Media-icmal 29.10.2016

“Doing Business-2017” hesabatının dəyərləndirilməsi, ölkədə dolların bahalaşması, gəlirlər barədə bəyannamənin tətbiq edilməməsinin səbəbləri, sürüşmə zonasında insanların taleyi bugünki medianın aparıcı mövzusudur.

Uğurla davam edən islahatlar

“Azərbaycan” qəzeti “İslahatlar ölkənin hərtərəfli inkişafına xidmət edir” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=108666) sərlövhəli məqalədə Dünya Bankının “Doing Business 2017” hesabatında Azərbaycanın biznes mühitinin yaxşılığına görə 190 ölkə arasında 65-ci yer tutmasını dəyərləndirməkdə davam edir.

Müəllif deyir ki, növbəti iqtisadi islahatların həyata keçirilməsi prosesi uğurla davam edir və bu istiqamətdə görülən işlər beynəlxalq maliyyə qurumları tərəfindən də yüksək qiymətləndirilir: “Bu il oktyabrın 25-də Dünya Bankı 190 ölkənin biznes mühitini qiymətləndirən “Doing Business 2017” hesabatını açıqlayıb. Həmin hesabatda Azərbaycan 65-ci pillədə qərarlaşıb. Sənəddə qeyd edilir ki, Azərbaycan dünyada üç və daha çox islahat aparan 29 ölkədən biridir”.

Müəllif son illər ölkədə qeyri-neft sektorunun və regionların sosial-iqtisadi inkişafı istiqamətində mühüm islahatlar aparıldığını hesab edir. Həm də islahatları ölkənin hərtərəfli inkişafına nail olmaq, istehsal və ixracda qeyri-neft məhsullarının çəkisini artırmaq kimi dəyərləndirir.

Müəllif düşünür ki, sənaye istehsalını artırmaq məqsədilə paytaxt ilə yanaşı, regionlarda da qeyri-neft sektorunun inkişafı üçün sənaye müəssisələrinin tikintisinə xüsusi diqqət ayrılır və bunun nəticəsidir ki, son dövrlər qeyri-neft məhsullarının istehsalında regionların çəkisi sürətlə artır.

Müəllifə görə, regionlarda ən böyük potensiala malik sahələrdən biri kənd təsərrüfatıdır və bu sahədə imkanlar çoxdur, belə ki, bərəkətli torpaq, əlverişli iqlim var, bu isə kənd təsərrüfatı məhsullarının yetişdirilməsinə imkan yaradır. Müəllif deyir ki, ölkə istehsal yolu ilə əsas ərzaq məhsullarına olan tələbatı ödəyir. 

Müəllif xatırladır ki, hazırda dünya ölkələri bitkiçiliyin inkişafında iki əsas məsələyə - torpaq və sudan səmərəli istifadəyə xüsusi diqqət yetirir: “Bu məqsədlə hazırda ölkəmizdə damcılama üsulundan istifadəyə başlanılıb. Zaman bunu tələb edir. Çünki yeni üsul sudan qənaətlə istifadə etməyə, torpaqların şoranlaşmasının qarşısını almağa, məhsuldarlığın artmasına imkan yaradır”.

Dollar ajiotajının səbəbi

“Azadlıqinfo” saytı “Bazarda növbəti dollar ajiotajı” sərlövhəli məqalədə (http://www.azadliq.info/162712.html) ölkənin maliyyə sektorunda durumu ekspert Samir Əliyevlə müzakirə edir.

Müəllif son vaxtlar  Mərkəzi Bankın valyuta hərraclarında dolların bahalaşması tendensiyasına diqqət  çəkir və bankların da buna uyğun addımlar atdığını bildirir. Müəllif deyir ki, bəzi bank dollar satışına tətbiq etdiyi limiti dəfələrlə azaldıb. Belə ki, oktyabrın 28-də “Bank Respublika” satış limitini 5 min dollardan 300 dollara, “Unibank” 5 min dollardan 500 dollara endirilb. “Azərbaycan Sənaye Bankı” limiti 1000 dollardan 500 dollara endirib, “Bank Silk Vey”in baş ofisində 1000 dollar, filiallarda isə cəmi 500 dollar satılır.

