Media-icmalı 04.05.18

Keçmiş prezident Heydər Əliyevin hüquqi islahatları, qeyri-neft sektorundakı "axsama"lar, qarşıdakı əfv fərmanından gözləntilər və s. bugünkü (04 may, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Hüquqi islahatların banisi

"Azərbaycan" qəzetində "Hüquqi islahatların banisi" sərlövhəli məqalədə

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=146218) Azərbaycanın mərhum üçüncü prezidenti Heydər Əliyevin zamanında aparmış olduğu hüquqi islahatlar dəyərləndirilir.

Müəllif qarşıda "fenomenal şəxsiyyət" adlandırdığı H.Əliyevin 95 illik yubileyinin gəldiyini deyir, onun böyük strateq kimi əbədi və tükənməz sevgi qazandığını vurğulayır.

Yazı müəllifi hesab edir ki, dövlətin formalaşması üçün əlverişli siyasi mühit və iradə ilə birgə güclü liderin də olması mühüm şərtdir və güclü, vətənpərvər, xarizmatik lidersiz xalqın həqiqi müstəqillik istəyinə qovuşması mümkün deyil.

Müəllif deyir ki, H. Əliyev tarixdə dərin iz qoyan belə liderlərdən biridir və 1993-cü ildə yenidən Azərbaycanda hakimiyyətə gəlməsi dövlətçilikdə dönüş nöqtəsidir.

Müəllifə görə, bu dönüş vətəndaş müharibəsi təhlükəsini aradan qaldırıb, separatçılıq meyllərinə son qoyub, iqtisadiyyatda tənəzzülü dayandırıb, neft strategiyasını həyata keçirməyə imkan verib.

Məqalə müəllifi deyir ki, 1995-ci ildə qəbul edilmiş Azərbaycan Konstitusiyası müstəqil dövlət quruculuğu prosesinin əsas prioritetlərini müəyyən etdi, bütün sahələrdə islahatlar üçün qanunvericilik bazası yaradıldı.

"Müstəqillik illərində respublikamızda ardıcıl olaraq həyata keçirilmiş köklü və sistemli islahatlar nəticəsində inkişaf etmiş dünya ölkələrinə məxsus müsbət cəhətləri və milli xüsusiyyətləri özündə birləşdirən, beynəlxalq prinsip və müddəalara tam uyğun olan hüquq sistemi yaradılmış, dövlət təsisatları ən yüksək standartlara müvafiq şəkildə formalaşdırılmışdır".

Müəllif deyir ki, Azərbaycan prokurorluğunun sivil və demokratik məzmunlu bir qurum kimi tam yenidən formalaşması isə ölkəmizdə həyata keçirilən hüquq islahatlarının memarı kimi Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır.

Müəllif vurğulayır ki, indi həmin siyasəti prezident İlham Əliyev davam etdirir, prokurorluq orqanlarında islahatlar, yeniləşmə prosesi gedir, canlanma və inkişaf hiss olunur.

Müəllif deyir ki, hazırda Azərbaycan intibahının yeni mərhələsini yaşayır, Heydər Əliyevin memarı olduğu müasir Azərbaycan dövləti prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə inkişaf edir, dövlətçiliyimiz gündən-günə daha da möhkəmlənir.

Ayrılan milyonların mənasızlığı

"Exo" qəzetində isə "Azərbaycan iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi planı axsayır?" (http://ru.echo.az/?p=69766) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif islahatların hazırkı vəziyyətini ekspert İlham Şabanla müzakirə edir.

Ekspert deyir ki, son vaxtlar neftin qiymətində bahalanma baş verib, bu isə Azərbaycan hökumətinin diqqətini qeyri-neft sahəsindən hasilat sahəsinə yönəldib: "Yəni, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi üzrə plan yenidən axsamağa başlayıb, son 10 ildə qeyri-neft məhsullarının ixracında hər hansı dəyişiklik baş verməyib, qorxuram ki, yaxın illərdə də bu sahədə heç nə dəyişməyə". İ.Şaban islahatlar sahəsindəki mövcud durumu qəzetə belə şərh edir.

İ.Şaban deyir ki, Azərbaycanın 2018-ci ilə aid dövlət büdcəsində neftin bareli 45 dollardan hesablanır, hazırda Azərbaycan nefti 75 dollara satılır, yaranan 30 dollarlıq fərqi qeyri-neft sahəsinin inkişafına sərf etmək olar.

Ekspert iddia edir ki, qeyri-neft sahəsində ancaq turizm sektoru inkişafı edir və bu sektor inkişaf sürətini belə saxlasa 2025-ci ilə Azərbaycan postsovet məkanında iri tuzim mərkəzlərindən biri ola bilər: "Qeyi-neft sektorunun qalan sahələrinə gəlincə, burada hər hansı innovasiya, investisiya və struktur dəyişiklikləri yoxdur, bu mənada 2015-ci ilə aid statistik göstəricilərlə indiki cari göstəricilər arasında ciddi dəyişiklik müşahidə olunmur".

İ.Şaban deyir ki, 2017-ci ildə Azərbaycan 1 milyard 538 milyon dollarlıq qeyri-neft məhsulları ixrac edib, bu isə 2016-cl il ilə müqayisədə 24% artım deməkdir, amma bunun da 150 milyon dolları Dövlət Neft Şirkəti müəssisələrinin ixracından gələn gəlirlərdir: "2018-ci ildə SOCAR-ın polimer zavodunda 70-71 min ton polipropilen istehsal ediləcək, Karbamod zavodu istehsal gücünü artıracaq.

