Media-icmal 21.09.19

Neft gəlirlərinin ölkənin iqtisadi inkişafına təsirləri, neftin gələn ilki dövlət büdcəsində 55 dollardan müəyyən olunması ətrafında müzakirələr, ərzaq buğdasından asılılığın səbəbləri və s. məsələlər bugünki (21sentyabr 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

İqtisadi bazanın əsası - neft gəlirləri

"Azərbaycan" qəzeti "Neft gəlirləri Azərbaycanın güclü iqtisadi bazasının formalaşmasında misilsiz rol oynadı" sərlövhəli məqalədə ölknin iqtisadi inkişafında neft sazişindən gələn gəlirlərin əhəmiyyətini dəyərləndirir.

1994-cü il sentyabrın 20-də Qərb neft şirkətlərilə imzalanan sazişi Azərbaycanın yeni tarxinin "şanlı səhifəsi" adlandıran müəllif "əsrin müqaviləsi" adı ilə indi bütün dünyada tanınan bu kontraktın imzalanması ilə ölkənin yeni inkişaf erasına daxil olduğunu bildirir.

Müəllifə görə, Heydər Əliyevin əsasını qoyduğu, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında uğurla davam etdirilən neft strategiyası Azərbaycanı lider ölkələr sırasına yüksəltdi.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, bu müqavilə Xəzərin Azərbaycan sektorundakı "Azəri-Çıraq-Günəşli" (AÇG) yataqlarının tammiqyaslı işlənməsini əhatə edir, layihə çərçivəsində ilkin neft 1997-ci ilin noyabr ayında "Çıraq" platformasından hasil olunub və 2018-ci ilin sonuna kimi 3,5 milyard barel neft çıxarılıb.

Müəllif Dövlət Neft Fondunun (ARDNF) məlumatına əsasən deyir ki, bu layihə çərçivəsində 2001-ci ildən 2019-cu il iyulun 31-dək ümumi gəlirlər 143 milyard 366 milyon dollar təşkil edib, bu il yanvarın 1-dən iyulun 31-dək AÇG-dən 5 milyard 160 milyon dollar həcmində gəlir əldə olunub.

Müəllif daha sonra Dövlət Neft Fodnunun yaradılması və bu qurumun neft gəlirlərinin idarə olunmasındakı rolunu dəyərləndirir.

"Yüzdən çox köçkün şəhərciyi Dövlət Neft Fondunun xətti ilə inşa edilmişdir. Azərbaycan iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi və infrastruktur layihələrinə investisiya qoyuluşu da məhz bu layihələrlə bağlıdır. Biz son illər ərzində əsas infrastruktur layihələrimizi icra etdik və bu istiqamətdə işlər davam etdirilir. Həm yol tikintisi, həm qazlaşdırma, həm də elektrik enerjisi ilə bağlı olan məsələlər Azərbaycanda uğurla icra edilir", deyə müəllif Neft Fondunun fəaliyyəti barədə dövlət başçısından sitat gətirir.

Müəllif davam edərək deyir ki, neft gəlirləri hesabına indiyədək ölkədə 3 mindən çox məktəb, 600-dən çox tibb ocağı tikilmiş, infrastruktur yenilənmiş, vətəndaşların sosial rifahına xidmət edən layihələr həyata keçirilmişdir, iqtisadiyyat şaxələndirilir, qeyri neft-qaz sektoru inkişaf edir.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: "Prezident İlham Əliyevin dediyi kimi, bu layihələrin icrası və ümumiyyətlə, əsası Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş neft strategiyası tamamilə yeni bir vəziyyət yaratmış və ölkəmiz sürətlə inkişaf etmişdir. "Əsrin müqaviləsi" Ümummilli Liderin bugünki və sabahkı nəsillər qarşısında tarixi xidmətidir".

Hansı neft qiyməti: 50 dollar, yoxsa 55?

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Neftin 55 dollarlıq qiyməti 2020-ci il büdcəsinə komfort, yoxsa təhlükə vəd edir?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif 2020-ci il Azərbaycanın dövlət büdcəsində neftin bir barelinin 55 dollar səviyyəsində nəzərdə tutulmasına ekspertlərin münasibətlərini təqdim edir.

Müəllif vurğulayır ki, 2020-ci il üçün dövlət büdcəsində neftin bir bareli 55 dollar nəzərdə tutulur, bu ilki büdcədə isə bu qiymət 60 dollar idi.

Yazı müəllifinə görə, eskpertlər buna birmənalı yanaşmırlar, neftin qiymətində volatilliyin yüksək olacağını və 55 dolların təhlükəli rəqəm olduğunu bildirərək, 50 dollardan götürülməsini təklif edirlər.

Müəllif deyir ki, bəzi ekspertlər isə neft bazarının siyasi hadisələrdən "qığılcım" götürərək ara-sıra yüksəlməsini də nəzərə alaraq, 55 dolların optimal qiymət olduğunu bildirirlər.

Müəllifə görə, iqtisadçı-ekspert Pərviz Heydərov hesab edir ki, qiymətin gələn il üçün 55 dollar müəyyən olunması müsbət yanaşmadır, bununla gələn ilin dövlət büdcəsi hər cür risklərdən sığortalanmış olur.

Müəllif vurğulayır ki, digər iqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramov isə hesab edir ki, hökumət gələn ilin büdcəsində neftin qiymətini 50 dollardan götürməli idi.

