Media-icmal 31.05.18

"Cənub" qaz dəhlizinin reallığa dönməsi, pensiya yaşına qədər yaşamaq söhbəti, maliyyə monitorinq xidmətinin fəaliyyəti bugünkü (31 may, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Əfsanə yox, reallıq var

"Azərbaycan" qəzeti "İlham Əliyev daha bir əfsanəni reallığa çevirdi" sərlövhəli məqalədə Azərbaycandan Avropaya qaz nəqli üçün boru xəttinin çəkilməsi barədə müzakirələri xatırladır.

Müəllif vurğulayır ki, 2011-ci il yanvarın 13-də Avropa Komissiyasının o vaxtkı sədri Xose Manuel Barrozi Bakıda səfərdə idi və həmin səfərdə prioritetlərdən biri Azərbaycanla enerji təhlükəsizliyi sahəsində əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi idi.

Müəllif deyir ki, X.M.Barrozinin həmin səfərdə imzaladığı "Cənub" qaz dəhlizi haqqında birgə bəyannamə əməkdaşlıqda tamamilə yeni mərhələnin əsasını qoydu: "Bəlkə də bəzilərinə o zaman "Cənub" qaz dəhlizinin ərsəyə gəlməsi əfsanə və xəyal kimi görünə bilərdi. Necə ki "Əsrin müqaviləsi" imzalananda çoxları onun gələcəyinə, sənəddə qarşıya qoyulan niyyətlərin gerçəkləşməsinə inana bilmirdilər. Amma Azərbaycan həmin müqavilədə qarşıya qoyulan bütün vəzifələrin öhdəsindən gəlməyi bacardı və məqsədlərinə tam çatdı".

Yazı müəllifi yada salır ki, "Cənub" qaz dəhlizinin təməli 2014-cü il sentyabrın 20-də qoyulub, həmin gün "Əsrin müqaviləsi"nin imzalanmasının 20-ci ili tamam olurdu: "Bu mənada layihənin təməlinin həmin gün qoyulması həm də Azərbaycanın öz enerji siyasətini uğurla həyata keçirməsi, bu sahədə xarici tərəfdaşlarla əməkdaşlıqda üzərinə düşən öhdəlikləri layiqincə yerinə yetirməsi barədə dünyaya verdiyi mesaj idi".

Müəllifə görə, bu, Azərbaycanın neftdən sonra təbii qazı da dünya bazarına çıxarmaq kimi məqsədinə sürətlə yaxınlaşması demək idi və bütün bu işlərin layihə olmaqdan gerçəkliyə çevrilməsi cəmi 4 il çəkdi: "Prezident İlham Əliyevin dediyi kimi, "Cənub" qaz dəhlizinin rəsmi açılışı onu göstərir ki, biz qarşımıza qoyduğumuz bütün hədəflərə çatdıq və bu gün ölkəmizin həyatında neft-qaz sənayesinin inkişafında yeni dövr başlayır".

Müəllif Azərbaycanın 2006-cı ildən "Şahdəniz" qaz yatağının istismarına başlaması ilə qaz ixracatçısına çevirdiyini, qaz ehtiyatlarının 2,6 trilyon kubmetr təşkil etdiyini bildirir.

Müəllif vurğulayır ki, Azərbaycanda aşkar edilmiş ən böyük təbii qaz mənbəyi olan "Şahdəniz" yatağı "Cənub" qaz dəhlizinin əsas resurs bazasıdır.

Bu nəhəng yataq təxminən 860 kvadrat kilometr ərazini əhatə edir və onun ilkin geoloji qaz ehtiyatı 1,2 trilyon kubmetrdir.

Yazı müəllifi deyir ki, bu yatağın işlənməsinin ikinci mərhələsi ilə yanaşı, Cənubi Qafqaz Qaz Kəməri, Transanadolu qaz boru kəməri (TANAP) və Transadriatik boru kəməri (TAP) "Cənub" qaz dəhlizinin əsas komponentləridir.

"2012-ci ildə inşasına başlanan TANAP-ın iyun ayının 12-də Türkiyənin Eskişehir şəhərində rəsmi açılışı olacaq və qalır bircə TAP kəməri. Bütövlükdə 3500 kilometr uzunluğunda olacaq boru kəməri vasitəsilə Azərbaycanın təbii qazı Gürcüstan, Türkiyə, Yunanıstan, Bolqarıstan, Albaniya və İtaliya ərazisinə nəql olunacaq.

