Media-icmal 21.12.2016

Azərbaycanda ictimai-siyasi sabitliyin təmin olunması, yalan siyasətin nəticələri, manatın qeyri-müəyyən gələcəyi, real islahatlar aparılmaması bugünki medianın aparıcı mövzusudur.         

Sabiltiyin təmin olunduğu ölkə

“Azərbaycan” qəzeti “Sabitliyin uğurlu təminatının Azərbaycan modeli” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=112477) sərlövhəli məqalədə ölkənin terror aktlarından qorunmasını dəyərləndirir.

Müəllif diqqəti qardaş Türkiyədə, Avropa ölkələrində terror aktlarının kütləvi şəkildə ölümlərə səbəb olmasına çəkərək, bunu beynəlxalq terrorun qarşısının vaxtında alınmaması, terrordan əziyyət çəkən ölkələrə biganə yanaşmanın nəticəsi adlandırır: “Bu gün baş verən hadisələr isə, terroru hansı qruplaşmanın törətməsindən asılı olmayaraq, onun bəşəriyyət üçün bəlaya çevrildiyini bir daha sübuta yetirdi”.

Məqalədə beynəlxalq aləmdə terror qruplaşmaları kimi tanınan ayrı-ayrı qurumların terror əməlləri, bunların ağır nəticələri barədə danışılır, artıq terror qruplaşmalarının islam və xrisitan dini arxasında pərdələnərək fəaliyyətlərini genişləndirdikləri deyilir.

Məqalədə dinin terrorla eyniləşdirilməsi əsassız sayılır və bu xüsuda müəllif dövlət başçısı İlham Əliyevin çıxışlarına istinad edir: “Prezident İlham Əliyev islam dinini  terrorla əlaqələndirilməsinin yolverilməz olduğunu dəfələrlə vurğulayıb, terrorçunun dini olmadığını bildirib. Dövlət başçısı hesab edir ki, heç bir din terror aktlarına, zorakılığa haqq qazandırmadığı halda, terrorçuların fəaliyyətinin bu rakursda şərh olunması da yanlış və qərəzlidir”.

Bu sahədə Azərbaycandakı duruma gəlincə, yazıda Azərbaycan dövlətinin praqmatizmə, qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa əsaslanan açıq xarici siyasət yürütdüyü deyilir.

Müəllifə görə, ölkə diplomatiyası regional əməkdaşlıq, enerji təhlükəsziliyi, habelə beynəlxalq qurumlarda təmsilçilik kimi məsələlərdə milli maraqların prioritetliyini maksimum səviyyədə təmin edir. 

Məqalədə Azərbaycanda yürüdülən bu siyasət sabitliyin uğurlu təminatının Azərbaycan modeli kimi təqdim edilir: “Təcrübə göstərir ki, qlobal məkanda cərəyan edən proseslərə çevik və adekvat reaksiyası ilə seçilən, çoxqütblü əməkdaşlığa üstünlük verən ölkələr tez bir zamanda qarşıya qoduqları bütün məqsədlərə yerişə bilirlər”.  

Yalan siyasətin nəticələri

“Azadlıqinfo”da dərc edilən  “Hökumətin qiymət yalanı” sərlövhəli məqalədə

(https://www.azadliq.info/171185.html) müəllif  xalqın hakimiyyət səviyyəsində yalanla aldadıldığını müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, hakimiyyət bir qayda olaraq xalqa olmayan inkişafdan danışıb, insanların kasıb olmasını vətəndaşın fərasətsizliyilə izah edib: “Yəni, sən pis yaşayırsansa, günah özündədir. Utanmadan sübut etməyə çalışıblar ki, yoxsulluq səviyyəsi 5 faizə düşüb, milyonlarla iş yeri açılıb, xalqın həyat şəraiti yaxşılaşıb və.s”.

Məqalədə deyilir ki, hakimiyyətin Azərbaycana hansı zərbə vurduğunu, ölkənin diş çöpü istehsal etmək imkanı da olmamasını neftin qiymətinin kəskin ucuzlşaması üzə çıxarıb. Yalnız bu gerçəklik neft pullarının bir qrup adamı milyarderə çevirdiyini aşkar edib. Müəllifə görə, aydın olan budur ki, hakimiyyət dövlət marağı naminə heç bir iş görməyib, Allahın bəxş etdiyi sərvəti öz təbliğatına sərf edib.

