Media-icmal 21.12.19

Özəl sektorun inkişafı, Yeni il ərəfəsində qiymətlərin bahalaşmasının səbəbləri, tikinti sektoruna yeni vergi sisteminin tətbiqi ətrafında müzakirələr və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır.

Özəl sektorun inkişaf göstəriciləri

“Azərbaycan” qəzeti “Özəl sektora özəl şərait” sərlövhəli məqalədə Azərbaycanda özəl sektorun inkişaf şəraitini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda həyata keçirilən islahatlar əhatə dairəsi və mahiyyətinə görə çoxşaxəlidir, belə ki, bu islahatlar sosial-iqtisadi sfera ilə yanaşı, hüquq sahəsini də əhatə edir.

Müəllif əlavə edir ki, qanunvericiliklə  bağlı aparılan islahatlar sayəsində ölkədə biznesin inkişafına geniş imkanlar açılıb.

Müəllifin sözlərinə görə, əgər əvvəllər kapital qoyuluşu neft-qaz sahəsinə qoyulurdusa, indi xarici investorlar qeyri-neft sektoruna da kapital qoymağa başlayıblar.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, qeyri-neft sektoruna sərrmayə qoyulması təşviqinin nəticəsidir ki, ölkədə 9 sənaye parkı və məhəlləsi fəaliyyət göstərir, 6,4 milyard manat vəsaitin  5,7 milyard manatı faktiki olaraq qoyulub və nəzərdə tutulan layihələrin yerinə yetirilməsi nəticəsində 11 mindən çox yeni iş yeri açılıb.

Bundan əlavə, bu sahədə 1,5 milyard manatlıq məhsul istehsal olunub ki, onun da 300 milyon manatlığı ixraca yönəlib.

Müəllif deyir ki, yaradılması nəzərdə tutulan 51 aqroparkdan isə 22-i faktiki fəaliyyətdədir, ilin sonunadək daha 11 aqroparkın fəaliyyətə başlaması gözlənilir.

“Bu ilin yanvar-oktyabr aylarında ölkənin iqtisadi və sosial sahələrinin inkişafı üçün bütün maliyyə mənbələrindən əsas kapitala 11 milyard 407,4 milyon manat investisiya qoyulub. Qeyri-neft sektoruna yatırılan sərmayə 6,8 faiz artıb. Ümumi sərmayənin 48,9 faizi dövlət, 51,1 faizi qeyri-dövlət sektorunun sərmayədarları tərəfindən qoyulub. Göründüyü kimi, özəl sektor kapital qoyuluşunda dövlət sektorunu üstələyir”.

Müəllifin deməsinə görə, cari ilin 10 ayı ərzində xarici müəssisə və təşkilatlar tərəfindən əsas kapitala 3 milyard 298,8 milyon manat vəsait yönəldilib ki,. bu vəsatin 2 milyard 738,3 milyon manatı Birləşmiş Krallıq, Türkiyə, ABŞ, İsveçrə, Yaponiya, Malayziya, Rusiya, İran, Norveç və Fransa sərmayədarlarına məxsusdur.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: “Bu ilin yanvar-oktyabr aylarında ölkə ərazisində kapital qoyuluşu sayəsində yüzlərlə yeni müəssisə fəaliyyətə başlayıb. Onların sırasında sənaye, kənd təsərrüfatı, nəqliyyat, səhiyyə, təhsil, idman və digər yönlü obyektlər var. Bu da ölkənin hərtərəfli inkişafı ilə bağlı dövlətin həyata keçirdiyi siyasətin nəticəsidir”.

Bayram ərəfəsində artan qiymətlər

“Modern.az”da isə “Bayramda artan qiymət bir daha ucuzlaşmır” – iqtisadçı sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif yeni il öncəsi qiymət bahalaşmasının səbəbləri barədə iqtisadçı Günay Hüseynova ilə söhbətləşir.

Müəllif deyir ki, yeni il bayramına hazırlıqlarla bağlı son vaxtlar bazarlarda, marketlərdə daha çox alıcı nəzərə çarpır, amma bayram ərəfəsində qiymətlər artdığından alıcılar bazarlığı öncədən etməyə çalışırlar.

Müəllif əlavə edir ki, bu il ərzaq məhsullarında keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 1.5-3% arasında qiymət artımı müşahidə olunur.

Yazı müəllifinin deməsinə görə, düyünün qiyməti 1.30- 8.00; kartofun qiyməti 0.75- 2.10; soğanın qiyməti 0.49- 1.30; toyuq ətinin qiyməti 2.99- 6.00; mal ətinin qiyməti- 10.65- 16.50 manat şəklində tənzimlənib.

Müəllif iddia edir ki, bəzən supermarketlər endirim adı altında bir və ya bir neçə məhsulu alıcılara təqdim edirlər ki, bu da məhsulların öncəki qiymətlərindən də baha olduğunu üzə çıxarır.

Müəllifə görə, bəzən isə sahibkarlar son istifadə müddəti keçmiş məhsulu endirim adı altında sataraq həm əlavə mənfəət qazanır, həm də alıcıların hüquqlarını ciddi şəkildə pozurlar.