Müəllifə görə, "Cənub" qaz dəhlizinin çəkilişinin başa çatmasından sonra Azərbaycanın inkişaf tarixində yeni mərhələ başlayır ki, bu mərhələdə qazanılan hər bir uğur isə Azərbaycanın daha da qüdrətlənməsinə, inkişafına və vətəndaşların rifahına xidmət edəcək.

Pensiya yaşına necə çataq düşüncəsi

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Pensiyaya qədər necə yaşayaq?"Как же дожить до пенсии?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif deyir ki, bir il öncə Azərbaycanda pensiya yaşı 65 yaşa qaldırılıb, çoxları bundan narazıdır, bu narazılıq bəzən açıq da bildirildi.

Amma müəllif vurğulayır ki, buna baxmayaraq, pensiyaya çıxmaq yaşının qaldırılmasını bu yaşa çatanların rifahı naminə olması kimi təqdim etdilər: "Burada ən ağrılısı bu idi ki, çoxları pensiya yaşına qədər yaşaya bilib-bilməyəcəyini düşünürdü və bu məsələ bu günlərdə Milli Məclisdə müzakirə edilib.

Müəllif deyir ki, Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsində "Məşğulluq haqqında" yeni qanun layihəsinin müzakirəsi olub.

Müəllifin deməsinə görə, əmək və əhalinin sosial müdafiəsi nazirinin müavini İdris İsayev dünya əhalisinin 60%, Avropa İttifaqı əhalisinin isə 18-20%-nin qeyri-rəsmi məşğul olduğunu və bunu tamamilə aradan qaldırmağın mümkünsüzlüyünü deyib: "Azərbaycanda qeyri-rəsmi məşğulluğun aradan qaldırılması üçün addımlar atılır. Buna kompleks yanaşma, stimullaşdırıcı tədbirlər lazımdır. İnsanlar pensiya yaşı barədə yox, bu yaşa çatıb-çatmayacaqları barədə düşünürlər. Ona görə də rəsmi məşğulluqda maraqlı deyillər", nazir müavini belə deyib.

Müəllif hesab edir ki, qanun layihəsi rəsmi məşğulluğa, yəni, rəsmi işə və gəlirə malik olmağa şərait yaratmalıdır, amma hazırda elə bir şərait yaradılmayıb.

Müəllif deyir ki, işəgötürənlərlə muzdlular arasında əmək müqaviləsinin olmasının rəsmi məşğulluq sahəsində vəziyyətin yaxşılaşacağı düşüncəsini yaradırdı, amma görünən budur ki, bu, baş verməyib: "Boz məşğulluq" ölkə büdcəsinə, eləcə də işçilərin sosial durumuna fəlakətli dərəcədə pis təsir edir, "kölgə məşğulluğu" istənilən ranq məmur üçün "yem yeri"nə dönüb, çünki burada ucuz əməkdən istifadə edilir və bu mənada tikinti sektoru bunun şahididir".

Müəllifin deməsinə görə, burada qeydə alınmayan məşğulluqdan əsas xeyri işəgötürənlər və tikinti maqnatları əldə edirlər, onların varlanması pensiya ödənişlərindən "vacib olub", bu, həm də vətəndaşların yerli pensiya sisteminə inanmamasının göstəricisidir.

Müəllif nazir müavininin stimullaşdırıcı tədbirlər deməsində nəyi nəzərdə tutmasının aydın olmadığını bildirir və hesab edir ki, vətəndaşa layiq pensiyalar ən yaxşı stimullaşdırıcı ola bilər.

Həm də müəllif hesab edir ki, pensiya yaşına qədər yaşayıb-yaşaya bilməmək kimi bədbin əhval-ruhiyyə qeyri-rəsmi məşğulluğa səbəb olur.

Müəllif deyir ki, indiki pensiya həcmilə vətəndaşın sosial müdafiəsindən danışmaq mümkün deyil, çünki az pensiya yoxsulluğa, xəstəliklərə, nəticədə ölümə olan birbaşa yoldur.

Müəllif deyir ki, ölkədə rəsmi olaraq orta yaşın 75 il olduğu deyilir, amma bir çox ekspertlər bunun əleyhinə çıxaraq 65-70 yaş arasında olduğunu deyirlər və buna görə də vətəndaşların pensiya yaşına çata biləcəklərinə nikbin yanaşmırlar.

