Media-icmal 23.02.2017

Ölkənin iqtisadi həyatı və Qarabağ problemi ətrafındakı durum, 2015-ci ilin iki devalvasiyasından ötən dövr ərzində ölkədəki iqtisadi-siyasi mənzərə,  ölkədə iqtisadi liberallaşmanın vəziyyəti, qiymət artımına hökumətin səssizliyi bugünkü medianın aparıcı mövzusudur. 

Ərazi bütövlüyü əsas çərçivədir        

“Azərbaycan” qəzeti “Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsindən kənar heç bir qərar qəbul edilə bilməz” sərlövhəli məqalədə müəllif ölkənin iqitisadi həyatı və Qarabağ problemilə bağlı durumu dəyərləndirir.   

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=116597)

Müəllif deyir ki, prezident İlham Əliyev ölkəni inkişaf etmiş dövlətlər səviyyəsinə çatdırmaq üçün ardıcıl tədbirlər həyata keçirir və dünyanı iflic edən qlobal maliyyə böhranı şəraitində həyata keçirilən islahatlar bu məqsədin  reallaşmasına hesablanıb.

Məqalədə bu sahədə 2016-cı ilin dekabrında “Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələrinin təsdiq edilməsi haqqında” fərmanın bu niyyətə xidmət etdiyi deyilir və bu sahədə dövlət başçısının rolu belə dəyərləndirilir: “Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın hazırkı durumu ilə arxayınlaşmağı düzgün saymayaraq uzunmüddətli inkişaf strategiyasının dərin elmi proqnozlar əsasında hazırlanmasını təmin etmişdir”.

Müəllif deyir ki, qlobal böhran şəraitində reallaşdırılan inkişaf strategiyası özündə həm də cəmiyyətin gözləntilərini əks etdirir.

Yazı müəllifi iqtisadi inkişafın dayanıqlığı kimi müxtəlif beynəlxalq qurumların Azərbaycana müxtəlif iqtisadi istiqamətlər üzrə yüksək reytinqlər verməsini vurğulayır.

Müəllif  Qarabağ probleminə münasibəti dövlət başçısı İlham Əliyevin “əl-Cəzirə” telelanalına müsahibəsi üzərində qurur.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı İ.Əliyev BMT, ATƏT, Avropa İttifaqı səviyyəsində qəbul edilən sənədlərin Azərbaycanın xeyrinə olsa da problemin reallıqda həllini tapmadığını bildirib və bunu Ermənistanın beynəlxalq birliyə açıq hörmətsizliyi kimi dəyərləndirib.

Məqalədə deyilir ki, bu müsahibədə dövlət başçısı Qarabağ probleminin konkret həlli çərçivəsini də göstərib: “Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsindən kənar heç bir qərar qəbul edilə bilməz. Azərbaycan heç vaxt Dağlıq Qarabağın müstəqillyinə razı olmayacaq.

Nəsibini ala bilməyən xalq

“Azadlıq.info” saytı “Devalvasiyanın ikinci ildönümü” sərlövhəli məqalədə

(https://www.azadliq.info/178433.html) 2015-ci ilin 21 fevral və 21 dekabr devalvasiyaları və bu fonda baş verən hadisələrə diqqət çəkir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan xalqı istər bu böhrana qədər, istərsə də ondan sonra iqtisadi rifahla yaşamayıb: “Yəni, neft pullarının gəlhagəl  vaxtında da, büdcənin indikindən 3 dəfə artıq olduğu dövrdə də ölkə vətəndaşı bir qarın çörək uğrunda mübarizə aparıb”. 

Müəllifə görə,  “analoqsuz inkişaf”ın fontan vurduğu dövrdə də vətəndaş 150-200 manatın ümidinə buraxılıb, o zaman da  talançılıqdan, yalançılıqdan əziyyət çəkib, neftin qiymətinin kəskin düşməsilə yaranan devalvasiya dövründə də durumu elə olub. 

Məqalədə deyilir ki, hər iki devalvasiyada zərbə xalqa dəyib, iş yerləri bağlanıb, qiymətlər qalxıb, valyuta ehtiyatları azalıb, manat dəyərdən düşüb.

Müəllifə görə, belə bir ağır durumda isə hakimiyyət mənasız bahalı tədbirlər keçirib: “Qənaət edəcəyik” vədi verən hökumət  Avropa Oyunlarına milyardlarla dollar xərclədi və büdcəyə ağır zərbə vuruldu. Ardınca, “Formula-1” yarışı keçirildi,  futbol üzrə Avropa Çempionatına  sponsorluq edildi”.

Müəllif hökumətin bütün addımlarını faydasız səxavət kimi dəyərləndirir. 

Məqalədə deyilir ki, ikinci devalvasiya isə daha ağır oldu, bunun nəticəsində iş adamları ölkəni sürətlə tərk etdi, bank sistemi sıradan çıxdı, xarici şirkətlərin çoxu ölkədə fəaliyyətini dayandırdı, iqtisadi göstəricilərə görə ölkə qonşu Ermənistan və Gürcüstandan da geri qaldı.

Müəllif 2016-cı il Konstitusiyaya dəyişikliklərlə bağl referendumu mürtəce adlandırır. Müəllifə görə, bu referendumdan sonra intiharlar artıb, təhsil və səhiyyədə rüsvayçı mənzərə üzə çıxıb, repressiyalar davam edib: “ “MTN işi”, “Nardaran işi” məhkəmələri göstərdi ki,  mövcud sistemlə ancaq bataqlığa getmək olar. Qanunların işləmədiyi, korrupsiyanın hökm sürdüyü, monopoliyanın meydan suladığı ölkədə heç bir islahatdan söhbət gedə bilməz”.