Yazı müəllifi hətta bu yarıtmaz siyasətin ifşasından sonra da hakimiyyətin yenə inkişafdan, uzaqgörənlikdən danışmasını təəccüblə qarşılayır: “Xüsusən birinci devalvasiyadan sonra xalqa vəd verildi ki, qiymətlər qalxmayacaq, kredit borcu olanlara güzəşt ediləcək, qiymət artıranlar cəzalandırılacaq. Hətta ölkə başçısı bildirdi ki, qiymət artıranlar natəmiz, möhtəkir adamlardır və bu məsələni şəxsən nəzarətə götürəcək”.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısının xəbərdarlığına baxmayaraq, qiymətlər sürətlə artmağa başladı, 2015-ci il fevralın 21-də baş vermiş birinci devalvasiyadan bu  günə qədər ən azı 50 faizlik artım müşahidə olunub və elə məhsullar var ki, qiyməti100 faiz qalxıb.

Məqalədə deyilir ki, qiymət artımı bununla yekunlaşmayıb, bu il noyabrın sonunda qazın qiyməti 100 faiz, işığın qiyməti 57 faiz bahalaşdı.

Müəllifə görə, yeni ildən bütün məhsulların qiyməti bir də bahalaşacaq və artıq dövlət başçısının nə deməsinin heç bir əhəmiyyəti yoxdur, çünki, qiymət artımı günahını Tarif Şurasının üstünə atırlar: “Qiymətlər qalxdı, amma qiymət artımına paralel maaşlarda, pensiyalarda, tələbə təqaüdlərində artım olmadı. Bu isə xalqı məqsədli şəkildə uçuruma yuvarlamaqdır, minimum əməkhaqqının 136 manat olduğu ölkədə məhsulun qiymətinin 100 faiz qalxması, milli valyutanın 110 faiz dəyər itirməsi vətəndaşın ölümü deməkdir.

Manatın qeyri-müəyyən gələcəyi

“Exo” qəzeti “Manatın taleyi: Azərbaycan banklarının “əl-qolu” 2017-ci ildə açılacaq” sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=53980) manatın yaxın gələcək perspektivni ekspert Əkrəm Həsənli ilə dəyərləndirir.

Müəllif bir il öncə ölkədə ikinci devalvasiya baş verdiyini, bütün il ərzndə Mərkəzi Bankın mümkün olan bütün üsullarla manatın məzənnəsini sabit saxlamağa çalışdığını xatırladır. Məqalədə deyilir ki, yerli ekspertlərin əksəriyyəti Mərkəzi Bankın yeni il ərəfəsi yenə də xalqa xoş olmayan “sürpriz” hazırladığı düşüncəsindədir. 

“2017-ci ildə Azərbaycan milli manatın tam “üzən məzənnə”sinə keçəcək. Bu, o deməkdir ki, banklara hər hansı məhdudiyyət qoyulmayacaq, onlar məzənnəni özləri müəyyən edəcəklər. Bu isə manatın kəskin devalvasiyasına səbəb olacaq”.

Ekspert Əkrəm Həsənli qəzetə durumu belə dəyərləndirir.

Ekspert iqtisadiyyatda fiksal və üzən rejim kursunun mövcud olduğunu bildirir, bu halda MB milli valyutanın rəsmi kursunu, banklar üçün müəyyən marjanı təyin edir. Ə.Həsənov bildirir ki, üzən məzənnə rejimində isə banklara hər hansı məhdudiyyət qoyulmur, valyutaların kurslarını banklar özləri müəyyən edirlər, amma MB banklara valyuta satışı həyata keçirmir: “Ötən il ərzində gördük ki, Azərbaycanda bu sistemin heç biri işləmədi. MB banklara marjanı təyin etdi, amma buna baxmayaraq, tələb edilən qədər valyuta satmadı. Banklar isə tam “üzən məzənnə” kursu olmadığı üçün valyutanı 4%-lik marjadan yuxarı sata bilmədilər. Məhz bu səbəbə görə, ölkədə valyuta alveri edən “qara bazar” ortaya çıxdı”. 

Ə.Həsənli “Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə Strateji Yol Xəritəsi”ndə 2017-ci ildən ölkənin tam “üzən məzənnə”yə keçəcəyini deyir.