Müəllif deyir ki, əmək haqları yüksək olmalıdır, həm də sirr deyil ki, ölkədə kölgə iqtisadiyyatı və biznesinin dövriyyəsi ölkənin illik büdcəsinə bərabərdir.

Müəllifə görə, bu sahədə problemi həll etmədən qeyri-rəsmi məşğulluq probleminin həlli mümkünsüzdür, üstəlik vergi və gömrük qanunvericiliyi biznesin "kölgə"dən çıxmasını stimullaşdırmalıdır.

Yazı müəllifi hesab edir ki, ancaq bu halda qeyri-rsmi məşğulluq sahəsində vəziyyət köklü dəyişə bilər və "pensiyaya qədər necə yaşayaq?" sualı isə mənasını itirər.

Müasir dövrün Kərbəlayi Zalı- MMX

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Ekspert "Maliyyə Monitorinq Xidməti "bomba"nı tapmalıdır" dedi" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif Maliyyə Monitorinqi Xidmətinin (MMX) müstəqil qurum kimi yaradılmasını, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının (MBNP) faktiki olaraq bu sahə ilə bağlı funksiyalarını itirdiyini ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirəyə çıxarır.

Müəllif xatırladır ki, bi xidmət öncə Mərkəzi bankın nəzdində olub, daha sonra Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının tabeliyinə keçib.

Ekspert Ə.Həsənov isə "Yeni Müsavat"a MMX-nin illərdir ki, işinin öhdəsindən gəlmədiyini deyir: "Bu xidmət Azərbaycanda artıq 10 ilə yaxındır ki, fəaliyyət göstərir, amma ölkədə bir nəfər də olsun çirkli pulların yuyulmasına görə məsuliyyətə cəlb edilibmi? Xeyr. Halbuki, dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrində belə çirkli pulların yuyulmasına görə hər il neçə nəfər məsuliyyətə cəlb olunur".

Ə.Həsənov həm də deyir ki, bütün aparıcı ölkələrdə MMX müstəqil qurumdur və bu xidmət heç bir qurumun nəzdində olmalı deyil. "Bu baxımdan hesab edirəm ki, MMX-nin müstəqil qurum olması daha çox beynəlxalq qurumların tələbi idi. Çünki bilirik ki, Azərbaycan çirkli pulların yuyulması ilə bağlı bir sıra beynəlxalq sazişlərin və müqavilələrin iştirakçısıdır. Onların da əsas tələblərindən biri budur ki, MMX müstəqil olmalıdır".

Ekspert hesab edir ki, müstəqil qurum kimi fəaliyyətə başlayan MMX-dən nələrsə gözləmək olar və ilk olaraq onu gözləmək olar ki, nəhayət, Azərbaycanda çirkli pulları yuyulması ilə bağlı faktlar ortaya çıxacaq: "Çirkli pulların yuyulması odur ki, hər il ölkədən xeyli məbləğdə pul çıxır. Rüşvətxorlar pulu qazanıb, müxtəlif adlarla xaricə köçürürlər. MMX buna qarşı mübarizə aparmalı idi ki, bu vaxta qədər aparmayıb. Ümid edirəm ki, müstəqil qurum olandan sonra bu işin öhdəsindən gələcək".

Amma Ə.Həsənov hesab edir ki, burada uğur üçün quruma kimin rəhbərlik edəcəyi və dövlət aparatında aparılan islhatların nəticələrinin necə olacağı kimi iki mühüm amil var.

Ə.Həsənov deyir ki, mühüm addımlar atılacağına böyük ümidləri var, axır ki, Azərbaycanda da kiminsə çirkli pulların yuyulmasına görə məsuliyyətə cəlb edilməsi mümkün olacaq .

Son olaraq müəllif maiyyə monitorinqi sahəsində ölkədə durumun yaxşı olmamasına dair məşhur yazıçı Əbdürrəhim Bəy Haqverdiyevin "Bomba" əsərindəki Kərbəlayi Zal obrazı ilə nümunəsində cavab verir.

Belə ki, pristav Kərbəlayi Zaldan şikayət edir ki, "hamı gedir bomba tapır, sən isə heç nə tapmırsan, ya rüşvət alırsan, ya da qocalıb zay olmusan" və müəllif də bu mənada deyir ki, digərlərindən fərlqi olaraq MMX-nin yeganə dövlət qurumudur ki, hələ ki "bomba"nı tapmayıb".