Baş tutmayan liberallaşma

Exo” qəzeti “Azərbaycana sovet dövrünün iqtisadi idarəetmə sisteminə dönməyi təklif ediblər”(http://ru.echo.az/?p=56933) sərlövhəli məqalədə ölkədə iqtisadi liberallaşmanın baş tutmadığını ekspert Nəriman Ağayevlə müzakirə edir.

“Bu ilin sonuna qədər ərzaq məhsullarının bahalaşması davam edəcək, daha sonra bəzi malların qiyməti enəcək. Konkret hansı malların bahalaşacağını demək çətindir, amma orta hesabla bahalaşma 10% təşkil edəcək”. Ekspert Nəriman Ağayev durumu qəzetə belə dəyərləndirib. 

Manatın məzənnəsinin artımını nəzərə alsaq o zaman ərzaq mallarının qiyməti enməli idi, amma bu, olmadı. N.Ağayevə görə, bunun səbəbləri var: “İnhisar qiymətlərin enməsinə imkan vermir. Bu gün Azərbaycanda liberal iqtisadiyyat mövcuddur, bu səbəbdən dövlət qiymət qoyulmasna müdaxilə etmir, amma gerçəkdə belə deyil”.

N.Ağayev hesab edir ki, sovet dövrünün iqtisadi idarəetmə sisteminə qayıtmaq lazımdır, belə ki, liberal iqtisadiyyat Azərbaycanlıq deyil.

Müəllif bu ilin yayından sonra qiymətlərdə eniş olmasına toxunsa da bunu “mövsümi eniş” adlandırır: “İndi isə bahalaşma davam edəcək, çörək və ya çörək məmulatları bahalaşmayıb. Amma çəkiləri azalıb, bununla belə bu sahədə də qiymət artımı dalğası olacaq”.

Ekspert xatırladır ki, 2017-ci ilin yanvarında 2016-cı ilin dekabrı ilə müqayisədə istehlak malları və xidmətlərə görə qiymətlər 2,3% bahalaşıb. Bu dövrdə ərzaq mallarının qiymətləri 2,8%, qeyri-ərzaq malları 2%, pullu xidmətlər isə 2 faizə qədər artıb.

N.Ağayev vurğulayır ki, ay ərzində ət məhsullarında, süd və süd məhsullarında, meyvədə, bostan məhsullarında, bir sözlə, ərzaq məhsullarında  bahalaşma baş verib.

Bu sırada ekspert ətin və yağın qiymətindəki bahalaşmanı xüsusi olaraq nəzərə çatdırır və deyir ki, hətta ölkədə istehsal edilən bu ərzaqların da qiymətləri bahalaşıb və son vaxtlar paytaxtda ətin bir kiloqramı 11-12 manata yüksəlib.

Artan qiymətlər, səssiz hökumət

“Hovoye Vremya” qəzetində “Qiymət özbaşınalığı davam edir, Kabinetin reaksiyasını gözləyirik” sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

(http://www.novoye-vremya.com/w83065/.../#.WK3TxzuLTIU)

Müəllif xatırladır ki, ölkədə qiymətlər artır, media həyəcan təbili çalır, amma bəzi rəsmilər qiymət artımı ilə bağlı həyəcana əsas olmadığını deyir. 

Məqalədə toyuq ətinin bahalaşmasına  toxunaraq deyilir ki, artıq bir kiloqram toyuq əti 4,20-4,60  manata satılır: “Satıcılar da təsdiq edirlər ki, toyuq əti bir manatdan çox bahalaşıb, onların sözlərinə görə, mağazalar toyuq məhsullarını qiymətləri özləri müəyyən edən firmalardan alırlar”.

Müəllif isə Respublika Quşçuluq Cəmiyyətinin sədri Aydın Vəliyevə istinadən deyir: “Heç bir firma toyuq məhsulları ilə bağlı qiymətləri qaldırmayıb, əgər belə fakt varsa, deməli mağazalar qiymətləri özləri süni şəkildə qaldırıblar”. 

Məqalədə bu qiymətlərin demək olar ki, bütün supermarketlərdə qaldırıldığı vurğulanır.

Müəllif təsərrüfat malları sahəsində isə qiymətlərin gündəlik artdığını bildirir və rəsmilərin bəzi supermarketlərə reydlərinə baxmayaraq, qiymət artımının dayanmadığını nəzərə çatdırır. 

Müəllifə görə, bu qiymət artımı “oyunu”nda əziyyət çəkən xalq olur və  hətta neft bir qədər bahalaşsa belə, yenə də qiymətlərin enməsində hər hansı hal müşahidə edilmir. 

Məqalədə vurğulanır ki, dərman satışı sahəsində də qiymətlər artır və qiymətlərin dolların məzənnəsinin enib-qalxmasına bağlı olmasının da süni qiymət artımına təsir etdiyi deyilir: “Bu, dərmandır, insan həyatı birbaşa ondan asılıdır,  Nazirlər Kabineti buna reaksiya verməlidir”.

Müəllifə görə, bu sahədə real durumu öyrənmək üçün hökumət birbaşa vətəndaşlarla əlaqə saxlamalıdır və bundan sonra istehlak bazarındakı durum dəyərləndirilməlidir.

Yazı müəllifi deyir ki, manatın və xarici valyutanın qeyri-sabitliyi bank sistemi və iqtisadiyyatı çökdürüb, Nazirlər Kabineti bu durumda ya bunun qarşısını almalıdır, ya da istefa verməlidir.