Media-icmalı 07.02.18

Ölkənin beynəlxalq indekslərdə irəliləməsi, islahatların yerində sayması, növbədənkənar seçkilərlə bağlı qərara baxış, manatın məzənnə sabitliyi bugünkü (07 fevral, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

"2018 İqtisadi Azadlıq" indeksində irəliləyiş

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycan "2018 İqtisadi Azadlıq" indeksində irəliləyib" sərlövhəli məqalədə ölkənin beynəlxalq indekslər üzrə uğurlarını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan "2018 İqtisadi Azadlıq" indeksində bir pillə irəliləyərək 180 ölkə arasında 67-ci yerdə qərarlaşıb.

Müəllif İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinə istinadən deyir ki, "Heritage Foundation" son 10 ildə davamlı iqtisadi islahatlar nəticəsində Azərbaycan ümumi orta hesab üzrə regional və dünya göstəricilərindən üstün olaraq, Asiya-Sakit okean regionunda 43 ölkə arasında 14-cü yeri tutub.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, bu indeks üzrə Azərbaycan Fransa, İtaliya və Yunanıstan kimi inkişaf etmiş ölkələr ilə müqayisədə ön sıralarda yer tutub.

"Azərbaycanın "2018 İqtisadi azadlıq indeksi", "İnklüziv İnkişaf indeksi 2018", "2018 Doing Business" və "Qlobal Rəqabətlik İndeksi"ndə mövqeyinin gücləndirilməsi Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin məqsədyönlü, dərin və köklü iqtisadi islahatlara beynəlxalq qiymətidir".

Müəllif deyir ki, İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzi İqtisadi Azadlıq İndeksinin 4 əsas ("Qanunun Aliliyi", "Dövlət payı", "Səmərəli tənzimləmə" və "Bazarların açıqlığı") indikator olmaqla, 12 alt-indikatora əsasən formalaşır.

Məqalədə vurğulanır ki, qeyd olunan əsas indikatorlar üzrə müəyyən edilən əsas alt-indikatorlara mülkiyyət hüquqları, hökumətin bütövlüyü, məhkəmənin effektivliyi, dövlət xərcləri, vergi yükü, fiskal sağlamlıq, biznes azadlığı, əmək azadlığı, pul azadlığı, ticarət azadlığı, investisiya azadlığı və son olaraq maliyyə azadlığı aid olunur.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan "Qanunun aliliyi" indikatoru üzrə hər üç alt-indikator istiqamətində irəliləyiş əldə edib ki, bu da Azərbaycanın İqtisadi Azadlıq İndeksi reytinqində bir pillə yüksəlməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Müəllif İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinə istinadən deyir ki, Azərbaycanın İqtisadi Azadlıq İndeksi üzrə reytinqdə irəliləməsi və bu indeks istiqamətində müəyyənləşdirilən indikatorların: biznes, əmək və maliyyə azadlığı göstəricilərinin dünya orta səviyyəsindən yuxarıya qalxması, ticarət və investisiya azadlığının isə dünya orta göstəricilərinə, demək olar ki, bərabər səviyyədə olması ilə müşayət edilir.

Yerində sayan islahatlar

"Exo" qəzetində "Azərbaycanda islahatlar daim yerində sayır..." sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif islahatların gerçək həyatda hiss olunmamasının səbəblərini ekspert Natiq Cəfərli ilə araşdırır.

"Azərbyacan hökumətinin nəzəri olaraq bütün böhranlı sahələrə dair dəqiq proqramı var, amma əməldə islahatlar yerində sayır. İslahatların tez və səmərəli icrası üçün təkcə istək yetərli deyil. Bunun üçün nazirlik və idarələrin işini düzgün təşkil etmək və fəaliyyətlərini nəzarətdə saxlamaq zəruridir. Ancaq bu halda islahatlar tezliklə icra oluna bilər. Bu baxımdan Azərbaycanın əvvəlki islahat proqramları heç yarıya qədər yerinə yeitirlməyib". Ekspert islahatların icrası sahəsində real mənzərinin bundan ibarət olmasını qəzetə belə şərh edir.

N.Cəfərli deyir ki, hakimiyyətin heç də bütün addımları uğursuz olmayıb, keçən il kənd təsərrüfatında ixrac 3 faiz artıb, amma hökumət daha çoxuna ümidli idi.

