Media-icmal 28.03.20

Koronavirus pandemiyası fonunda ölkədə xüsusi karantin rejiminə riayətin vəziyyəti, neft gəlirlərinin itkiyə məruz qala bilməsi qayğıları, günəmuzd çalışan vətəndaşların problemləri, yeni idarəetmə sisteminin qurulacağı gözləntiləri və s. məsələlər medianın aparıcı mövzularıdır.

“Azərbaycan” qəzeti “DİN: karantin rejimini pozanlara qarşı qanunvericiliyin tələblərinə uyğun tədbirlər görülür” sərlövhəli məqalədə müəllif xüsusi karantin rejimi qaydalarının pozulmasına qarşı mübarizəni dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, ölkə ərazisində koronavirus infeksiyası ilə əlaqədar zəruri sosial izolyasiya tədbirləri davam edir və bu çərçivədə iaşə müəssisələri saat 15.00-dək fəaliyyət göstərməlidir.

Müəllifin deməsinə görə, bəzi şəhər və rayonlarda, o cümlədən paytaxt Bakıda bəzi ictimai-iaşə müəssisələr iş rejimini pozurlar.

Müəllif deyir ki, martın 26-27-də belə 25, o cümlədən Bakıda 10 iaşə obyekti müəyyən edilib, sahibləri inzibati qaydada cərimə edilib.

Bununla yanaşı koronavirus infeksiyası ilə əlaqədar sosial şəbəkələrdə əhalinin təşvişinə səbəb ola biləcək dezinformasiya yayan 15 nəfərdən 7 nəfərə xəbərdarlıq, 5 nəfərə cərimə tətbiq edilib, 3 nəfərin barəsində inzibati həbs qərarı seçilib.

Müəllif deyir ki, giriş-çıxış məhdudiyyətləri tətbiq olunan Bakı, Sumqayıt şəhərlərinə və Abşeron rayonuna daxil olmaq istəyən 1590 avtomobil geri qaytarılıb.

“Müsavat.com”da dərc olunan “Koronavirus neft pullarına necə təsir edəcək?” sərlövhəli məqalədə isə iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevin düşüncələrinə yer verilib.

R.Ağayevə görə, hazırkı virus mənşəli qlobal iqtisadi resessiyanın doğuracağı qısa və ortamüddətli risklərdən maksimum az itkilə çıxmağın yeganə yolu Azərbaycanın ehtiyat xarici valyuta aktivləridir.

Ekspert R.Ağayev bu düşüncədədir  ki, böhranın uzun çəkəcəyi və daha dağıdıcı ssenarilərin baş tutacağı halda ehtiyatların mövcud dəyərini qoruya bilmək çox önəmlidir: “Çünki indi həm valyuta, həm aktiv əsaslı risk paralel şəkildə yüksəlir. Ən ideal diversifikasiya olunmuş investisiya fondları üçün belə itki qaçılmazdır”.

Ekspert Azərbaycan Neft Fondu aktivlərinin də son dərəcə ağır iqtisadi şərtlər altında keçən 2020-ci ilin ilk rübündə necə dəyişəcəyinə də toxunur: “Şübhəsiz ki, 1-ci rübdə neftin aşağı qiyməti Fondun cari gəlirləri hesabına ehtiyatlarını artırmağa imkan verməyəcək, cari daxilolmalar xərclənəcək…hazırkı şərtlər aktivlərin gəlirlilik səviyyəsinin də aşağı düşəcəyini qaçılmaz edir, xüsusilə də aktivlərin 20 faizini təşkil edən səhm və daşınmaz əmlakdan gəlirlərin azalması qaçılmazdır”.

Onun fikirincə, valyuta riski baxımından itki az olacaq, belə ki, Fondun portfelinin 88 faizi dollar və avro ilə indekslənmiş aktivlərdən ibarətdir, amma valyuta riskli itkinin portfelin yerdə qalan 12 faizini təşkil edən valyutalardan (rubl, lirə, yena, funt və s.) gələcəyini gözləmək olar: “Bu valyutalar dollar qarşısında son 3 ayda 5-25 faiz intervalında dəyər itirib.

Ekspert deyir ki, dərin böhran şəratində səhmlərin və daşınmaz əmlakın kəskin dəyər itirməsi hesabına Fondun portfelinin necə dəyişdiyini isə hesabat açıqlananda görmək olar, son 3 ayda aparıcı fond indekslərində orta hesabla 20 faizlik itki var.

“Moderator.az”da  yer alan “Elə insanlar var ki, 1-2 gün işləməyəndə evlərinə ərzaq ala bilmirlər, ona görə də...” sərlövhəli məqalədə müəllif xüsusi karantin rejimində günəmuzd işləyən şəxslərin problemləri barədə deputat Vahid Əhmədovla söhbətləşir.

