Media-icmal 25.06.18

Azərbaycanda neftdən asılılığın bitib-bitməməsinə iki fərqli yanaşma, Türkiyədəki seçici fəallığı bucağından Azərbaycana baxış bugünki (25 iyun, 2018-ci il ) medianın aparıcı mövzularındandır...

Qeyri-neft erası başlayıb

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycan statusunu dəyişir" sərlövhəli məqalədə müəllif ölkədə "neft erası"nın bitməsini əsaslandırır.

Müəllif deyir ki, neftin bareli 70-80 dollar civarında olsa da, (2018-ci il dövlət büdcəsində 45 dollardan götürülüb) Azərbaycanda neft erası başa çatıb. "Birinci ona görə ki, iqtisadiyyatın neft üzərində köklənməsinin etibarsız olduğunu keçmiş və müasir tarix dəfələrlə sübut edib. İkincisi, Azərbaycan bu amildən vaxtında dərs götürərək qeyri-neft sektorunun inkişafı üçün görülən tədbirlər hesabına neftə köməkçi vasitə kimi stavka etməyə başlayıb".

Müəllif deyir ki, bu yanaşma nəticəsində bir vaxtlar ən adi ərzaq və sənaye mallarını idxal edən Azərbaycan indi bu anormal vəziyyəti sürətlə qaldırır, hətta ilbəil deyil, aybaay öz ixrac çeşid və həcmini artırır: "Azərbaycan dünya birjalarında təkcə neft-qaz ixracatçısı kimi çıxış etmir. Hazırda ölkəmizin ixracatının sırasında elektrik enerjisi, tikinti materialları, mebel, pambıq lifi və ipliyi, kimya sənayesi və kənd təsərrüfatı məhsulları, alkoqollu və alkoqolsuz içkilər, bitki yağları, meyvə və tərəvəz konservləri, alüminium və qara metaldan hazırlanmış məmulatlar və s. kimi mallar var".

Yazıda vurğulanır ki, Azərbaycanın ixrac coğrafiyası da kifayət qədər genişdir və hazırda "Made in Azerbaijan" brendilə dünyanın 94 ölkəsinə məhsul göndərilir.

Məqalədə deyilir ki, Azərbaycan indi xarici ticarətdə müsbət saldoya malik azsaylı ölkələrdən biridir: "Son məlumatlara görə, bu ilin 4 ayı ərzində Azərbaycan 6,2 milyard dollarlıqdan çox məhsul ixrac etmişdir. Bu, 3,06 milyard dollarlıq idxalın fonunda baş vermişdir. Nəticədə 3,2 milyard dollarlıqdan artıq müsbət ticarət saldosu yaranıb ki, bu da hazırkı dövr və Azərbaycan kimi kiçik ölkə üçün diqqətçəkən göstəricidir.

Amma müəllif etiraf edir ki, ixracda hələ də xam neft və neft məhsullarının çəkisi üstündür, bu da Azərbaycanın zəngin neft-qaz ehtiyatlarına malik olması ilə bağlıdır: "Amma o da faktdır ki, qeyri-neft məhsullarının ixracının artımı getdikcə sürətlənir və bu, yaxın vaxtlarda olmasa da, yaxın gələcəkdə həmin balansın arasındakı fərqin minimuma enəcəyinə şübhə yeri qoymur".

Müəllifə görə, əslində ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı görülən tədbir və islahatların əsas hədəfi də strateji ərzaq məhsulları üzrə idxaldan azad olmaq idi.

İndi bu hədəfə xeyli yaxınlaşılıb və bir çox mühüm kənd təsərrüfatı məhsulları ilə daxili tələbat ya tam, ya da 70-90 faiz civarında yerli istehsal hesabına təmin olunur.

Neftdən asılılıq davamiyyəti

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Neft əsirliyində" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif 2018-ci il dövlət büdcəsinə dəyişiklikərlə bağlı layihənin müddəaları fonunda Azərbaycanın yenidən neftdən aslı olduğunu iddia edir.

Yazı müəllifi deyir ki, büdcə şəffaflığına görə Azərbaycanın 115 ölkə arasında 78-ci yeri tutaraq 2015-ci ildəki mövqeyini itirməsi ancaq bu yaxınlarda məlum olub: "Bu indeks hökumətin əhaliyə büdcə haqqında ilkin məlumat, büdcə layihəsi, təsdiq olunmuş büdcə, ictimai büdcə, büdcənin icrasna dair aylıq və rüblük hesabatlar, yarım iiliyə dair büdcə icmalı, yekun büdcə və auditor hesabatı kimi 8 sənəd əsasında müəyyən edilir. Amma Azərbaycanda bu sənədlərin hər birilə bağlı problemlər yaranır".