Müəllif bu hərraclardan sonra dolların satış məzənnəsini də nəzərə çatdırır: “Mərkəzi Bankın dolların məzənnəsini artırmasından sonra bu gün 26 bank ABŞ valyutasını 1.70 manatdan baha satır. 5 bank istisna olmaqla qalanları dolları maksimum marja ilə satır. Dolları ən baha satan “Amrahbank” və “Günaybank”dır. Həmin banklarda ABŞ valyutası 1.7036 manata dəyişdirilir. “Azərbaycan Sənaye Bankı” və “Nikoyl Bank” isə dolları nisbətən aşağı qiymətlə - 1.7000 manatla satır”.

Maliyyə sektorundakı prosesi şərh edən ekspert Samir Əliyev deyir ki, baş verənlərin arxasında fundamental məsələlər durur. O hesab edir ki, bunun əsas səbəblərindən biri ölkəyə gələn dolların həcminin ölkəni tərk edən dollar həcmindən dəfələrlə az olmasıdır: “Neft Fondu və Mərkəzi Bank hərraclar vasitəsilə dollara olan tələbatı ödəməyə çalışır. Amma bu, çıxış yolu deyil. Eyni zamanda, dolların qiyməti ilə bağlı güclü spekulyasiya da var”.

Ekspertə görə, “qara bazar”ın qarşısı yalnız müəyyən dərəcədə alına bilir. S.Əliyev deyir ki, dünyanın bütün ölkələrində bazarda spekulyasiya yaradanlar olur, onlar əvvəlcə dolları ucuzlaşdırırlar, sonra isə bahalaşdıraraq satırlar, elə bununla da qazanırlar.

Ekspert xatırladır ki, hazırda ilin sonu yaxınlaşdıqca büdcə icrası da artır. Odur ki, ilin sonunda öhdəliklərin tələsik icrasına başlanılır: “Neft Fondu öhdəliyinin 50 faizini icra edib, həm dövriyəyə manat kütləsi buraxılacaq, həm də FED-in qərarı dolları bahalaşdıracaq”.

Ekpsert buna daha bir səbəb gördüyünü bildirir və bu, manatın kursunun sərbəst buraxılması ilə bağlıdır: “Eyni zamanda Mərkəzi Bank manatı buraxmaqda maraqlıdır. Ona görə də mən düşünürəm ki, proses bundan sonra manatın yumşalması istiqamətində gedəcək, amma bir çox amillər neftin qiymətindən və digər iqtisadi proseslərdən asılıdır”.

Məmurların gəlirləri gizlətmək müqaviməti

“Exo” qəzetində isə “Azərbaycanda “dostluq bazarı”nın həcmi milyardlarla dəyərləndirilir” (http://ru.echo.az/?p=49774) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Məqalə müəllifi ölkədə gəlir bəyannaməsinin 2005-ci ildə qəbul olunmasına baxmayaraq, onun hələ də tətbiq olunmamasını ekspertlərlə müzakirə edir.

“Azərbaycanda uzun illər boyu özlərini elə göstərirlər ki, guya gəlirlər barədə Bəyannamənin formasını müəyyən edə bilmirlər. Amma nəzərə almaq lazımdır ki, “Dövlət məmurlarının gəlirlərinin bəyannaməsi haqqında” qanun hələ 2005-ci ildə qəbul edilib. Yalnız bu qanun icra edildiyi halda “Gəlirlər haqda ümumi Bəyannamə”nin qəbulu barədə danışmaq olar”. Bunu isə qəzetə ekspert Oqtay Haqverdiyev şərh edir.

Ekspertə görə, bu qanun ona görə işləmir ki, bəzi məmurlara öz gəlirlərini gizlətmək sərf edir. Onun fikrincə, qanun işə düşdüyü halda məmurlar bu qədər sərvəti haradan əldə etdiklərini izah edə bilməyəcəklər: “Mən inanmıram ki, Nazrilər Kabineti indiyə kimi bəyannamənin formasını hazırlamayıb. Sadəcə qüvvələr var ki, bu prosesi ləngidirlər. Mən Nazirlər Kabinetində işləyəndə özüm korrupsiyaya qarşı mübarizə proqramını hazırlamışam ki, onun da tərkibinə gəlirlər və xərclər barədə bəyannamə də daxildir. O zaman 5 il ərzində bu proqram işə salına bilmədi. Ona görə də Azrəbaycanda gəlirlər barədə bəyannamənin nə zaman qəbil ediləcəyini, qanunun işləyəcəyini demək çətindir”.

