Media-icmal 25.01.2017

“ASAN-xidmət”in fəaliyyət sahəsinin genişlənməsi, büdcə talançılığı, nağdsız hesablaşmalardakı problemlər, ölkənin bank sisteminin səmərəsizliyi bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Genişlənməkdə olan ASAN-xidmət 

“Azərbaycan” qəzeti “Əliyevin ASAN inqilabı” sərlövhəli məqalədə

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=114491) “ASAN xidmət”in fəaliyyəti dəyərləndirir.

Müəllif ASAN-xidmətin fəaliyyət dairəsini genişləndirməkdə olduğunu, xidmət mərkəzlərinin sayının artıq 12-ə çatdığını bildirir.   

Məqalədə bir müddət öncə “ASAN-kommunal” mərkəzinin fəaliyyətə başlaması “ASAN-xidmət”in çoxfunksiyalı və sosialyönlü layihə olmasının göstəricisi kimi dəyərləndirilir.

Yazi müəllifi dövlət başçısı İlham Əliyevin xidmətin bütün mərkəzlərinin açılışında iştirak etdiyini və bu iştirakı belə dəyərləndirdiyini deyir: “Mən bu mərkəzlərin 11-də, bu da 12-cisidir, hamısının açılışında olmuşam. Mən bu açılışlara gəlməyimlə bu hərəkata bir daha öz dəstəyimi göstərirəm və sizin fəaliyyətinizə yüksək qiymətimi ifadə edirəm”.  

Müəllif 12 mərkəzdən 6-nın bölgələrdə yerləşdiyini deyərək bunu xidmətin coğrafiyasının genişlənməsi     kimi qiymətləndirir. Daha sonra müəllif  konkret olaraq xidmətin “ASAN-kommunal” istiqaməti üzrə fokslanır.         

Məqalədə 3min kv.metrə yaxın sahəsi olan mərkəzdə  “Azərişıq” və “Azərsu” açıq səhmdar cəmiyyətləri, həmçinin “Azəriqaz” İstehsalat Birliyi tərəfindən vətəndaşlara 45 növ xidmətin göstərildiyi, burada eyni zamanda, bank və sığorta xidmətlərinin də təşkil edildiyi deyilir, Mərkəzdə 85 əməkdaşın və 20 könüllünün çalışdığı vurğulanır.

Bu sahədə göstəriləcək əsas xidmətlər sırasına məişət abonentlərinin elektrik, su, qaz şəbəkəsinə qoşulması ilə əlaqədar müqavilələrin bağlanması, texniki şərtlərin verilməsi, elektrik, su və qaz sayğaclarının quraşdırılması, dəyişdirilməsi və s. xidmətlər daxildir: “Gələcəkdə istilik təchizatı, rabitə-telefon xidmətləri, poçt, kabel televiziyaları, İnternet xidmətləri və kommunal sahədə fəaliyyət göstərən digər dövlət və özəl qurumların xidmətlərinin də “ASAN kommunal” mərkəzlərdə təşkil edilməsi nəzərdə tutulub”.

ASAN-xidmətin fəaliyyətini təqdirlə qarşılayan müəllifə görə, belə layihələrin icrası həm də məmur- vətəndaş münasibətlərində yeni yanaşmanı formalaşdırır.

Büdcə talançılığı davam edir

“Azadlıqinfo” saytı “Hökumət 1 aya 4 milyardı hara xәrclәdi? sərlövhəli məqalədə(https://www.azadliq.info/175299.html büdcə talançılığı ilə bağlı iqtisadçı-ekspert Nemət Əliyevin düşüncələrinə yer verib.

“Yalnız dekabr ayında dövlət büdcəsindən 4 milyarda yaxın maliyyə vəsaiti xərclənib, əgər buna “xərclənib” demək mümkündürsə. Bu vəsait illik büdcənin 21 faizi qədərdir. Odur ki, belə hökumətlə, belə zehniyyətlə böhranı durdurmaq, irəliləyişə nail olmaq əsla mümkün deyil”. Ekspert biraylıq büdcə xərcləmələrini belə dəyərləndirir.

