Media-icmal 28.12.2016

Ölkədə sənayenin inkişafı, korrupsiyanın fəsadları, orta təbəqinin inkiaşf edə bilməməsi və valyuta alqı-satqısı icra edən “qara bazar”ın var olması səbəbləri bu günkü medianın aparıcı mövzusudur...

Sənaye parkları- sənyenin yeni inkişaf bazaları

“Azərbaycan” qəzeti “İlham Əliyev “Made in Azerbaijan”ı dünya brendinə çevirir”( http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=113030) sərlövhəli məqalədə ölkənin sənaye sahəsində uğurlarını dəyərləndirir.

Müəllif ölkədə sənaye sahəsinin inkişaf etdirilməsini priortet sahələrdən biri adlandırır və bu yöndə layihələr hazırlandığını, müasir infrastruktur, texnoparklar yaradıldığını, islahatlar aparıldığını deyir. Məqalədə dövlət başçısı İlham Əliyevin ölkədə sənayenin inkişafına dair imzaladığı fərmanlar əsasında  qurulan sənaye parklarından biri kimi Sumqayıt Kimya Sənaye Parkının fəaliyyəti barədə ətraflı bəhs edilir.

Müəllif deyir ki, bu parkda fəaliyyət göstərən zavodlarda beynəlxalq standartlara cavab verən müxtəlif çeşidli məhsullar istehsal edilir, bəzi məhsullar su borularını alınması ilə danışıqlar isə MDB və Yaxın Şərq regionunda yalnız Azərbaycanda istehsal olunur.

Yazıda “Azərtexonlayn” MMC-nin sənaye parkının rezidenti kimi 2013-cü ildən fəaliyyətə başladığı, Polad Boru, Polietilen Məmulatları, Texniki Avadanlıqlar  zavodlarının fəaliyyətə başladığı, müxtəlif  diametrli polad borular, hidrotexniki avadanlıqlar hazırladığı vurğulanır. Müəllif deyir ki, bu müəssisələrdə 755 nəfər işlə təmin edilib.

Müəlliflər deyir ki, 2016-cı ildə istehsal edilən 55 milyon manatlıq məhsulun 95%-i ixrac edilib, Türkmənistanla su borularının alınması ilə bağlı ümumi dəyəri 20 milyon manat olan müqavilə imzalanıb.

Daha sonra yazıda fəaliyyətdə olan 3 zavodun hər birinin istehsalı barədə danışılır.

Müəllif rezidentlərin fəaliyyətinə dövlət tərəfindən yaradılan təminatı yada salaraq deyir: “Kimya Sənaye Parkının rezidentləri 7 il müddətinə mənfəət, əmlak və torpaq vergilərindən, həmçinin idxal edilən texnika, texnoloji avadanlıqlar və qurğulara görə əlavə dəyər vergisindən, gömrük rüsumundan azad ediliblər. Bu respublikada sənayeləşmə tempinin daha da sürətlənməsinə şərait yaradıb. İqtisadi siyasətin əsas prioritetlərindən olan sənayeləşmə yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub”.

Qazdıqları quyuya özləri düşənlər

“Azadlıqinfo” saytı “Qazdıqları quyuya düşənlər” sərlövhəli məqalədə (https://www.azadliq.info/172198.html) ölkədə korrupsiyanın səviyyəsinin fəsadlarını müzakirə edir. 

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda vəzifədə olmaq külli miqdarda pul qazanmaq deməkdir, amma rüşvət ala bilməyən, çirkli əməliyyatlara imza atmayan, yığdıqlarından yuxarılara ənam etməyən adamın vəzifədə qalması mümkünsüz sayılır.   Elə bu fonda müəllif bu qədər varidata sahib olan vəzifəli şəxslərin hansısa səbəbdən əllərindən alınan varidatını tələb edə bilməkdə aciz qaldıqlarını deyir. 

Səbəbini isə yazı müəllifi belə izah edir: “Çünki bu pullar tələb olunanda həmin adamın özünün cinayətləri ortaya çıxır. Nazir müavini evindən oğurlanan qızılları tələb edir, amma dərhal da qarşısına sual çıxır ki, bu qədər qızılı hardan almışdın?. Buna görə də ictimai rəy artıq onu zərərçəkən kimi yox, korrupsioner kimi qəbul edir. Bu müstəvidə isə “oğrudan oğruya halaldır” prinsipi işə düşür”.