Ekspert bu düşüncədədir ki, gəlirlər haqda bəyannnamə qəbul edildikdən sonra milyonlar, bəlkə də milyardlar “kölgə” dən çıxa biləcək. Onun fikrincə, “kölgə iqtisadiyyatı”nın həcmi təqribən 30 milyard dollar həcmində dəyərləndirilir.

Ekspert Nəriman Ağayev isə düşünür ki, ilk növbədə maliyyə amnistiyası tətbiq edilməli, bundan sonra isə Gəlirlər barədə bəyannamə qəbul olunmalıdır: “Yalnız bundan sonra milyonları “kölgə”dən çıxarmaq olar. Bunun üçün isə əllərini yana salıb gözləmək yox, işləmək lazımdır. Amma Azərbaycan buna hazır deyil, bəlkə 5 ildən sonra mümükün ola bilər”.

Ölkədə sürüşmə həyəcanı

“Bizim Yol” qəzeti isə “Azərbaycanda yüz minlərlə insan ciddi təhlükə altındadır” (http://www.bizimyol.info/news/86831.html) sərlövəhli məqalədə ölkədəki sürüşmə zonalarında yerləşən əhalinin taleyini ekspetlərlə araşdırır.

Müəllif son günlər yağışların ölkə ərazisində uzun müddət davam etməsi nəticəsində sürüşmə zonalarında aktivlik müşahidə olunduğunu bildirir. Bəzi yerlərdəki yaşayış məntəqələrinə və avtomobil yollarına təhlükə yarandığını vurğulayır. Müəllifə görə, yağış mövsümünün başlanması nəzərə alınmaqla, gərginliyin davam edəcəyini söyləmək olar.

“Azərbaycan ərazisində 100-dən çox sürüşmə sahəsi var. Onların, demək olar ki, hamısı yaşayış məntəqələrinin ərazisindən keçir. Sürüşmələrin aktiv olduğu rayonlar Dağlıq Şirvan ərazisindədir, yəni, Şamaxı, İsmayıllı, Ağsu və Qobustandadır. Xüsusən Gürcüvan, Hinqar, Talış, Nüycü, Xasıdərə kəndlərin ətrafında sürüşmə pik həddinə çatıb. Bu gün Dağlıq Şirvanda əhalisi 43,5 min nəfərdən çox olan 70 yaşayış məntəqəsində hazırda sürüşmə gedir. Təkcə İsmayıllı rayonunda əhalisi 20 min nəfərdən ibarət olan 40-dan çox yaşayış məntəqəsində hazırda sürüşmə var”. Bunu isə qəzetə Milli Elmlər Akademiyası Coğrafiya İnstitutunun şöbə müdiri Nəriman Paşayev şərh edib.

N.Paşayevin sözlərinə görə, Şamaxıda əhalisi 15 min nəfərdən çox olan 15 yaşayış məntəqəsində eyni təhlükə hökm sürür. Şamaxı-Muğanlı-İsmayıllı avtomobil yolunda sürüşmə hər il olduğu kimi, bu il də aktivdir. Alim deyir ki, sürüşmə nəticəsində təkcə İsmayıllının Kirşan və Ximran kəndləri məhv olub. Varna kəndinin ərazisi sürüşmə zonası olduğu üçün kəndin əhalisini 1988-ci ildə ordan köçürdülər. N.Paşayev Quba-Xaçmaz, Gəncə-Qazax, Lənkəran-Astara zonasında da sürüşmənin aktivləşdiyini bildirir.

Alim deyir ki, paytaxt ərazisində də sürüşmə sahələri aktivləşib: “Bakıda Zığ şossesi, Qaraçuxur, Yeni Yasamal, Masazır gölü ətrafında, xüsusilə Bayıl sürüşmə ərazisində, Neftçilər prospekti ilə Şəhidlər Xiyabanı arasında olan sahədə sürüşmənin aktivliyi pik həddə çatıb. Əhmədli yaşayış məntəqəsində, Gəncə prospekti ərazisində də sürüşmə təhlükəsi davam edir. 4 hektar ərazini əhatə edən Zığ şossesinin ərazisi ən təhlükəli sürüşümə ərazisidir”.

Alim vurğulayır ki, əhalinin sürüşmə zonasında məksunlaşmasının qarşısını almaq mümkün deyil: “Çünki insanlar sürüşmə zonalarının harada olmasından xəbərsizdirlər. Torpaq satan şəxslər isə əhaliyə bu barədə məlumat vermirlər”.