Media-icmal 23.10.17

Ölkədə islahatların gedişi, tikinti bazarında qiymət bahalığı, iqtisadiyyatın inkişafına mane olan səbəblər bugünkü medianın (23 oktyabr, 2017-ci il) aparıcı mövzularındandır.

İslahatların keyfiyyətcə yeni mərhələsi

"Azərbaycan" qəzeti "İqtisadi islahatlar keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoymaqla daha intensiv xarakter alıb" sərlövhəli məqalədə ölkədə islahatların sürətlənməsini (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=132336) dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, 2015-ci ildən etibarən neftin qiymətinin kəskin düşməsilə ölkədə yeni makroiqtisadi durum yaranıb və bu iqtisadi durum islahatların keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoymasına, intensivıləşməsinə imkan yaradıb: "Yaranan yeni şəraitə adekvat reaksiya bu gün ciddi iqtisadi nəticələr əldə etməyə imkan verib. Dövlət başçısının iqtisadi islahatlar üzrə siyasəti davamlı və dayanıqlı xarakter daşıyır".

Müəllif deyir ki, bu fikirlər bu günlərdə Qubada "Azərbaycanda iqtisadi islahatlar: nailiyyətlər və perspektivlər" mövzusunda keçirilən regional ictimai müzakirələrdə səsləndirilib.

Müəllif vurğulayır ki, ölkədə iqtisadi islahatlar davamlı xarakter daşıyır və Azərbaycanda dərin iqtisadi islahatların aparılması prosesi Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi ilə başlayıb.

Xatırladılır ki, həmin illərdə torpaq islahatları, özəlləşdirmənin aparılması, bazar iqtisadiyyatına keçid, dövlət idarəetməsinin təkmilləşdirilməsi, bir sözlə, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və digər istiqamətlər üzrə böyük tədbirlər həyata keçirilib.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, indi iqtisadi islahatlar onun layiqli davamçısı prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir.

Müəllifə görə, iqtisadi islahatlar üzrə başlıca hədəflər ölkə iqtisadiyyatının dayanaqlığının, şaxələndirilməsinin və rəqabətqabiliyyətliliyinin təmin edilməsidir.

Müəllif deyir ki, iqtisadi islahatların təmin olunması üçün sahibkarlıq fəaliyyəti, investisiya və biznes mühiti, qanunvericilik bazası daha da yaxşılaşdırılır.

Yazıda deyilir ki, bütün bu tədbirlər Azərbaycanı son illərdə dünyanın ən sürətli və dayanıqlı inkişaf edən ölkəsinə çevirib.

Müəllif bu tipli islahat prosesi ilə bağlı müzakirələrin Qubadan əvvəl Ağdam və Şəkidə də keçirildiyini, gələcəkdə İsmayıllı, Gəncə, Şirvan, Lənkəran və Mingəçevirdə də keçiriləcəyinin gözlənildiyini bildirir.

Bahalığa səbəb gömrük rüsumları

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Gömrük rüsumları bazarı çökdürür: tikinti materialları fantastik bahalaşdı" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

(http://musavat.com/news/gomruk-rusumlari-bazari-cokdurur-tikinti-materiallari-fantastik-bahalasdi-reportaj-fotolar_477276.htm).

Müəllif tikinti materialları bazarında kəskin qiymət artımının səbəblərini araşdırır.

Yazı müəllifi bi qiymət artımını bir az da təəccüblə qarşılayır və bunu belə ifadə edir ki, əhali manatın məzənnəsi sabitləşdikcə bazarda qiymətlərin də sabitləşəcəyi düşüncəsində idi: "Lakin son 9 ayın təcrübəsi göstərdi ki, vəziyyət heç də düşünüldüyü kimi deyil. Bu ilin fevral ayından etibarən manatın məzənnəsi dollar qarşısında 1.70 ətrafında sabitləşsə də qiymətlər durmadan artmaqda davam edib".

Müəllif bu qiymət artımının bütün sahələrdə olduğu kimi son vaxtlar tikinti sektorunda da özünü göstərdiyini deyir.

Yazı müəllifi hesab edir ki, paytaxt Bakıda yeni tikinti bumu gözlənilir, istismar müddəti bitmiş köhnə binaların yerində hündürmərtəbəli binaların tikilməsi prosesinə start verilib, bu amil də tikinti materiallarına tələbi artırıb.

Müəllif paytaxtın tikinti materialları satışını həyata keçirən ən böyük bazarı - olan "Dərnəgül bazarı"ndakı qiymətlər barədə danışır.

Yazı müəllifi müşahidələrinə görə, bazarda alıcılıq qabiliyyətinin ötən aylarla müqayisədə zəifləyib və günorta saatları olmasına baxmayaraq, bazarda müştəri qıtlığı var. Müştəri qıtlığını isə satıcılardan biri müəllifə belə izah edir: "İki aya yaxındır ki, bazarda qiymətlər artmağa başlayıb, artım daha çox yağların bahalaşması ərəfəsinə təsadüf etdi. Məlumdur ki, bir sahədəki bahalaşma digər sahələrə də yansıyır. Demək olar ki, əksər tikinti materiallarının qiymətində artım var. Bu isə müştəri qıtlığına səbəb olur" .

Müəllif deyir ki, satıcılar tikinti materiallarının bahalaşmasını gömrük rüsumları ilə də əlaqələndirdilər: "Xaricdən gələn malların bahalaşması gömrük rüsumu ilə əlaqəlidir. Ən xırda detalın belə üzərinə elə rüsum qoyurlar ki, bazarda üstünə əlavə qiymət qoya bilmirik. Müştəri qaçmasın deyə qazanc üçün qəpik-quruş artırırıq. Misal üçün kiloqramı 1 manat 35 qəpiyə olan mismarın üzərinə 10-15 qəpik qoyuruq. Yer pulunu, gündəlik xərcləri hesablayanda çox az məbləğdə qazancımız olur".

