Media-icmal 26.01.2017

Məcburi köçkünlərin sosial problemlərinin həlli, manatın sərbəst “üzmə” səviyyəsi, məmur talançılığı, biznesə təzyiqlər bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Köçkünlərin sosial müdafiə təminatı

“Azərbaycan” qəzeti “Məcburi köçkünlərin sosial müdafiəsi sistemi təkmilləşdirilir” ( http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=114569) sərlövhəli məqalədə ölkədə bu kateqoriya insanların sosial müdafiəsinin durumundan bəhs edilir.

Müəllif qaçqın və köçkünlərlə bağlı problemləri dünyanın ən böyük problemlərindən biri adlandırır və Ermənistan-Azərbaycan və Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində Azərbaycanın 25 ildən çoxdur ki, bu problemlə üz-üzə qaldığı vurğulanır. Müəllif həm də xatırladır ki, Azərbaycan bu problemin həllində uğurlara imza atıb: “Ermənistanın Azərbaycana hərbi təcavüzü nəticəsində öz doğma torpaqlarından qovulmuş və didərgin salınmış insanların taleyi, mənzil-məişət vəziyyətinin yaxşılaşdırılması və sosial müdafiəsinin təmin edilməsi və təkmilləşdirilməsi istiqamətində dövlət tərəfindən genişmiqyaslı işlər görülüb və bu proses davam edir”.

Məqalədə vurğulanır ki, bu vaxta qədər məcburi köçkünlərin üzləşdikləri problemlərin həlli üçün 6,2 milyard manatdan çox vəsait sərf olunub. Bunun  2,8 milyard manatı dövlət büdcəsinin, 2 milyard manatı Dövlət Neft Fondunun, 1,4 milyard manatı isə beynəlxalq maliyyə qurumları və ölkədə fəaliyyət göstərən beynəlxalq humanitar təşkilatların vəsaitidir. 

Müəllif  deyir ki, Dövlət Neft Fondunun vəsaiti hesabına müasir standartlara cavab verən 3,2 milyon kvadratmetr sahəsi olan 95 yaşayış kompleksi salınıb, 50 min ailə və ya 250 min nəfərdən çox qaçqın və məcburi köçkün yeni mənzillərlə təmin olunub.

Yazıda vurğulanır ki, son 13 ildə 380 min nəfər əmək qabiliyyətli məcburi köçkündən 161 min nəfəri büdcə təşkilatlarında və s. daimi, 200 min nəfəri isə müvəqqəti işlə təmin edilib, bu da 2003-cü illə müqayisədə 2 dəfə çoxdur. Məcburi köçkünlərin sosial rifahının yaxşılaşdırılması tədbirləri nəticəsində onlar arasında yoxsulluq kəskin şəkildə azalaraq son 13 ildə 75 faizdən 12 faizə düşüb. 

“Beləliklə, atılan addımlar göstərir ki, məcburi köçkünlərin müxtəlif problemlərinin həlli istiqamətində dövlət tərəfindən həyata keçirilən genişmiqyaslı tədbirlər, göstərilən davamlı qayğı onların üzləşdikləri çətinliklərin aradan qalxmasında mühüm rol oynayır. Bu xüsusda həyata keçirilən siyasət məcburi köçkünlər tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanır”, - müəllif dövlət səviyyəsində bu insanların problemlərinin həllinə münasibət ifadə edir.

Manat üzürmü, ya yox?...      

“Exo” qəzeti “Mərkəzi Bank Azərbaycanı manatın kəskin devalvasiyasından saxlayır” sərlövhəli (http://ru.echo.az/?p=55602) məqalədə manatın məzənnəsinin sərbəstləşmə səviyyəsini ekspertlərlə dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Mərkəzi Bank və Azərbaycan hökiməti 2017-ci ildən yeni pul-kredit siyasətinə, daha dəqiq  üzən sərbəst mübadilə məzənnəsinə keçmək barədə qərar verib.  

“Manatın mübadilə məzənnəsi bazar iqtisadiyyatının tələb-təklifi əsasında formalaşdırılmalıdır. Amma bu, bütünlüklə belə deyil. Kəskin devalvasiyadan qaçmaq üçün Mərkəzi Bank bazarda pul kütləsilə manipulyasiya edir. “Milli iqtisadiyyatın və iqtisadiyyatın əsas sektorlarının strateji yol xəritəsi”nə əsasən sərbəst üzən məzənnəyə keçilməli idi, hələ ki bu, mümkün görünmür”. Bunu isə qəzetə ekspert O.Haqverdiyev şərh edir.

