Media icmalı 15.05.2018

"Cənub" qaz dəhlizi layihəsinin mahiyyəti, neftin qiymətinin kəskin artması ehtimalından Azərbaycandakı gözləntilər, hakimiyyət-vətəndaş münasibəti və s. mövzular bugünkü (15 may, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Uzunmüddətli inkişafın təminatçısı- "Cənub" qaz dəhlizi

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycanın uzunmüddətli inkişafına xidmət edən qaz kəməri" sərlövhəli məqalədə icra edilməkdə olan "Cənub" qaz dəhlizi layihəsini dəyərləndirir.

Müəllif "Cənub" qaz dəhlizinin yaradılması ilə bağlı önəmli addımların atıldığını, layihənin dörd seqmentindən üçünün artıq start xəttində olduğunu, yaxın aylarda əsas ehtiyat mənbəyi olan "Şahdəniz" yatağının ikinci mərhələsi çərçivəsində hasilata başlanacağını bildirir.

Məqalə müəllifi deyir ki, ilk qazın əldə edilməsi üçün "Şahdəniz-2"nin ərazisində bir-birinə körpü vasitəsilə birləşdirilən iki platforma quraşdırılıb, qazı sahilə ötürən sualtı xətlər çəkilib və qəbul etmək üçün Səngəçal terminalında yeni qurğular tikilib.

Müəllif əlavə edir ki, "Şahdəniz" qazını Azərbaycan və Gürcüstan ərazisi ilə nəql edən Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin (CQBK) genişləndirilməsi layihəsi də yekunlaşır.

Üstəlik, Gürcüstan-Türkiyə sərhəddində CQBK-ya qovuşan TANAP (Transanadolu Qaz Boru Kəməri) Azərbaycan qazının yolunu davam etdirəcək, TAP (Transadriatik Qaz Boru Kəməri) Yunanıstandan, Albaniyadan və Adriatik dənizinin altından keçməklə qazı İtaliya torpağına nəql edəcək.

Yazı müəllifi bu layihənin mahiyyətini prezident İlham Əliyevdən sitat gətirməklə belə ifadə edir: "Cənub" qaz dəhlizi artıq reallıqdır. Bu reallığı biz yaratmışıq və bu, ölkəmizin uzunmüddətli inkişafı üçün xüsusi əhəmiyyətə malik olan layihədir".

Müəllif bu layihədə Azərbaycanın lider olduğunu deyir və bunun sübutu kimi layihənin icrasına qoşulan ölkələrin təmsilçilərindən ibarət Məşvərət Şurası toplantılarının Bakıda keçirilməsini göstərir.

Müəllif əlavə edir ki, layihənin əhəmiyyəti Şuranın toplantılarında da xüsusi olaraq vurğulanır və bu mınada Məşvərət Şurasının həmsədri M.Şefçoviçdən sitat gətirir: "Cənub" qaz dəhlizi strateji əhəmiyyətə malik layihədir. Avropanın maliyyə qurumları da bu layihəyə öz dəstəyini göstərir.Avropanın müvafiq bankları artıq həm TANAP, həm də TAP-a maliyyə vəsaiti ayırıb".

Müəllif deyir ki, Avropanın enerji xəritəsini dəyişdirəcək bu layihə 7 dövlətin, onlarla şirkətin əməkdaşlığı sayəsində gerçəkləşir.

Neft bahalaşsa manat da bahalaşacaqmı?

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Neft kəksin bahalaşacaq iddiasına reaksiyalar" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif neftin qiymətində kəskin bahalaşma ehtimalı və bunun Azərbaycana təsiri gözləntilərini ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirə müstəvisinə çıxarır.

Müəllif deyir ki, "Bank of America Merrill Lynch" investisiya bankı və s. banklar 2019-cu ildə neftin qiymətinin 100 dollar səviyyəsinə qalxacağı barədə proqnozlar verib və ekspert bu məsələyə münasibətini bildirib.

Ekspert N.Cəfərli hesab edir ki, neftin qiyməti ətrafında bir-birinə zidd məlumatlar dolaşır: "Bu məlumatların hamısı da siyasi gərginliklərlə bağlıdır.

Yəni, iqtisadi təməli olmayan qiymət artımından söhbət gedir. Çünki fundamental səbəblər neft üzərində tələb-təklif və bir də hasilatın həcmidir".

N.Cəfərli deyir ki, bu iqtisadi amillər əsas götürülsə neftin qiyməti enməli idi, çünki hasilat kəskin artır, istehlakla bağlı rəqəmlər gözləntilərdən aşağıdır və bu parametrlərə görə neftin qiyməti 50 dollardan yuxarı olmamalı idi.

N.Cəfərli hesab edir ki, İran-İsrail, ABŞ-İran, Səudiyyə Ərəbistanı-Yəmən siyasi-hərbi gərginlikləri, geniş müharibə ehtimalı qiymətlərə təsir edə bilər.

Ekspert deyir ki, Amerikanın bəzi bankları neftin qiymətinin artacağını desələr də bir sıra beynəlxalq reytinq təşkilatları da bunun əksini, yəni, neftin 50 dollara enəcəyini proqnozlaşdırırlar: "Neftin qiyməti ilə bağlı proseslər iqtisadi səbəblərdən doğmadığı üçün dayanıqlı deyil, ona görə də dünyada gərginlik aşağı düşən kimi kəskin qiymət enməsini görə bilərik".