Onun fikrincə, bu isə o deməkdir ki, valyuta kurslarını banklar özləri müəyyən edəcəklər. Ekspert buna da şübhə etmir ki, bu halda banklar məzənnəni maksimum həddə qaldıracaqlar və bununla da manatın məzənnəsini bazar özü müəyyən edəcək: Təbii ki, bu, manatn kəskin devalvasiyasına səbəb olacaq, çünki manat dəyərindən yuxarı satılacaq. Ə.Həsənli hesab edir ki, burada ən qorxulu cəhət manatın güclü dəyər itirməsidir.

Ekspert hesab edir ki, bu halda “qara bazar” sıradan çıxacaq. Amma Ə.Həsənli burada da müəyyən problemlər gördüyünü nəzərə çatdırır: “Amma dollarla götürülmüş kreditlər məsələsi yaxın illərdə də aktual olaraq qalacaq. Xarici valyutada olan kreditlərin xüsusi çəkisi günbəgün artır, gələn il bu həcm daha da aratacaq”.

Üçüncü devalvasiyanın astanası

“Novoe Vremya” qəzetində isə “Dollar artmaqda davam edir, Nazirlər Kabineti hələ də fəaliyyətsizidir” sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

(http://www.novoye-vremya.com/w76044/.../#.WFmSsBuLTIU)

Müəllif ölkədə valyuta alqı-satqısı həyata keçirən qanunsuz “qara bazar”a qarşı mübarizənin laızmlığını desə də, dolar qıtlığının aradan qaldırılmasını vacib sayır, əks halda bu mübarizənin nəticəsi olmayacağı bəyan edilir.

Məqalədə dolların məzənnəsinin günbəgün artmaqda davam etdiyi, Mərkəzi Bankın qeyri-şəffaf informasiya siyasəti üzündən bazarda tələb və təklifin həcmini müəyyən etməyin mümkünsüzlüyü vurğulanır: “ABŞ valyutasının bahalaşması ilə birgə inflyasiyanın növbəti dalğasını da gözləmək olar, onsuz da inflyasiya 12% həddindədir, yeri gəlmişkən, manatın məzənnəsi, inflyasiya, vətəndaşların sosial durumu bir-birinə bağlıdır. Odur ki, hökumət manatın kəskin dəyərdən düşməsini və  inflyasiya sıçrayışını önləməlidir”.

Məqalədə hələ ki, məsələnin üçüncü devalvasiya həddinə yetmədiyi, 2017-ci ilin yanvarından manatın tam “üəzn məzənnə”yə keçəcəyi, amma bunun necə baş verəcəyini hətta bankirlərin belə bilmədiyi deyilir. 

Yazı müəllifinə görə, tam “üzən məzənnə” kursuna keçid çoxdan elan olunmalı idi, amma hökumət bunu etməyib, bir tərəfdən “üzən məzənnə”dən danışılıb, digər tərəfdən Mərkəzi Bank manatın məzənnəsini qorumaq üçün bazara valyuta müdaxiləsi edib. Məqalədə tam “üzən məzənnə”yə keçidin manatı sabitləşdirə biləcəyinə şübhə ilə yanaşılır.

“7,4 milyard manat qeyri-neft kəsirli tədiyyə balansı ilə manatın real kursunun özünü “üzən” rejimdə necə aparacağını proqnozlaşdırmaq özü çətindir.

Amma bir məsələni əminliklə demək olar ki, birtəhər ayaq üstə duran iqtisadiyyata həlledici zərbə olacaq”. Bunu isə qəzetə ekspert Rövşən Ağayev şərh edir.  

R.Ağayev hesab edir ki, manat qeyri-neft kəsiri ən azı minimum səviyyəyə endikdə sabit valyuta kimi “üzən məzənnə”yə keçə bilər. Onun fikrincə, indiki halda manatın “üzən məzənnə” kursuna keçidi üçüncü devalvasiyanı qaçılmaz edir.             R.Ağayev deyir ki, əgər yaxın aylarda ölkənin maliyyə bazaında və eləcə də bank sektorunda vəziyyət yaxşıya doğru dəyişməsə, “üzən məzənnə” tətbiqindən sonra sosial probemlər artacaq.

Müəllifə görə, sabitliyin, maliyyə dayanıqlığının təminatı real islahatlardır, amma hələ ki, Nazirlər Kabineti bu istiqamətdə fəaliyyətsiz qalmaqda davam edir.