Amma ekspert deyir ki, manat hər gün 2-3 qəpik ucuzlaşır və Azərbaycanın valyuta bazarı yavaş-yavaş sərbəst üzən məzənnəyə keçir.

O.Haqverdiyev hesab edir ki, Mərkəzi Bank manatın tam üzən məzənnəyə keçməsinə yol verə bilməzdi, belə ki, əhalinin həyat səviyyəsi aşağıdır və  çoxları bu “şok terapiya”ya davam gətirməyi bacarmazdı.     

Ekspertin fikrincə, Azərbaycan valyuta bazarını tələb-təklifin formalaşdırdığı sivil münasibətlər bazarı adlandırmaq olmaz, odur ki, Mərkəzi Bank bazarı kənardan idarə etməyə məcburdur, amma bu heç də MB-nin bankların qərarlarına təsir göstərməsi kimi  başa düşülməməlidir.

O.Haqverdiyev deyir ki, ölkədə bankların sayı azalsa da rəqabət ab-havasını qoruyub saxlayıblar: “Kredit təşkilatları müştəriləri itirməmək üçün mübadilə məzənnəsini çox da qaldırmırlar”.

Amma digər ekspert Samir Əliyevə görə, manatın indiki durumunu tam sərbəstləşmə saymaq mümkün deyil: “Əgər bu, həqiqətən belə olsaydı, kəskin devalvasiya baş verməli idi, odur ki, manatın sərbəst “üzməsi fiksiyadır. Əvvəllər olduğu kimi, Mərkəzi Bank indi də manatın məzənnəsini bazara valyuta axını ilə təmin edir”.

Ekspert xatırladır ki, “Milli iqtisadiyyatın və iqtisadiyyatın əsas sektorlarının strateji yol xəritəsi”nə əsasən 2017-ci ildən manat “üzən məzənnə”yə keçməli idi.

2015-ci ilin dekabrının 3-cü 10 günlüyündən isə MB sabit məzənnə rejimindən imtina edərək idarə edilən “üzən məzənnə”yə keçib.

Məmur talançılığının bəlasını yaşayan ölkə

“Novaya Vremya” qəzetində isə ”“Dövlət məmurlarının talançılığı bizi iqtisadi böhrana gətirdi ”(http://www.novoye-vremya.com/w79998/.../#.WIjnNxuLTIU) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif deyir ki, ölkədə iqtisadi durum pisləşməkdə davam etdir, dollar isə məzənnə baxımından 2 manata bərabər olmaq kimi psixoloji həddə yaxınlaşır.

Müəllifə görə, korrupsiyanın ölkəni biznes üçün maraqsız etməsi, sosial münasibətləri saxtalaşdırması haqda deyilənlər ədalətlidir.

Məqalədə deyilir ki, istər ləğv edilmiş Milli Təhlükəsizlik, istərsə də Rabitə və Yüksək Texnologiyalar nazirliklərində baş verən korrupsiya halları korrupsiyanın artıq rəsmi qurumları belə çuğlamasının göstəricisidir. 

Daha sonra müəllif  hər iki qurumdan olan şəxslərin məhkəmə proseslərində üzə çıxan korrupsiya hallarına və bunun təsdiqi olan şahid ifadələrinə  geniş yer verir.

Yazıda vurğulanır ki, korrupsiyanın miqyası dəhşətlidir: “Korrupsionerin məqsədi özünün varlanmasıdır. Ona görə də investisiyanın səmərəliliyi aşağı enir.

Bu səbəbdən dövlət layihələrinin qiyməti daim artır, öncə bir məbləğ planlaşdırılır, sonra iştahları artır, tikinti zamanı nə qədər pullar torpağın altına gömülübsə heç kim hesablaya bilməz. Bu da korrupsionerləri heç zaman maraqlandırmır”.

Müəllif hesab edir ki, bank sistemində durum  daha pisdir. Yazı müəllifi deyir ki, bank əmanətçiləri, vətəndaşlar, hər bir dövlətin əsası, dövlətin daxili investoru olan orta təbəqə  dövlətdən korrupsiyaya qarşı real mübarizə tələb edir. 

Bankların talanması üzrə korrupsiya fəaliyyətinə, vəsaitlərin banklardan çıxarılmasına,  oğurlanmış vəsaitləri ölkəyə qaytarmaq əvəzinə beynəlxalq kreditlərin bir hissəsini əhalinin əmanətlərinin qaytarılması üçün xərclənməsinə son qoyulmalıdır.