Deputat deyir ki, Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsi olaraq əhaliyə dəstəklə bağlı təkliflər paketi hazırlanıb hökumətə təqdim olunub, bunların arasında gündəlik işləyən adamlarla bağlı təklif də yer alır”.

“Hazırda ən ciddi məsələlərdən biri budur. Elə insanlar var ki, bir-iki gün işləyə bilməyəndə evlərinə ərzaq ala bilmirlər. Karantin vəziyyəti isə 2-3 günlük deyil, hətta nə qədər çəkəcəyi də dəqiq bilinmir, müddət uzana da bilər. Bu adamlar isə ciddi çətinlik çəkə bilərlər. Ona görə də hökumət bu məsələ ilə əlaqədar vəsait ayırmalıdır. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyində siyahılar müəyyənləşdirilməlidir və onlara birbaşa yardım edilməlidir. Yardımın məbləği hökumət tərəfindən təyin edilməlidir”.

Deputata görə, daha bir təklif kommunal ödəmələrlə bağlıdır, belə ki, vəziyyətlə əlaqədar vətəndaşlar bu sahədə də əziyyət çəkirlər, ona görə də heç olmasa iki ay müddətinə insanları bu əziyyətdən azad etmək lazımdır. Əlbəttə, hamını olmasa da olar. Çünki işə getməsələr də bəzi insanlar maaşlarını alırlar. Burada da günəmuzd işləyən adamlar daha çox əziyyət çəkirlər”.

“Yenisabah.az”da yer alan “Azərbaycanda yeni idarəetmə sistemi qurulacaq-virus, neftin qiyməti...” sərlövəhli məqalədə müəllif ölkə iqtisadiyyatının mövcud durumunu iqtisadçı-ekspert Elşad Məmmədovla gündəmin müzakirəsinə daşıyır.

“Dünya iqtisadiyyatında yeni böhran, neftin kəskin ucuzlaşması, koronavirus pandemiyasının sürətlə yayılması bütün milli iqtusadiyyatlar kimi Azərbaycan iqtisadiyyatına təsir göstərib, bu günbəgün hiss edilir”. Bunu iqtisadçı ekspert Elşad Məmmədov bildirib.

Onun iddiasına görə, yaxın perspektivdə Azərbaycanda yeni iqtisadi idarəetmə sisteminin formalaşması gözlənilir: “Mövcud xarici iqtisadi şoklara adaptasiya olunmaq, milli iqtisadiyyatın dayanıqlığını qorumaq çox mürəkkəb prosesdir və  bu prosesdən yalnız yeni formatda iqtisadi idarəetmə sisteminin qurulması ilə dayanıqlı şəkildə çıxmaq mümkündür”. 

İqtisadçıya görə, dövlətin iqtisadi proseslərə müdaxiləsini daha aktiv reallaşdıran ölkələrdə proseslərə adekvat reaksiyanın verilməsi daha effektiv şəkildə həyata keçirilir və Azərbaycanda da belə iqtisadi idarəetmə sistemi yeni formatda təşkil olunacaq. 

Onun fikrincə, ölkə başçısı tərəfindən ötən ildən başlayan sosialyönlü tədbirlərin həyata keçirilməsi, sosial paket əhatəsinin böyüməsi, daxili bazarın genişlənməsi və s. yeni yanaşmaya hazırlıq mərhələsi idi.

Ekspert hesab edir ki, indiki vəziyyətdə dövlət, ilk növbədə əhalinin geniş təbəqələrinin sosial müdafiəsini təmin etməlidir və buna maliyyə resurslarının ayrılması vacibdir. 

E.Məmmədova görə, yanaşmalar yalnız maliyyə resurslarının ayrılması ilə məhdudlaşmamalı, yeni idarəetmə modeli ilə yeni institutların yaradılması, iqtisadi sferaların dəstəklənməsi və s. davam etdirilməlidir.

Onun fikrincə, dövlətin iqtisadiyyatda iştirakı həm stimullaşdırıcı büdcə-vergi siyasətində, həm sosial müdafiə sisteminin gücləndirilməsində, həm pul-kredit siyasətində, həm də xarici ticarətdə öz əksini tapacaq.

Ekspertə görə, vergi güzəştlərinin tətbiqi, sahibkarlığın dəstəklənməsi vacibdir, ölkədən kapital çıxışının qarşısı alınmalı, valyuta bazarında möhtəkirliklə məşğul olan şəxslərin fəaliyyəti məhdudlaşdırılmalıdır.