İslahatların keçirilməsini mürəkkəb və baha başa gələn olduğunu deyən müəllif hər il büdcədən bu məqsədlə milyonlarla vəsaitin ayrıldığını, xərclərin daim artdığını və son 10 ildə dövlət büdcəsindən nə qədər vəsait ayrıldığını hesablamağın belə çətin olduğunu bildirir: "Ziyanı dəyərləndirmək mümkün olmasa da nəticəsi göz önündədir. İslahatların keçirilməsi mürəkkəbdir, buna paralel olaraq təhsil və ya məhkəmə sistemində də, hələ idarəetmə, nəzarət və icra sistemində də islahatlar olmalıdır, çünki bu sahələrlə bağlı ciddi problemlər var".

N.Cəfərli deyir ki, baxmayaraq ki, hökumət həqiqətən islahatlar keçirmək istəyindədir, proqramlar qəbul edib, amma bütün proqramlar ancaq yerində sayır.

Ekspertə görə, burada problem dövlət sərəncamlarının yerinə yetirilməsinə nəzarətin lazmi səviyyədə olmamasındadır, elə bu səbəbdən son illərdə 30-40 regionda çox az şey dəyişib: "İndiki məmurlarn idarəetmə modeli sovet məmurlarından fərqli deyil. İcra başçısı güclü şəkildə biznesə müdaxilə edir, hər məmurun "öz " rayonunda öz biznesi var ki, ora "özgələr" yerli bazara buraxılmır".

N.Cəfərli hesab edir ki, ciddi islahata ehtiyacı olan sahələrdən biri məhkəmə hakimiyyətidir, bu, olmadan iqtisadi islahatlar yerində saymaqda davam edəcək və son 10-15 ildə məhkəmə islahatı aparan ölkələr iqtisadiyyatda sıçrayış əldə ediblər.

Müəllif isə xatırladır ki, Azərbaycan hökumətinin rəsmi məlumatlarına görə 2018-ci ildə iqtisadi islahatlara dövlət xərcləri 20% artırılacaq, belə ki, büdcədə islahatlar üçün 833,7 milyon manat nəzərdə tutulur, 2017-ci ildə isə bu məbləğ 697 milyon manat idi.

Arqument çox, inandırıcı deyil...

"Azadlıqinfo.az" saytında "Tarif Şurasısayağı qərar" sərlövhəli məqalə oxumaq olar. Müəllif dövlət başçısı İlham Əliyevin növbədənkənar president seçkiləri keçirilməsinə dair fevralın 5-də verdiyi qararı müzakirə mövzusuna çevirib.

Müəllif bu qərarla bağlı diqqəti onun növbəti prezident seçkilərinə 8 ay qalmış və gecə verilməsinə çəkir.

Müəllif bu qərarı Tarif Şurasının qiymətlərin bahalaşdırması ilə bağlı gecə qərarları ilə müqayisə edərək deyir ki, belə qərarlar bir qayda olaraq xalqa ziyan gətirib.

Müəllif növbədənkənar seçkilərlə bağlı qərarın belə tezliklə verilməsinin də anlaşılmaz oldğunu və xeyli suallar doğurduğunu bildirir: "Bu növbədənkənar prezident seçkisinə səbəb nədir? Niyə tələsdilər? Hansı təhlükə qarşısında bu addımı atdılar? Ölkədə narazılıq hələ son həddə çatmayıb, etiraz aksiyalarında da kütləvilik yoxdur, müxalif qüvvələr dağınıq şəkildədir, birlik yoxdur, beynəlxalq aləmdən təzyiqlər gəlmir, bəs bunları narahat edən nədir? Hakimiyyət daxilində hansı proseslər gedir ki, gecəylə belə bir sərəncam verildi?".

Müəllif vurğulayır ki, növbədənkənar prezident seçkilərilə bağlı qərar elan olunandan müzakirəsinə başlanılıb, arqumentlər çoxdur amma hakimiyyətin inandırıcı və gerçək arqumentinin olmaması bəzi açıqlamalardan artıq bəllidir.

Məqalə müəllifi hesab edir ki, qərarla bağlı açıqlama verənlər özlərinin bu sürprizə hazır olmadıqlarını elə ilk cümlələrindən bəlli edirlər: "Yəni, onlar üçün də sürpriz olan bu gecə qərarını o qədər absurd fikirlərlə şərh edirlər ki, normalda bu sözlər onların ağlından belə keçməz. Prezidentin köməkçisi Əli Həsənov bu qərarı özünə də aydın olmayan arqumentlərlə əsaslandırmağa çalışır, həm də Azərbaycan Xalq Cümhuriyətinin 100 illiyinə bağlayıb".