Ən başlıcası isə əhalinin soyulmasına görə məsuliyyəti dövlət öz üzərinə götürməlidir. “Ölkə vətəndaşlarının əmanətlərinin qəbul olunmasını və qaytarılmasını təmin etməlidir. Korrupsionerləri ölkənin gələcəyindən daha çox öz pullarının gələcəyi  narahat edir. Korrupsiya ilə bir az və ya hissə-hissə mübarizə aparmaq olmaz. Ya onunla razılaşmaq, ya da onu məhv etmək lazımdır”.

Ekspert: “Belə açıqlamalar özəl biznesi qorxudur”

“Müsavat.com” saytı “Ölkədən ixrac olunan məhsulların dəyəri ölkəyə qayıtmır?” sərlövhəli məqalədə məsələni ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirə edir.

(http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/olkeden-ixrac-olunan-mehsullarin-deyeri-olkeye-qayitmir_410336.html)

Müəllif deyir ki, araşdırmaya səbəb Dövlət Gömrük Komitəsinin sədri Aydın Əliyevin adı çəkilən məsələ ilə bağlı verdiyi açıqlamadır: “Dövlət Gömrük Komitəsi Azərbaycandan ixrac olunan məhsulların dəyərinin ölkə ərazisinə gətirilməsinə daha ciddi nəzarət edəcək, çünki xaricdə satılan Azərbaycan malları üzrə valyutanın bir hissəsinin ölkəyə vaxtında daxil olmadığına dair şübhələr yaranıb”. 

Məqalədə deyilir ki, bundan irəli gələrək komitə sədri 2016-cı ildə ləğv edilmiş ixracatçıların pulu qabaqcadan ödənilməyən vəziyyətdə bankdan zəmanət məktubu ilə almasına dair sənədi bərpa etmək lazımdır. Müəllif deyir ki, komitə sədri bu sənədin olmaması pulların xaricdən gec gətirilməsinə, xaricdə dövriyyəyə buraxılmasına şərait yaratdığını bildirir: “Biz yenidən zəmanət məktubu alınıb gömrük orqanlarına təqdim edilməsinin bərpasını istəyirik və bu barədə təklifimizi hazırlayıb hökumətə təqdim etmişik”.

Ekspert Natiq Cəfərli isə komitə sədrinin açıqlamasını belə şərh edir: “Özəl sektora, bəlli sahibkarlara hər hansı formada belə bir nəzarət mexanizmlərinin qoyulması və belə bir ciddi təhdid dolu yanaşmanın olması özəl biznezi və xüsusən də sahibkarları həddindən artıq ürküdən və çəkindirən bir yanaşmadır”.

N.Cəfərliyə görə, fərdi sahibkarın, fermerin hər hansı formada öz məhsulunun dəyərini ödəyərək əldə etdiyi valyutanın sərəncam hüququ özünə məxsusdur.

Ekspert deyir ki, bu, onun fərdi puludur, özəl mülkiyyətidir, o vəsaitin hər hansı formada istifadə edilməsi məntiqlə həmin sahibkarın öz işi olmalıdır.

Ekspertin fikrincə, açıqlama olacaqdısa bunun kimə, hansı kateqoriyalı biznes sahələrinə aid olması dəqiqləşdirilməli, dövlətin iştirakı olan sahələrə daha çox aid olması aydın şəkildə vurğulanmalı idi: “Onsuz da ölkədə ixracatla məşğul olan, ya ixrac olunan məhsulların dəyərinin 90 faizə yaxını dövlətin payına düşür. İxracatda dövlət çox önəmli rol oynayır. Əgər dövlət şirkətlərinə aiddirsə, yaxud dövlətin payı olan şirkətlərə aid idisə bunu daha açıq şəkildə bildirmək lazım idi”

N.Cəfərli deyir ki, özəl mülkiyyətə və fərdi sahibkarlara belə mesajların verilməsi əslində ölkə haqqında neqativ fon yaradır. Onun fikrincə, bu, hətta xarici investorları belə çəkindirə biləcək açıqlama  kimi qiymətləndirilə bilər. Onların Azərbaycanda biznes qurmağa, Azərbaycan məhsullarını xaricə ixrac etməsinə marağını azaldır. Bu yöndə hər hansı sərəncam və ya qərarda nəzarət sözü olursa, bu, biznesi qorxudan məsələlərdən birinə çevrilir”.