Müəllif deyir ki, bazarda daha çox taxta, armatur, kirəmitin qiyməti kəskin bahalaşıb və sahibkarlar yay aylarından bəri 50 manata yaxın qiymət artımı olduğunu bildirdilər: "Kubmetri 260-270 manata təklif edilən taxta indi 315-320 manata təklif edilir. Yay aylarında taxtanın kubmetrini 250-260 manata satırdıq.

Yaydan bəri 2-3 dəfə bahalaşma oldu, bu bahalaşmanın da əsas səbəbi ölkə ərazisinə gətirilən mallara qoyulan rüsumlardır. Bazarın durğunlaşmasının əsas səbəbi də bununla bağlıdır".

Müəllif deyir ki, 63 qəpiyə satılan yerli armaturun satışında 10-12 qəpik bahalaşma var. Çin istehsalı olan və kv.metri 4 manata təklif edilən kirəmit 6 manata - 6 manat 50 qəpiyə, 7 manata təklif olunan Rusiya istehsalı kirəmitlərin qiyməti isə indi 9 manat 80 qəpiyə qalxıb.

Satıcılar ölkədə istehsal olunan plastik borular və kafelin qiymətində 50 qəpik artımın olduğunu deyiblər. "Gilan" istehsalı olan və 1 kvadratmetri 9 manat 50 qəpiyə təklif olunan kafel indi 10 manata təklif olunur.

Müəllif deyir ki, qiymətlər 45 manatdan 200 manatadək dəyişir, satıcılar gömrük xərclərinin artdığını vurğulayaraq müştəriləri itirməmək üçün malların üzərinə cüzi miqdarda qiymət qoyduqlarını bildirirlər.

Müəllif isə bu bahalaşmaya səbəb kimi gömrük sisteminin şəffaflaşmasını, bütün məhsulların qeydə alınması ilə bağlı olduğunu göstərir və nəticədə idxalçı şirkətin gömrük xərcləri artır.

İslahatlar alternativsizliyi

"Novoye Vremya" qəzetində diqqəti "Ağırlıq neftin, yoxsa islahatların üzərinə qoyulur" (http://www.novoye-vremya.com/w109108/.../#.WezER2i0PIU) sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif 2018-ci il dövlət büdcəsi layihəsi fonunda neftin hansı qiymətə olmasına baxmayaraq, qeyri-neft sahəsində islahatların heç bir halda təxirə salınmaması mövqeyini müdafiə edir.

Bu mövqeyin əsaslılığını müəllif belə arqumentləşdirir: "Neftin qiyməti 50 dollardan bir az yuxarı qalxan kimi neft hasil edən ölkələrdə eyforiya başlayır. Qeyri-neft sektorunda islahatlar, ixrac məhsulları istehsalının artırılması, neftin unudulması kimi çağırışlar heçə endirilir. Bu ölkələrin büdcəsi yenidən neftin barelinin qiymətinə istinadən formalaşır və bu məsələdə Azərbaycan da istisna deyil".

Yazıda deyilir ki, Azərbaycanın 2018-ci il büdcəsində neftin dəyəri 45 dollardan hesablanır, həmin il üçün büdcə gəlirləri 20,127 milyard manat, xərclər 20,905 milyard manat, büdcə kəsiri 778,7 milyon manat nəzərdə tutulur.

Müəllif hətta indiki neft kotirovkaları ilə hesabladıqda büdcədə kəsirin yaranmasına səbəb aşağıdakıları göstərir: "Əlbəttə, qeyri-neft sahəsinin olmaması bura aiddir. Ölkə iqtisadiyyatını "üzdə saxlayan" yeganə sahə neftdir. Öz növbəsində nəticə kimi bunu demək olar ki, iqtisadiyyatın digər sahələri səmərəsiz qalmaqda davam edir. Əgər qeyri-neft sahəsi uğurla inkişaf etsə idi dövlət büdcəsində çoxdan profisitə nail olunmuşdu".

Müəllif rəsmi qurumlara istinadən dövlət büdcəsinə gəlirlər sahəsində xarici və daxili risklərin də qaldığını göstərir. Xarici risklərə neftin qiymətinin aşağı düşməsi və qiymətin aşağı düşməsilə ticarət balansında müsbət saldonun azalması, strateji valyuta ehtiyatlarının kiçilməsi və bunun tədiyə balansına birbaşa mənfi təsir etməsi, manata təzyiq başlaması və s. göstərilir.

Yazıda vurğulanır ki, iqtisadi böhran dövründə ölkədə iqtisadiyyatı neft asılılığından xilas edəcək iqtisadi model hazırlanmayıb və günah hökumətdədir ki, hətta ortamüddətli dövr üçün antiböhran tədbirləri belə hazırlaya bilmədi.

Müəllif ümumi daxili məhsulun payında qeyri-neft sahəsinin payının artması, neftin payının azalması kimi rəsmi informasiyaları inandırıcı saymır və deyir ki, hətta bu hal doğrudursa da iqtisadiyyata uzunmüddətli təsir göstərə, qızıl-valyuta ehtiyatlarının artmasına səbəb ola bilməz.

Müəllif hesab edir ki, iqtisdiyyatda makrosabitliyə ancaq bütün qeyri-neft sahəsinin və üstəgəl neft sahəsinin uğurlu fəaliyyətilə nail olmaq olar.

Yazı müəllifi deyir ki, Azərbaycanda makrosabitliyə olan riskləri aradan qaldırmaq üçün ağırlıq neftin yox, real iqtisadi islahatların üzərinə qoyulmalıdır və başqa yol da yoxdur.--0--