Bu arqumentlə bağlı müəllif deyir ki, bu hökumətin seçkilərin irəli çəkilməsini Cümhuriyyətin 100 illiyi ilə izah etmələri inandırıcı deyil.

Müəllif Cümhuriyətçiləri tanımayan, onlara dəyər verməyən, imkan düşən kimi hər addımını təftiş edən, İrəvanı ermənilərə "verməkdə" suçlayanların birdən-birə cümhuriyyət sevdalısı olmalarını da inandırıcı hesab etmir.

Müəllif deyir ki, bu açıqlama verənlər eyni adamın dalbadal prezident seçilməsinin cümhuriyyət, cümhuriyyətçilik məsələlərinə dəxli olmadığından danışmayıblar və görünür, yeni sürprizlər var...

Manatın "müəmmalı" sabitliyi

"Novoye Vremya" qəzeti "Bir dəfə yalan dedin- ömürlük etimadı itirdin" sərlövhəli məqalədə manatın ətrafındakı inzibati müdaxilələrə aydınlıq gətirmək istəyir.

Müəllif xatırladır ki, Mərkəzi Bank "Fitch" beynəlxalq reytinq agentliyinin Azərbaycanda məzənnə kursuna tənzimləyici tərəfindən valyuta vasitəsilə müdaxilə olması barədə iddialarını təkzib edib.

Yazı müəllifi deyir ki, Mərkəzi Bank isə manatın tədricən öz yığım funksiyasını bərpa etdiyini, manat kütləsinin 8,7% artdığını bildirir.

Müəllif yenə də Mərkəzi Banka istinadən deyir ki, 2017-ci ildə fiziki şəxslərin əmanətləri 1,5% artmaqla 7,56 milyard manat səviyyəsinə çatıb, manatla qoyulan əmanətlər 2,5 milyard manat olub, milli valyutada əmanətlərin xüsusi çəkisi 20,4 faizdən, 33,5 faizə çatıb.

Amma müəllif bu rəqəmlərə heç də etimadla yanaşmır: "Ola bilər ki, manat yığım funksiyasını bərpa edir, amma nəyin hesabına bu məlum deyil. Son bir neçə ayda müşahidə olunan manatın dollara nisbətdə bahalaşması çətin ki buna şərait yaratmış olsun. Ona görə də dnya valyutalarına münasibətdə manatın nisbi sabitliyinin səbəbi sona qədər məlum deyil. Mərkəzi Bankla müqayisədə isə Fitch agentiyinin açıqlamalarına inam daha çoxdur".

Müəllif vurğulayır ki, Mərkəzi Bank bank sektorunun sağlamlaşdırılması, inflyasiyaya qarşı və iqtisadiyyatın artması üçün heç nə etməyib.

Məqalədə deyilir ki, inflyasiyanın artması özünü həm real həyatda,həm istehlak bazarında, həm də Dövlət Statistika Komitəsinin göstəricilərində göstərir.

Ölkədə dollarlaşmanın azalması, manatla əmanətlərin çoxalması ilə bağlı göstəriciləri də müəllif şübhə altına alır: "Lap bu yaxınlarda istər manatla, istərsə də dollarla əmanətlərin azalmasından danışırdılar, Mərkəzi Bank bunun əksini sübut edən dəlil göstərmir. Odur ki, biz Mərkəzi Bankın manatla əmanətlərin artması barədə dediklərini əsassız sayırıq. Banklara etimad yaranması haqda deyilənlər də gerçəkdə təsdiqini tapmır".

Müəllif hesab edir ki, banklara etimadın bərpası üçün problemli kreditlər məsələsi həllini tapmalıdır, əks halda banklara etimadı bərpa etmək mümkün olmayacaq.

Müəllif hesab edir ki, problemli kreditlər məsələsi banklara etimad yolunda ən ciddi maneədir, bunun aradan qaldırmaq əsas məsələlərdən biridir.

Bu məsələnin bu günlərdə Milli Məclisdə müzakirəsinə diqqət çəkən müəllif bu faktın özünü bank sistemində ciddi böhranın birbaşa göstəricisi adlandırır.