Media-icmal 23.04.2016

Ölkənin iqtisadi həyatı, hüquq-mühafizə orqanlarının tənqidi, bürokratizmin, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının pensiyaçılara kredit verilməsini dayandırması bugünkü medianın aparıcı mövzusudur. 

Dünyada böhran, bizdə inkişaf

“Azərbaycan” qəzetində dərc edilən “İqtisadi islahatlar sosial rifahın yüksəlməsinə xidmət edir” sərlövhəli məqalədə dünyada və Azərbaycanda yaşanan böhran haqqında danışılır və digər ölkələrlə  müqayisədə Azərbaycanda durumun heç də ağır olmadığı deyilir. 2016-cı ilin ilk rübünə dair statistik rəqəmlər göstərilməklə müəyyən inkişafın olması, iş yerlərinin açılması vurğulanır. Pozitiv addımların hökumət tərəfindən davam etdiriləcəyi nəzərə çatdırılır.

Məqalədə oxuyuruq: “İndi dünyada böhran yaşanır. İqtisadi və maliyyə böhranı hələ ki başa çatmayıb. Elə neft ölkələri var ki, milli valyutası 10 dəfəyə qədər ucuzlaşmış, ən adi ərzaq məhsullarının qıtlığı yaranmışdır. Azərbaycan dünya iqtisadiyyatının bir parçası olsa da bu böhrandan ən az itkilərlə çıxan ölkələrdən biridir. Maaş və pensiyalar artırılır, bütün çətinliklərə baxmayaraq, sosialyönlü tədbirlər həyata keçirilir. Birinci rübün sosial-iqtisadi yekunları bunu bir daha sübut edir”.

Talelərin alverə döndərildiyi yer

“Azadlıq” qəzeti ölkədə həbs cəzaları ilə bağlı məsələni ekspertlərlə müzakirə edir. Belə ki, hazırda həbsxanalarda 24 min nəfər məhbus var. Bunun səbəblərini “Cinayətlər azalırsa məhbuslar niyə çoxalır?” sərlövhəli məqalədə hüquqşünas Müzəffər Baxışov ilkin səbəb kimi ölkənin Cinayət Məcəlləsinin  həddindən artıq qüsurlu və Rusiya Cinayət Məcəlləsinin surəti olmasında görür.

“Törədilmiş cinayətlərdə azadlıqdan məhrumetmə hökmünün çıxarılması həddindən artıq çoxdur, bu, ikinci səbəbdir”. Onun düşüncəsinə görə, islah işləri, cərimə, ictimai işlər cəzası varsa bunlar kənarda qalır. Hakim yalnız həbs cəzası çıxarır.

M.Baxışova görə, hazırda ölkədə 24 min məhbus olması həmin azadlıqdan məhrumetmə cəzalarının nəticəsidir. O həm də deyib ki, cinayət sayına görə, Azərbaycan Avropada 4-cü yerdə qərar tutur. Bu isə hüquq-mühafizə orqanlarının ölkədə cinayətkarlığın azalması haqda bəyanatlarını alt-üst edir. 

Onun fikrincə, həbs cəzalarının çoxalması həm də hakimlərin dövlət ittihamçısının təzyiqi altına olması üzündən baş verir. Hər hansı qərarla bağlı prokurorluğun Məhkəmə Hüquq Şurasına müraciəti hakimin cəzalandırılması ilə başa çatır. M.Baxışov digər tərəfdən məhkəmələrdə “bazar yarandığını hakimlərin istənilən cinayətə görə azadlıqdan məhrumetmə cəzası verməsinin digərlərə xəbərdarlıq olduğunu bildirir. “Bununla da nəticədə rüşvət mexanizmi işə salınır. Hakimlərə rüşvət verilir ki, onlar yüngül cəza versinlər. Azadlıqdan məhrumetmə cəzasının təyin olunmasında ən böyük səbəblərdən biri konkret şəxslərdən rüşvət alıb, onlara yüngül cəza təyin etmək mexanizmidir”.  

“Özgə”lərə bağlı olan dövlət qurumu

“Novoye Vremya” qəzeti “SOCAR bürokratik aparatı şişirdir” sərlövhəli məqaləsilə ölkədəki böhran şəraitində SOCAR-ın iş üslubunu ciddi tənqidə məruz qoyur. SOCAR prezidenti Rövnəq Abdullayevin Samir Kərimovu özünə müşavir götürməsi bu tənqidləri aktuallaşdırıb.