Müəllif deyir ki, bu yaxınlarda hökumətin 2017-ci il büdcəsinin icrası ilə bağlı gözlənilmədən geniş hesabat verməsi islah olunması, səhvini anlaması kimi nikbinlik yaratmışdı: "Sonra məlum oldu ki, 2018-ci il büdcəsinə dəyişikliklərlə bağlı parlamentə düzəlişlər layihəsi göndərilib və bununla bağlı öncədən hər hansı ilkin elan, müzakirə və ya ictmaiyyətə təqdimat olmayıb. Başqa sözlə, hökumət bir daha təsdiq etdi ki, beynəlxalq reytinq strukturları haqlıdırlar".

Müəllif hesab edir ki, ilkin olaraq hökumət ilin ortasında büdcəyə yenidən baxılması zərurətini əsaslandırmalıdır və layihə müəlliflərinin göstərdiyi bəzi səbəblər əsaslandırma yox, ancaq gəlişi gözəl sözlərdir.

Yazıda deyilir ki, yeni büdcədə neftin qiyməti 55 dollardan (cari büdəcdə 45 dollar) götürülür, gəlirlər 22,11 milyard, xərclər 23,06 milyard olur.

Bununla da yaranan 2 milyard manatdan yuxarı yeni gəlirin 1 milyard manatı SOCAR, "Azərenerji"nin xərclərinə yönəldilir, qalan 1 milyard manatın "sahibləri" hələ ki, məlum deyil.

Müəllif deyir ki, bəzi istiqamətlər üzrə daxiolmalar artır, amma bu, hansı yolla baş verəcəksə bu barədə danışılmır.

Yazı müəllifinə görə, hökumət burada qeyri-neft sektoruna o qədər də maraq göstərmir, elə bu sahədən daxilolmaların 17% və ya 1 milyard manat azaldılması da bunun göstəricisidir.

Müəllifə görə, Vergilər Nazirliyi xəttilə daxilolmaların 30%-ə yaxın azaldılması özü sürprizdir, bu istiqamətdə ya vergi dərəcələri azaldılmasıdır, ya da Azərbaycan iqtisadiyyatından müsbət heç nə gözlənilmir.

Məqalə müəllifinə görə, dövlət rüsumlarının 26,8% artırılması isə o deməkdir ki, hələ yeni büdcə təsdiq edilməmiş əhalini mobil telefon, alkoqol, tütün, avtomobil bahalığı gözləyir, ölkə iqtisadiyyatı isə yenidən neft sektorunun əsiri olacaq.

Boş qalanda yerimiz...

"Azadlıq.info"da "Boş qalan yerlər..." sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif iyunun 24-də Türkiyədə keçirilmiş prezident və parlament seçkilərindəki vətəndaş aktivliyi fonunda bu halın Azərbaycanda baş verməməsinin səbəblərini araşdırır.

Yazı müəllifi öncədən də elan edir ki, hədəfi Türkiyədəki seçkiləri analiz etmək, kimin güclü olduğu haqda fikir bildirmək, nəticə barədə proqnoz vermək yox, Türkiyədəki seçki fonunda Azərbaycan barədə düşüncələridir.

Müəllif hesab edir ki, Türkiyədə milyonlarla insanın seçici fəallığına səbəb Azərbaycandakı "bunlar yeyib doymuşdu, gələn ac olacaq", "şükr ki, sabitlik var", "başımı aşağı salım, işimi görüm" baxışının olmamasıdır: "Türkiyədəki seçki prosesi möhtəşəm idi. Mövcud hakimiyyəti dəstəkləyənlər də, müxalifətin namizədinə dəstək olanlar da meydanda idi. Faktiki olaraq, seçki prosesini bayrama çevirdilər. Xalq sabahının təminatını axtarır. Hamı öz həqiqətinin yanındadır".

Seçki prosesinə bu baxış bucağından yanaşan müəllifə görə, Azərbaycan xalqının meydanda olması üçün daha böyük səbəblər var, amma fakt özü yoxdur: Səbəb də budur ki, biz meydanda olmamaq üçün böyük bəhanələrdən dəbilqə düzəltmişik".

Məqalədə deyilir ki, bu da var ki, minlərlə mübariz insan meydanları boş qoymayaraq milyonların hüquqları uğrunda döyüşür, amma meydanda Türkiyədəki mənzərənin yaranması üçün minlərin səsinə yüzminlərin səs verməsi lazımdır.

Amma müəllifə görə, burada maraqlı bir məqam var: "Bu müzakirələri aparanların xəbərləri yoxdur ki, öz ölkələrində öz yerləri boş qalıb. İnamsızlıq, ümidsizlik, qorxu özünə elə yer edib ki, vətəndaş olmalı olduğu yeri unudub".

Bu səbədən irəli gələrək müəllif deyir ki, adamlar boş qoyduqları yerləri doldursalar, ölkədəki bütün boşluqlar dolar.

Müəllif hesab edir ki, hər kəs öz yerini boş saxlayanda, ölkə neqativlərlə dolmağa məhkum olur.

Yazıda bu araşdırmanın sonu olaraq müəllif vurğulayır ki, başqalarının dolmuş yerinə həsrətlə baxmamaq üçün boş qoyulan yerlər doldurulmalıdır və bunu bacarmaq lazımdır.