Müəlifin sözlərinə görə, Milli Məclisin İqtisadi siyasət və sənaye komitəsinin üzvü Tahir Mirkişili "Yeni Müsavat"a bildirir ki, 2020-ci ildə neftin qiymətinin 55 dollardan aşağı düşməsi üçün kifayət qədər əsaslar var: "Mən 55 dollarlıq qiyməti optimal sayıram. Həm iqtisadiyyatımız üçün, həm gələcək proqnozlar baxımından, həm də büdcə öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi baxımından 55 dollar məqbul rəqəmdir".

T.Mirkişili hesab edir ki, ümumilikdə isə bütün istehlakçıları və istehsalçıları qane edən rəqəm neftin qiymətinin 55-60 dollar arasında olmasıdır.

İqtisadçı ekspert Rəşad Həsənov isə "Yeni Müsavat"a deyir ki, neftin qiyməti hazırda çox riskli zonadadır: "Son bir neçə gündə qiymətlər artsa da, artıq 2 gündür korreksiya prosesi gedir. Qiymətlər artıq ucuzlaşmaqdadır. Beynəlxalq təşkilatların proqnozlarına baxsaq, fiskal sənəddə neftin qiymətinin 55 dollardan nəzərdə tutulması müəyyən qədər optimal hesab oluna bilər".

Amma, bununla belə, R.Həsənov iddia edir ki, 2020-ci ildə neftin qiymətinin 55 dollardan aşağı düşməsi üçün də kifayət qədər əsaslar var, belə olarsa, büdcənin icrası və Neft Fondunun öz öhdəliklərini yerinə yetirməsi ilə bağlı müəyyən çətinliklər yarana bilər.

Ekspertə görə, neftin qiymətinin büdcəyə birbaşa və dolayı təsirləri var, belə ki, neftin ucuzlaşması neft sektorundan daxil olan vergilərin həcminin azalmasına gətirib çıxarır, bu isə təxminən 2,5 milyard manat ətrafında olan bir göstəricidir.

Ərzaq buğdası asılılığının "niyə"si?

"Sfera.az"da isə "Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin rəhbərliyi bu sahədən xəbərsizdir - ekspertdən sərt sözlər" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif Azərbaycanın ərzaq buğdası sahəsində idxaldan asılı olmasını kənd təsərrüfatı sahəsi üzrə mütəxəssis Vahid Məhərrəmovla müzakirə edir.

V.Məhərrəmov "Sfera.az"a bildirir ki, istehsalı həyata keçirmək və prosesi idarə etmək üçün mütəxəssislərin olmaması ərzaq buğdasının daxili imkanlar hesabına təminatına imkan vermir.

"Azərbaycanın daxili imkanlar hesabına ərzaq buğdası ilə təminatı istiqamətində aparılan işlər imitasiya xarakterlidir. Bu sahəyə subsidiya formasında ayrılan maliyyə resursları məmurlar tərəfindən mənimsənilir. Digər tərəfdən, daxili istehsal hesabına ərzaq buğdası ilə təminatla bağlı maddi-texniki bazanın möhkəmlənməsi istiqamətində də hər hansı ciddi addımlar atılmayıb. Yeni məhsuldar sortların yaradılması istiqamətində işlər görülmür".

V.Məhərrəmov ərzaq buğdası sahəsində ciddi dönüş olacağını gözləmir.

Mütəxəssis fikrini bu sahəyə rəhbərlik edənlərin mütəxəssis olmamaları ilə əsaslandırır və hesab edir ki, ərzaq buğdası ilə bağlı yaşanan problem də əsasən məhz buradan qaynaqlanır.

V.Məhərrəmovun iddiasına görə, quruma rəhbərlik edənlər peşəkar deyilsə, ərzaq buğdası sahəsində də nəyəsə nail olmaq mümkün deyil, çünki bütün ölkələrdə kənd təsərrüfatı rəhbərləri bu sahənin adamları olur.

Mütəxəssis nümunə olaraq deyir ki, Avropa ölkələrinin əksəriyyətində kənd təsərrüfatında çalışan fermerlər aqronomlar, heyvandarlıqla məşğul olanlardır.

V.Məhərrəmova görə, Azərbaycanda isə bu sahədə dağınıqlıq, pərakəndəlik, qeyri-peşəkarlıq hökm sürür, qeyri-peşəkarlar isə bu işin öhdəsindən gələ bilmir.

Mütəxəssis vurğulayır ki, məsələyə kompleks yanaşılmalıdır, belə ki, topraqlar münbitliyini itirir, istehsal vasitələrinə olan tələbat ödənilmir, gübrə qaydasında verilmir, üzvi gübrə isə ümumiyyətlə verilmir.

V.Məhərrəmova görə, növbəli əkin sisteminə də riayət olunmur, su təminatı lazımınca həyata keçirilmir, verilən toxumlar keyfiyyətsizdir.

"Kifayət qədər texnika olmadığından yığım gecikir. Aqrotexniki qaydalara əməl olunmadığından bitki zəif olur. Deyə bilərəm ki, gələcəkdə də ərzaq buğdası ilə daxili imkanlar hesabına təminat öz həllini tapmayacaq. Odur ki, Azərbaycan özünün ərzaq buğdasına olan tələbatını idxal hesabına ödəməyə məcburdur", deyə V.Məhərrəmov müzakirə edilən sahədəki mövcud duruma dəyərləndirmə verir.