Məqalədə oxuyuruq: “Ölkədə böhran olmasına baxmayaraq, məmurların sayı azalmır. Bu, özünü xüsusilə Dövlət Neft Şirkətində hiss etdirir”. Məqalədə qurumda çoxsaylı bölmələr yaradılması əsassız sayılır və bunun səbəbləri haqda deyilir: “Bu böhran dövründə bu qədər məmur nəyə lazımdır? Amma yox, hakimiyyət buna alışıb, çünki, bir ordu tanışı, dostu harasa yerləşdirmək lazımdır. Kağız üzərində 300-ə yaxın Dövlət Proqramı var, amma onların icrası dövlət büdcəsinin 3 misli qədər vəsait tələb edir. Amma bu proqramların kağız həyatı ilə minlərlə məmur məşğuldur”. Beləliklə, artan fəaliyyət imitasiyası nəticəsində günahsız vətəndaşlar əziyyət çəkirlər. Müəllif SOCAR-ın topmenecerlərinin hakimiyyətə yaxın adamlar olduğunu, buna görə ora “özgə”lər üçün “çıxış” olmadığını bildirir.

Məqalədə böhran  şəraitində minlərlə neftçinin işdən məhrum olduğunu deyən hüquq müdafiəçisi  Mirvari Qəhrəmanlı bürokratik aparatın şişirdilməsinin anlaşılmaz olduğunu deyir.

M.Qəhrəmanlıya görə, R.Abdullayev neft sahəsini bilmir, ona görə də işə götürdüyü adamlar da bu sahədən uzaq adamlardır. Daha sonra M.Qəhrəmanlı qurumun əməkçiləri işə götürmə üsulunu tənqid edir. “Bu adam insanları işə müvəqqəti müqavilələrlə götürür, halbuki, bu, əmək qanunvericiliyinin birbaşa pozulmasıdır, heç bir quruma müvəqqəti müqavilə ilə işə adam götürməyə icazə verilmir”. Hüquq müdafiəçisinin sözlərinə görə, belə müqavilələr R.Abdullayevə minlərlə neft peşəkarlarını bu sahədən uzaqlaşdırmağa imkan verib. M.Qəhrəmanlı deyir: “Müvəqqəti əmək müqaviləsi SOCAR üçün həm polis dəyənəyi, həm də əməkdaşdan yaxa qurtarmaq üçün formal bəhanə vasitəsidir. Bu, SOCAR-da peşəkarlardan büsbütün yaxa qurtarmaq qurtuluşudur”.

SOCAR-ın məmur sayını artırmasına gəlincə, görünür, bu şirkət rəhbərliyi hələ də neftin dəyərinin yüksələcəyinə ümidlidir.

Ekspertlər: Bu qərar hüquqi deyil, absurddur  

“Bizim Yol” qəzetinə şərhlərində ekspertlər pensiyaçılara kredit verilməsinin dayandırılması ilə bağlı Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının banklara tövsiyəsini doğru saymırlar.

Ekspert Əkrəm Həsənova görə, bu addım Palata tam formalaşmadığı üçün müvəqqəti xarakter daşıyır, çünki Mərkəzi Bankın sənədləri bu quruma təhvil-təslim etməsi prosesi gedir. “Amma bununla belə, maaşları 600-1000 manat arasında olan təqaüdçülərə kredit verilməsində problem ola bilməz”.

Ə.Həsənov Palatanın bu qərarının hüquqi əsası omadığını deyir. “Hüquqi cəhətdən Palata bu qərarı yalnız bir şəkildə edə bilərdi ki, normativ xarakterli akt qəbul etsin və həmin akt Hüqiq Aktların Reyestrinə daxil edilsin. Həmin Reyestrə daxil edilməyən aktın hüquqi qüvvəsi yoxdur”.

“Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası absurd qərarlar verməklə məşğuldur”. Palatanın qərarına  bu mövqeyi iqtisadçı Qubad İbadoğlu bildirir. Q.İbadoğlu məlum qərarı belə dəyərləndirir: “Qərarın qəbul olunmasına səbəb pensiyaçlıarın ödəniş qabiliyyətinin aşağı olması göstərilir. İqtisadi məntiqlə izah olunmayan bu yanaşma bir tərəfdən insan hüquqlarına ziddir, kommersiya banklarının sərbəst fəaliyyətinə müdaxilədir, digər tərəfdən də sosial müdafiə sisteminə ciddi zərbədir. Eləcə də Palata məlum qərarı ilə biznesin və istehlakçıların alıcılıq qabiliyyətini, işgüzarlıq fəallığını aşağı salmaqla iqtisadi tənəzzülü daha da dərinləşdirir”.