Maliyyə Nazirliyinin 2016-cı ilin yalnız dekabr ayında dövlət büdcəsindən 3 milyard 815 milyon manat məbləğində xərcləmə həyata keçirilməsi haqda açıqlamasına toxunan N.Əliyev aylıq xərcin məbləğinin birdən-birə bu qədər artmasının təəccüb doğurduğunu bildirir.

Ekspert deyir ki, 2016-cı ilin ilk 11 ayında faktiki orta aylıq xərc məbləği 1 milyard 266 milyon manat olub.

N.Əliyev dekabr ayında xərclənmiş vəsaitin əvvəlki 11 ayın orta aylıq xərc məbləğindən 3 dəfə çox olduğunu deyərək bir ayda 4 milyarda yaxın maliyyə vəsaitinin təyinatı üzrə xərclənməsini şübhə altına alır: “Ölkədə korrupsiya və rüşvətxorluğun yüksək səviyyədə olması bu şübhələri daha da böyüdür, külli miqdarda dövlət maliyyə vəsaitlərinin təyinatından yayındırılması, silinməsi ehtimalı çox yüksəkdir”.

Müəllifə görə, bundan irəli gələrək Maliyyə Nazirliyində ciddi dövlət yoxlamalarının həyata keçirilməsi hava, su qədər əhəmiyyətlidir: “Maliyyə vəsaitlərinin bu cür qaydasız şəkildə xərclənməsi iqtisadi baxımdan səmərəli hesab oluna bilməz. Obyektiv yoxlamalar həyata keçirmək yolu ilə israfçılığın yeminə çevrilən külli miqdarda dövlət maliyyə vəsaitlərinə qənaət etmək mümkündür”.

Nağdsız hesablaşma əlverişli deyil?...

“Exo” qəzeti “Azərbaycan biznesi nağdsız hesablaşmanın əleyhinədir” (http://ru.echo.az/?p=55564) sərlövhəli məqalədə müəllif bu sahədəki durumu ekspert Əkrəm Həsənovla araşdırır.

Ekspertin sözlərinə görə, hazırda Azərbaycanın biznes-strukturları nağdsız hesablaşmalara keçmək istəmirlər və səbəbi belə izah edir: “Yüksək vergi dərəcələri və ölkə bank sisteminin dayanıqsız durumu  sahibkarlarda qorxu yaradır,  buna görə də “Nağdsız hesablaşmalar haqqında” qanundan yan keçmək  yollarını axtarırlar”.  

Müəllif xatırladır ki, 2016-cı ilin sonunda parlament “Nağdsız hesablaşma haqqında” qanun qəbul edib, sənədə əsasən ticarət və ictimai iaşə sahəsində fəaliyyət göstərən illik dövriyyəsi 200 min manatı keçən iri sahibkarların aylıq nağdn hesablaşmaları 30 min manatla məhdudlaşır. Digər vergiödəyiciləri üçün məhdudlaşma aylıq 15 min manat təşkil edir”.

Ekspert  qanunun biznesin  nağd şəkildə aparılmasının sərt şəkildə məhdudlaşdırdığını nəzərə çatdırır və nağdsız hesablaşmaların həcmini artırmağa şərait yaratdığını bildirir.

Bununla bağlı hökumət Vergilər Məcəlləsinə hüquqi şəxslər pul vəsaitlərini nağdlaşdıranda bunun 1% -nin vergi kimi tutulmasını daxil edib. 