G.Hüseynova vurğulayır ki, bir çox xarici ölkələrdə bayramqabağı xüsusi endirimlər müşahidə olunur:  “Ölkəmizdə isə insanlar ürəkləri istədiyi kimi alış-veriş edə bilmirlər. Reklam kampaniyası adı altında alıcıların "gözünü boyamaq üçün" məhsulun qiymətinin üstündən xətt çəkib yenidən həmin qiyməti yazırlar. Burada sahibkar öz mənfəətini güdərək alıcıların hüquqlarını ciddi şəkildə pozur.  Təəssüf ki, bayramda artan qiymətlər il boyu davam edir, bir daha ucuzlaşmır".

G.Hüseynova bildirib ki, bəzi iqtisadçılar bunun tələb və təklifdən asılı olduğunu deyir: "Lakin bu, yanlış fikirdir. Azərbaycanda bazar qanunları işləmir. Bazarda 10% inflyasiya varsa, bunun yanlız 2- 2,7 %-i ölkə iqtisadiyyatındakı problemlərə bağlıdır. Yerdə qalan 6-7% isə süni qiymət artımının nəticəsidir. Bu da əvvəllər aşağı təbəqənin büdcəsinə ziyan vururdusa, son dövrlər, hətta orta təbəqəyə də ciddi təsir göstərir”.

İqtisadçının deməsinə görə, indi 4 nəfərlik bir ailənin bayram alış-verişi üçün orta büdcə 150-200 manat civarındadır”.

Ekspert deyir ki, bazarda qiymətləri tənzimləmək üçün bəzi nazirliklər bazarda mütəmadi olaraq monitorinqlər aparır, yarmarkalar keçirirlər.

Xatırladaq ki, bu il qış yarmarkaları dekabrın 21-dən başlayaraq Yasamal, Binəqədi, Nərimanov, Suraxanı və Abşeron rayonlarında təşkil ediləcək. Kənd təsərrüfatı məhsullarının satışı ilə yanaşı, əyləncəli proqramların təşkili də nəzərdə tutulub.

Mənzillərin qiymətlərinin bahalaşması ehtimalı

“Sfera.az”da isə “Mənzillər bahalaşacaq”-ekspert bunu şərtləndirən səbəblərdən danışdı” (sfera.az/menzillerin-qiymeti-bahalasacaq-ekspert-bunu-sertlendiren-sebeblerden-danisdi/) sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif mənzillərin bahalaşacağı səbəbləri barədə Azərbaycan Rieltorlar Assosiasiyasının icraçı direktoru Elnur Azadovla söhbətləşir

Yeni vergi sisteminə keçidlə əlaqədar tikinti şirkətləri mənzillərin qiymətində müəyyən artımlara getməyə məcbur olacaqlar”, -E.Azadov bunu “Sfera.az”a açıqlamasında bildirib.

“2020-ci il yanvarın 1-dən bina tikintisi ilə məşğul olan şəxslərin sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi olmaq hüququ ləğv edillir. Həmin şəxslər ƏDV və mənfəət vergisi ödəyicisi müstəvisinə keçirilirlər.

Müəllif deyir ki, bu prosesin mənzillərin qiymətinə təsirinin olub-olmaması barədə isə Elnur Azadov deyib:

“Atılan addım tikinti şirkətlərinin maya dəyərinə mənfi təsir etsə, şirkətlər qiymətləri bahalaşdıra bilərlər. Bu da son nəticədə daşınmaz əmlak bazarında qiymətlərin yüksəlməsinə təsir edəcək. Təbii ki, sözügedən qaydanın tətbiqi nəticəsində inşaat materiallarının alınması zamanı şirkətlər əlavə xərcə düşməli olacaq. Ona görə ki, qara bazarda olan inşaat materiallarının qiyməti əslində nisbətən ucuzdur”.

Ekspert yesab edir ki, sözügedən proses nəticəsində kiçik inşaat layihələrində qiymətlər qalxacaq: "Amma inşaatın həcmi böyükdürsə, bu kimi layihələrdə maya dəyəri nisbətən aşağı olur. Bu kimi irihəcmli layihələrdə tikinti şirkətlərinin gəlir itikiləri olmayacaq. Bununla belə sözügedən təcrübə hələ ki, Azərbaycanda olmadığından dəqiq söz deməkdə çətinlik çəkirik”.

Amma E.Azadov belə bir məsələyə də toxunub ki, yeni inşaat normativlərilə inşaat həcmi təxminən 30 faiz aşağı düşüb, belə ki, əvvəllər 1 hektar torpaqda tikinti şirkətləri sərbəst 40-50 min kv.m-lik inşaat işləri həyata keçirə bilirdi. İndi isə 25-26 min kv.m-dən artıq inşa edə bilmirlər, həcmin azalması fonunda da tikinti şirkətləri daha az qazanc əldə edir. 

“Üstəlik, yeni vergi sisteminə cəlb olunma metodu tikinti şirkətlərinə, onların inşa etdikləri binalarda maya dəyərinə təsir edəcək. Ona görə də güman ki, yeni vergi sisteminə keçilməsilə tikinti şirkətləri tikdikləri mənzillərin qiymətində müəyyən artımlara getməyə məcbur olacaqlar. Bu da onu göstərir ki, baş verəcək hadisə ümumi bazara təsirsiz ötüşməyəcək. Sadəcə, təsirin həcmini müəyyən etmək hələlik mümkün deyil, çünki təcrübə yoxdur”.