Müəllifə görə, bu pulu qazananlar elə bir yol ilə qazanıblar ki, buna görə onları şantaj etmək bu qədər asandır: “Belə faktlar çoxdur. Nəticə onu göstərir ki, adamlar çirkli fəaliyyətlərinə görə öz haqlarını tələb edə bilmirlər”.

Yazıda xüsusi vurğulanır ki, indiki halda həmin pul sahibləri hesabına milyonlar qazandıqları korrupsiyanın hədəfinə tuş gəliblər.

Müəllif hesab edir ki, öz fəaliyyətləri şəffaf olmayanlar bunu başqalarından tələb edə bilmirlər, rejim mənsubları artıq öz qazdıqları quyuya özləri düşürlər: “Xidmət etdikləri rejimin soyğunçuluğuna  məruz qalırlar, korrupsiya korrupsionerlərin bəlasına dönür”.

Məqalədə buna səbəb kimi qazanılan varidatın cinayət yolu ilə əldə olunması göstərilir, buna görə də dillərinin qısa olması nəzərə çatdırılır. 

Buradan da irəli gələrək müəllif belə bir dəmir məntiqi ortaya qoyur ki, bu qədər zülmlə qazanılan pulların sığortası yoxdur və hətta şər rejimə qulluq belə onu təhlükədən xilas etmir.

Orta təbəqə niyə azalır?

“Exo” qəzeti isə “Azərbaycanda orta təbəqəni kimlər təmsil edir” sərlövhəli  (http://ru.echo.az/?p=54542) məqalədə ölkədə orta təbəqənin durumunu ekspert Nəriman Ağayevlə dəyərləndirir. 

“Azərbaycanda bütün əhalinin ancaq 12%-ni orta təbəqəyə aid etmək olar. Yeri gəlmişkən, bu kateqoriya vətəndaşların inkişaf dinamikası olduqca yavaş artımla gedir. Ölkədə orta təbəqənin ən yüksək həddi 2015-ci ilin birinci devalvasiya ərəfəsinə təsadüf edir. O zaman bu rəqəm 20%-ə bərabər idi. Yeri gəlmişkən, təkcə bir il ərzində bu təbəqənin təmsilçiləri 3% azalıb”. Ekspert bu sahədəki durumu qəzetə belə dəyərləndirir.

Ekspert hesab edir ki, Azərbaycan reallığında orta təbəqə bu mənzilə, daşınmaz əmlaka, nəqliyyat vasitəsinə, təhsilə, ayda 1000 manatdan yuxarı gəlirə malik malik 4 nəfərdən ibarət ailə deməkdir. 

N.Ağayev deyir ki, orta təbəqəyə adətən özəl biznesi olan və onu uğurla   reallaşdıran şəxslər aid edilirlər.

“Yüksək təbəqəyə bütün əhalinin ancaq 10%-ni aid etmək olar. Qalan 78% isə bu aşağı təbəqədir, onların gəlirləri ölkə üzrə orta aylıq maaşdan aşağıdır”. 

Ekspert hesab edir ki, ölkədə orta təbəqənin təmsilçiləri artdıqca dövlət daha da inkişaf etmiş sayılır.

Yeri gəlmişkən, ekspert dünya təcrübəsinə istinad edərək daha çox orta təbəqənin inkişaf etdiyi ölkələrdə iqtisadi dayanıqlığın möhkəm, inkişafın şürətli olduğunu bidirir. 

N.Ağayev qarşıdakı ildə qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı islahatlar reallaşa biləcəyi halda orta təbəqənin də güclənəcəyini deyir: “Hökumətin gələn ilə vəd edərək planlaşdırdığı iqtisadi inkişaf islahatları gerçəkləşdiyi halda xüsusilə regionlarda orta təbəqə təmsilçilərinin artımını gözləmək olar”. 

