaj etmək, öz maraqlarını axıra qədər qorumaq istiqamətində addımlar atırlar: “ Məhz bu səbəbdəndir ki, ölkə qanunlarla, strategiyalarla, dövlət proqramları ilə qəbul edilmiş hədəflərə nail olmaqda çətinliklə üzləşir. Bəzən bu çətinliklər heç də nəzərdə tutulan müsbət sonluqla nəticələnmir”.

R.Həsənov vurğulayır ki, iqtisadiyyatın şaxələnməsindən söhbət gedirsə, liberal iqtisadi mühitin formalaşması vacibdir və liberal iqtisadi mühit formalaşmayınca və inhisarçılıq meylləri neytrallaşdırılmayınca Azərbaycanda həyata keçirilən islahatların nəticələri istənilən səviyyədə olmayacaq: “Bu kimi amillər nəzərə alınarsa, Azərbaycan iqtisadiyyatının monopoliyadan ən qısa müddətdə xilas edilməsi istiqamətində çox ciddi plan hazırlanmalıdır”.

Olmayan gəlir bəyannamələri və milyonlar...

“Novoye Vremya” qəzetində “Deputatlara hədiyyə almaq qadağan edilir” sərlövhəli (http://www.novoye-vremya.com/w89134/.../#.WPljnYiLTIU) məqalə oxumaq olar.

Müəllif “Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatının etik davranış qaydaları haqqında” olan hazırlanmış qanun layihəsində deputatların 55 manatdan yuxarı dəyəri olan hədiyyə almasına qoyulan qadağanı müzakirəyə çıxarır.

Məqalə müəllifi deyir ki, qanun layihəsində yüksək dəyərə malik hədiyyələri qəbul etmək deputatı öz xirməti mövqeyində bitərəf olmağa imkan vermir, həm də bu halın rəsmi və qonaqpərvərlik baxımından verilən yüksək hədiyyələrə aid olmadığı qeyd edilir.

Amma müəllifə görə, burada da problem olan məqamlar var: “Gəlir bəyannaməsi olmadan bu və ya hansısa başqa hədiyyənin dəyərini kim müəyyən edəcək. Bütün mədəni dünyada məmurların gəlirləri maksimum dərəcədə şəffafdır. Amma bu, Azərbaycana aid deyil, bizim məmurlar maliyyə rifahlarına mənfi təsir göstərəcəyini nəzərə alaraq indinin özündə də bu maddəni inkar edirlər. Bununla belə xalq üçün maraqlıdır ki, məmurlar villaları, bahalı maşınları, şəkilləri və silahları hansı pullarla alırlar”.      

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda belə sirlərin üstü müəyyən məmur “vurulduqdan” sonra açılır və nümunə kimi keçmiş MTN generallarının, Nəqliyyat və Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi əməkdşalarının məhkəmələrindəki faktlar sadalanır.

Məqalədə xatırladılır ki, Azərbaycanda məmurların gəlir bəyannaməsi məsələsi 12 ildir ki, baxılır, amma hələ ki, həllini tapmır və xalqı məmurların gəlirlərilə maraqlanmaqda haqlı sayır: “Əgər nazirlər Kabineti bu kəskin məsələni həll edə bilmirsə, deməli, Azərbaycan məmurunun gizlətməyə nəyisə var. Məmurların gəlirlərinin əhalinin marağında olması isə təbiidir, çünki, məmurlar maaşlarını bizim vergi ödəmələrimizdən alırlar. Ona görə də xalq. seçici, vətəndaş qarşısında hesabat verməyə borcludurlar”.

Müəllif bu sırada daha bir incə məsələyə də aydınlıq gətirmək istəyir və bu ölkədə rəsmi milyonçuların olmaması məsələsidir: “Azərbaycan neft-qazla zəngin ölkədir, amma rəsmi olaraq vergi ödəyən bir nəfər də olsun rəsmi milyonçusu yoxdur.  Keçmiş MDB-nin bütün ölkələrində vergi ödəyicilərinin reytinqi mövcuddur. Bizdə isə əksinədir, heç kəs öz gəlirlərini açıqlamaq istəmir.

Amma elə ki, bu mımurlara cinayət işləri başlanır. Məlum olur ki, milyon yox. muilyonlara vəsaitlərə malik məmurlar var”.

Müəllif hesab edir ki, Milli Məclisdə hansısa hədiyyələrlə bağlı qadağaların korrupsiyaya qarşı mübarizəyə aidiyyatı yoxdur, burada birinci  dərəcəli məsələ milyardlar keçən dövlət qurumları üzərinə vətəndaş nəzarətini təmin etməkdir.