Bu zavodların gəlirləri qeyri-neft sektorunun statistikasına aid ediləcək və ictimaiyyətə qeyri-neft sektorunun davamlı inkişaf etməsi bəyan olunacaq".

Ekspert vurğulayır ki, ona görə də sabah Dövlət Neft Şirkətinin 2018-ci il üzrə gəlirləri hesabına Azərbaycan hökuməti qeyri-neft ixracının 2 milyard dollar olması barədə bəyanat versə təəccüblü olmayacaq: "Bu zaman belə, real gəlir yenə də 1,4 milyard dollar səviyyəsində qalacaq, bu isə statistik göstəricilərlə oynamaq deməkdir. Bu oyun kimə lazımdır, əgər son 5, hətta 10 ildə qeyri-neft sektorunda vəziyyət gerçək olaraq dəyişməyibsə rəqəm oyunu ilə dövlət orqanları kimləri aldatmağa səy göstərirlər? Bütün bu müddədə neft-qaz ixracı bütün ixracın 90%-ni təşkil edib və bu payı aşağı salmaq mümkün deyil".

İ.Şaban deyir ki, qeyri-neft sahəsinin inkişaf edə bilməməsinin səbəbi hər tərəfi bürüyən monopoliyadır, nəzərə alsaq ki, dünya rəqabətlilik deməkdir, bu baxımdan Azərbaycan uduzmuş durumdadır.

Ekspert deyir ki, bu halda dövlət büdcəsindən qeyri-neft sahəsinə 100 milyon manatlarla ölçülən subsidiyaların ayrılması da mənasızdır, ölkə bazarlarında qiymətlərin enməsi görünmür, bahalaşma isə davam edir.

Əfv gözləntiləri

"Azadlıqinfo"da isə "Əliyev yeni əfvə hazırlaşır-xilas, yoxsa növbəti imitasiya?" (https://www.azadliq.info/219187.html) sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif yaxın günlərdə imzalanması nəzərdə tutulan əfv fərmanından gözləntiləri öz baxış bucağından dəyərləndirir.

Məqalə müəllifi xatırladır ki, əvvəllər əfv fərmanı ilə yanaşı amnistiya veriləcəyi də deyilirdi, indi isə söhbət ancaq əfvdən gedir: "İndi belə bəlli olur ki, amnistiya aktından söhbət getmir, amma əfv sərəncamı gündəlikdədir və bu, deyəsən, elə H.Əliyevin 95 illiyi ilə əlaqələndililəcək. Aldığımız məlumatlara görə, növbəti əfv sərəncamı mayın 10-a, yəni məhz H.Əliyevin doğum gününə qədər imzalanmalıdır. Konkret olaraq mayın 8-ni göstərən mənbələr də var".

Müəllif deyir ki, bu məsələdə yeganə maraqlı mahiyyət əfv sərəncamında hansı dustaqların adlarının olmasıdır və bununla dövlət başçısı İlham Əliyev ölkədə insan hüquq və azadlıqlarının bərbad vəziyyətinə görə üzləşdiyi beynəlxalq təzyiqi aradan qaldıra bilər.

Hakimiyyətin Qərblə münasibətlərdə hazırkı durumunu dəyərləndirən müəllif deyir: "Hazırda vəziyyət belədir ki, İ.Əliyevin 11 aprel növbədənkənar seçkisi Qərbin yekdil neqativ rəyini alıb, az qala hər gün ailəsi və hökumət üzvlərilə bağlı bir korrupsiya əməli beynəlxalq səviyyədə ifşa olunur, ünvanlı, həm də Qərbdə saxlanılan mal-mülkləri əhatə edən sanksiyalar işə düşmüş kimi görünür".

Müəllif hesab edir ki, bu münasibəti aradan qaldırmaq üçün siyasi məhbus problemini həll etmək ən düzgün seçim olardı və İ.Əliyevin hazırda belə bir seçim imkanı var: "Gözlənilən əfv sərəncamı buna qədər olduğu kimi, yenə də yalnız bir neçə nəfər artıq həbs müddəti bitməkdə olan siyasi məhbusu əhatə edəcək və görüntü xarakteri daşıyacaqsa, İ.Əliyev geniş mənada növbəti imkanı itirmiş olacaq".

Amma müəllif 160 nəfər siyasi məhbusun hamısının azadlığa qovuşa biləcəklərinə çox az ehtimal verir və bunu dövlət başçısının təcrübəsində belə "siyasi səxavət"in olmaması ilə xatırladır.

Müəllif vurğulayır ki, ölkədə siyasi məhbus probleminin ən azı həll olunmasına onda inam yarana bilər ki, həbsdə olan bəzi siyasi xadimlər, jurnalistlər azad edilsinlər.

Müəllif iddia edir ki, özünü Qərblə hazırkı qarşıdurmadan xilas etmək də, bunun əksi də Azərbaycan hakimiyyətinin indi öz əlindədir, xüsusən də mayın 9-da ABŞ Konqresində Azərbaycanla bağlı dinləmənin keçiriləcəyi nəzərə alınsa bu münasibətin ciddi şəkildə müsbətə doğru dəyişməsi üçün əfv sərəncamı diqqətlə tərtib edilməlidir.