Bu amilin Azərbaycana təsiri barədə danışan N.Cəfərli hesab edir ki, neftin qiyməti artsa da manatın məzənnəsi bahalaşmayıb, məntiqlə isə bu, olmalı idi və bir ildir ki, 1 dollar 1 manat 70 qəpik həddindədir.

Ekspert deyir ki, manatın dəyəri inzibati üsulla formalaşdığı üçün məzənnə eyni olaraq qalır, belə məzənnə sabitliyində hökumət də maraqlıdır, elə buna görə də manatın bahalaşacağını düşünmür.

Azərbaycan iqtisadiyyatının neftdən kəskin şəkildə asılı olduğunu deyən N.Cəfərli hesab edir ki, manat bahalaşdığı halda Neft Fondundan büdcəyə birbaşa transferlər artacaq, hökumət isə Fonda daha çox valyuta toplamaqda maraqlıdır: "Belə olan halda Azərbaycan manatının bahalaşması ölkədə qeyri-neft sektoruna ağır zərbə vura bilər, yenidən idxalçı ölkəyə çevrilərək hər şeyi xaricdən almağa başlayacağıq. Bu isə daha kəskin devalvasiyaya gətirib çıxara bilər".

Bu arqumentdən irəli gələn müəllif düşünür ki, qonşulara paralel olaraq sentyabrdan hökumət manatı az da olsa ucuzlaşdıracaq, amma kəskin devalvasiya gözləmir və manat dollar məzənnəsi ilin sonuna maksimum 1.80-1.85 ola bilər.

Dərdi kimə söyləmək "dərdi"

"Azadlıq.info"da isə "Bu hakimiyət "tarixsiz hadisə" kimi "şöhrətlənəcək" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif Azərbaycanda hakimiyyət-vətəndaş münasibətlərinin qaydasında olmadığını iddia edərək, bunu öz baxımından arqumentləşdirməyə səy göstərir.

Müəllif iddia edir ki, ölkədə idarəçilik "qiyabi idarəçilik" təsiri bağışlayır və xalq üçün idarəçilik Avstraliya ittifaqı qədər uzaq bir məsafəni xatırladır: "Sadə insanlar haqq etdiklərinə nail ola bilmirlər. Hakimiyyət nümayəndələrinin qəbuluna düşmək mümkünsüz ! İqtidar xarici ölkələrə məxsus ərazilər təsiri bağışlayır, məmur qəbuluna düşmək sərhəd keçmək kimi müşküldür".

Müəllif deyir ki, cəmiyyətdəki dözülməz haqsızlıqlardan şikayətə gələnlər dərdlərini deməyə bir kimsəni tapa bilmirlər, bu mənada hakimiyyətin fəaliyyətsizliyi, xalqın ümidini doğrultmaması görünən həqiqətdir.

Müəllif hesab edir ki, təhsil sahəsində dəyərlərin itirilməsi kimi problem yaşanır: "Sabahın insanı inkişafdan qalır, sabahın insanında xaraktersizlik, şəxsiyyətsizlik "məqsədləşir", öz millətinə, özünə acımasızlıq, bir etinasızlıq "göyərir"".

Yazı müəllifi deyir ki, hakimiyyət mənəvi mühitdə baş verən böhranı etiraf etməlidir: "Min illərdən süzülüb gələn dəyərlərimiz "buxarlanır". Dəyər insan düşüncəsinin sərhəddidir, sərhədsiz torpaq, sərhədsiz düşüncə anlayışı bizi "yem"ə çevirə bilər. Bir xalq, bir dövlət kimi itirdiklərimiz ölçüyə gəlməzdir. Çox təəssüf ki, torpaqlarımızı qoruya bilməyən idarəçilik dəyərlərimizi də qoruya bilmədi".

Müəllifə görə, hakimiyyətin kosmopolit düşüncəsi, bir şəhər qədər əhalisi olmayan ölkə əhalisini mərkəzə və əyalət insanına ayırması Azərbaycan cəmiyyətini dizi üstə çökdürür.

Məqalə müəllifi ölkədə xalq hakimiyyəti qururlacağını, əyalətlilikdən, bölücülükdən uzaq bir idarəçilik olacağını vurğulayır.

Müəllifə görə, ölkəni "böyük sabah"a baxış, mövqe fərqliliyi aparacaq, idarəçilikdə təmsil edilən də, edilməyən də, əks fikirli də, dəstək verən də hamı vəhdətdə olacaq, nəticədə xalq, dövlət qazanacaq.

Müəllif deyir ki, iqtidarın səbatsızlığı uüznüdən hələ də iqtidar-müxalifət, iqtidar- azad fikirli, bitərəf insan münasibətlərində barışmaz bir sərhəd xətti var: "Guya, bu xətti keçən düşməndir, əks halda iqtidar fərqli düşüncəyə məxsus insanlardan qorxmazdı və deməli, siyasi məhbuslar da olmazdı".

İndiki iqtidara gəlincə, müəllif hesab edir ki, bu iqtidar xalqın tarixinə "tarixsiz hadisə" kimi düşəcək, elə "tarixsiz hadisə" kimi də "şöhrətlənəcək".