Ekspert hesab edir ki, orta təbəqənin və eyni zamanda orta və kiçik biznesin inkişafına dövlət özü maraqlı olmalıdır. Onun fikrincə, bu təbəqə gücləndikcə cəmiyyətdəki sabitlik, inkişaf daha dayanıqlı olur.

N.Ağayevə görə, hələlik Azərbaycanda bu təbəqə möhkəmlənə bilmir, bunun isə səbəbləri çoxdur.  Ekspertin düşüncələrinə görə, ölkədə iki devalvasiya, manatın dəyərdən düşməsi, dolların bahalaşması, idxal mallarının qiymətinin artması, əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin kəskin azalması ilk növbədə orta təbəqə və orta biznesə təsirli zərbə vurub. Odur ki, bu təbəqənin güclənməsi xüsusi şəkildə hökumətin diqqət mərkəzində olmalıdır. 

“Qara bazar” kimə lazım?

“Novaya Vremya” qəzeti  “qara bazarı” kim himayə edir?” sərlövhəli məqalədə (http://www.novoye-vremya.com/w76832/.../#.WGKpkBuLTIU) bu suala cavab axtarır. 

Müəllif deyir ki, “qara bazar”ı, dollar qıtlığı yaratmaqda suçlanaraq vəzifəsindən kənarlaşdırılan Beynəlxalq Bankın rəhbəri Elmar Məmmədovun istefasından sonra hamı düşünürdü ki, bu problem sona yetdi. Məqalədə isə deyilir ki, bu istefa “qara bazar”a son qoymadı və haqlı sual ünvanlanır: “Qara bazar ömrünü başa vurmadı, varlığını davam etdirir, yenə də yerini saxlayır, bəs bu bazarı indi kim himayə edir?”.

“Manata təhlükələr artıb və milli valyuta yeni ilə (valyuta hərracı, kommersiya banklarının, “qara bazar” aid olmaqla) üç məzənnə ilə daxil olur”. Bunu qəzetə ekspert Qubad İbadoğlu şərh edir.

Ekspertə görə, “qara bazar”ın ləğv olunması alınmadı, çünki banklardakı məzənnə real deyil və valyuta alqı-satqısı liberallaşmayıb. Q.İbadoğlu hesab edir ki, kommersiya bankları valyutanın “qara bazar”a əsas ötürücüləridir və iri valyuta əməliyyatları məhz orada aparılır: “Qara bazar” bankların özünə lazımdır, ona görə də belə bazarın formalaşmasında maraqlıdır. Manatın real kursu müəyyən olmayana qədər bu bazar davam edəcək”.

Ekspert deyir ki, müvafiq qurumlar qara bazarla mübarizə aparana kimi yaxşı olar ki, artıq başqa alternativi olmayan “üzən məzənnə”yə keçid hazırlığına başlasınlar.     Ekspert hesab edir ki, “qara bazar”da dollar alverçilərini də valyuta ilə bank əməkdaşları təmin edirlər.

Müəllifə görə, “qara bazar” manatı təkcə ucuzlaşdırmır, həm də onu  bütünlüklə sıxışdırıb xidmət bazarından çıxarır və bunu təcili aradan qaldırmaq lazımdır.

Amma elə buradaca vurğulayır ki, bu mübarizə heç də asan deyil: “Korrupsiya, habelə bankların və məmurların məqamdan varlanmaq üçün istifadə etmələri dollar qıtlığına qarşı real mübarizəyə maneə yaradır. Manatın real məzənnəsinə gəlincə, bunu bazar özü formalaşdırmalıdır. Yerli maliyyə bazarında neqativ prosesləri nəzərə alsaq manatın əsl bazar dəyərini qazanması hələ hələ uzun çəkəcək”. Müəllif hətta düşünür ki, “üzən məzənnə”nin tətbiqi belə manatın real kursunun yaxında müəyyən ediləcəyinə zəmanət vermir.

Məqalədə deyilir ki, korrupsioner əllərə zərbə vurulmayınca, valyuta hərraclarında şəffaflıq yaranmayınca üçüncü devalvasiya və iqtisadiyyatın kiçilməsi təhlükəsi olan manatın ucuzlaşması, dollar qıtlığı davam edəcək.