Ə.Həsənov hesab edir ki, bu dəyişikliklər zamanında edilməyib, bunlar bir neçə il öncə bank sistemində fəaliyyət qaydasında olanda edilməli idi. Onun firkincə, qanunvericilikdəki dəyişikliklər tam effekt verməyəcək, belə ki, fiziki və hüquqi şəxslər bank sisteminə etimad etmirlər: “Bu əsasən öz kapitalları ilə risk etmək istəməyən biznesmenlərə aiddir, biznes təmsilçiləri pullarını Azərbaycan banklarında qəti şəkildə saxlamaq istəmirlər. Bankların ləğvindən sonra sahibkarlar əmanətlərinin geri alınmasında problemlərlə üzləşdilər və burada söhbət iri məbləğlərdən gedir. Odur ki, çox gecikmişik və qəbul edilən qanun belə nağdsız  dövriyyəni artıra bilməyəcək”.

Ə.Həsənov hesab edir ki, iş adamları qanundan yan keçmək yolları axtararaq barter əməliyyatlarına qədər gedəcəklər ki, təki banklarla işləməsinlər. 

Ə.Həsənova görə, vergilərin yüksək olması da nağdsız hesablaşmalara keçmək yolunda maneədir. İş adamı maaşları ödədikdə ümumi məbləğin 40%-ə qədərini itirir. Odur ki, maaşları “zərf”də verməklə vergidən yan keçirlər: “Ölkədə iqtisadi durum normallşana qədər “Nağdsız hesablaşmalar haqqında” qanunun tətbiqi təxirə salınmalıdır”.

Səmərəsiz bank sistemi, çökən iqtisadiyyat

“Novoye Vremya” qəzetində isə “Elman Rüstəmov hər şeyi öz adı ilə çağırmalıdır (http://www.novoye-vremya.com/w79867/.../) sərlövhəli məqalə oxumaq olar. Müəllif ölkənin bank sistemindəki problemləri müzakirə edir.

Məqalədə deyilir ki, ölkənin maliyyə sahəsindəki sistem problemini hər kəs hiss edir. Müəllifə görə, manata etibar itib, kredit götürmək bir yana, kimsə depozit hesabı açmağa belə risk etmir. Yazıda bu durumun səbəbi də göstərilir: “Burada çoxları əmindir ki, problem Mərkəzi Bankın rəhbərliyindədir və onlar səhvlərinə görə cəzalarını almalı, ən azı istefaya getməlidirlər”.

Müəllif ölkənin valyuta ehtiyatlarını, manatı devalvasiyadan qorumasını Mərkəzi Bankın əsas vəzifəsi sayaraq qururun bunun öhdəsindən gəlmədiyini söyləyir: “Ölkənin bank sistemi dünyada ən pis bank sistemi sırasına salınıb. Baş banker özü Afrika ölkələrinin bankirlərilə sonuncu onluqda yer alıb”.

Müəllif deyir ki, “Fitch” reytinq agentliyinin Azərbaycan bank sistemilə bağlı proqnozları da neqativ olaraq qalmaqdadır. 

Məqalədə vurğulanır ki, hətta agentlik Ermənistan banklarının Azərbaycan bankları ilə müqayisədə daha səmərəli fəaliyyət göstərdiyini qeyd edib.  Bundan irəli gələrək müəllif həm Mərzəi Banka, həm Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasına, bir sözlə, hökumətə çoxsaylı suallar yarandığını vurğulayır: “Yaxşı, tutaq ki, Rusiya böyük dövlətdir, ona görə böhranı nisbətən tez adlayıb. Gürcüstan bütünlüklə keçmiş idarəçilikdən imtina edib, ona görə də böhranı rahat keçə bilir, bəs Ermənistan bankları necə olur ki, bizdən səmərəli fəaliyyət göstərir?”

Müəllifə görə, deməli, Azərbaycan məmurları və bankirləri özünü təriflə, özünü varlandırmaqla məşğul olduğu müddətdə Mərkəzi Bank öz ehtiyatlarının 70%-ni itirib. Daim əla səviyyədə olduğu iddia edilən Azərbaycan iqtisadiyyatı isə çökməyə başlayıb: “Bu sırada bankirlərin və bank sisteminin səmərəsizliyi heç də sonuncu rol oynamır. Beləliklə, Mərkəzi Bank rəhbərliyi hər şeyi öz adı ilə çağırmağı bacarmalıdır”.