Mütəxəssislər TƏBİB-i tənqid edirlər

TƏBİB-in (Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyi) fəaliyyəti təkcə cəmiyyətdə deyil, mütəxəssislər arasında da narazılıq yaradır. Həkim-psixiatr Bəxtiyar Mursaqulov bu barədə sosial şəbəkədə yazıb:

-Epidemiya tənəzzülə doğru gedir, lakin 2 olimpiya mərkəzi modul hospitallar altında yenidən qurulur, başqa ölkələrdən əlavə tibb işçiləri dəvət olunur, yeni laboratoriyalar açılır. Niyə?

Operativ Qərargah, mahiyyətcə isə TƏBİB “ambulator müşahidə”də olan şəxslər barədə məlumatları səsləndirməyi dayandırıb. Bu yaxınlarda onların sayı təxminən 12 min nəfər idi. Onlarla nə baş verib? Həmçinin stasionarlarda nə qədər koronavirus xəstəsinin olduğu da açıqlanmır. Operativ Qərargah, əslində isə TƏBİB  yalnız “kovid testi” (analiz) müsbət olan şəxslər barədə məlumat verir. Ancaq ağır pnevmoniyalı xəstələr, kompüter tomoqrafiyasının “buzlu şüşə” simptomunu göstərdiyi və eyni zamanda “kovid testi” mənfi (“neqativ”) olanların sayı məlum deyil. Yəqin ki, bütün bunlar qeyd olunur və nəzərə alınır. Lakin məlumatlar açıqlanmır.  Onların hamısı  “açıq olmayan” statistikada əksini tapır.

Ölüm halları ilə bağlı bir çox qeyri-müəyyənlik var. TƏBİB hər gün “kovidtest”i müsbət olan şəxslərin ölüm halları barədə məlumat verir. Amma bu, insanın “kovid”dən öldüyü anlamına gəlmir. Eyni zamanda, ağır, açıq-aydın “kovid” pnevmoniyalı, lakin “kovidtest”i mənfi olanların ölüm halları barədə məlumat verilmir. Azərbaycan Respublikasının “Əhalinin sağlamlığının qorunması haqqında” qanununa əsasən, “kovid xəsətxanaları”nda ölənlərin hamısı patoloji-anatomatik baxımdan yarılmalıdır. Lakin “kovid xəstəxanaları”da  ölənlərin neçə faizinin patoloji-anatomatik yarılmaya məruz qaldığı və yarılmanın nəticələri açıqlanmır. Axı ölümdən sonra laboratoriya araşdırması “kovidtest” üzrə müsbət nəticə göstərə bilər.

İnternetdə “kovid”dən ölən həkimlərin qeyri-rəsmi siyahısı dərc olunur. Amma “kovid”dən təkcə həkimlər deyil, tibb müəssisələrinin digər işçiləri də ölüblər: orta və kiçik personal, texniki işçilər. TƏBİB və Səhiyyə Nazirliyi “kovid”dən ölənlərin və tibb müəssisələrinin “kovid”ə yoluxmuş işçilərinin rəsmi siyahısının dərc olunmasından açıq şəkildə yayınırlar.

AR Əmək Məcəlləsi kobud şəkildə pozulur, amma nə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, nə də Həmkarlar İttifaqı müdaxilə etmir. AR Əmək Məcəlləsinə əsasən işçiyə yemək, qısamüddətli istirahət üçün fasilə verilməlidir. Belə fasilə olmadan işin tam yerinə yetirilməsi pozulur və işçinin sağlamlığı üçün təhlükə yaradılır. Bizdə isə hələ də xüsusi geyimdə - qoruyucu kostyumda fasiləsiz iş vaxtı (müddəti) reqlamentləşdirilməyib. Bu geyimdə uzun müddət qalmaq qorunan həkimin “sağlamlığının qorunmasına” xidmət vermir. Bir çox belə kombinezonlarda vaxt göstərilir: 4-x saatdan çox qalmaq olmaz. Bizdə isə əksər hallarda işçiyə bir  növbə üçün bir kombinezon verilir. (Dalğıclarda normativlər hazırlanıb. Onlara baxmaq olar).

“Kovid şəraitində” işin ödənilməsi ayrıca məsələdir. İnternetdə çoxları şikayət edirlər ki, ödəniş pozuntularla gedir, ezamiyyət haqqı ödənilmir və s. Operativ Qərargaha müraciətdə bu məsələ bir qrup tibb işçisi-alim tərəfindən ayrıca bəndlə qeyd edilib. Xarici mütəxəssislərin respublikamıza dəvət olunmasından sonra” ödəniş kəskin şəkildə pisləşib”. Onların da işi bizim mütəxəssislərimiz kimidir və bizim dövlət tərəfindən ödənilir. Prinsipcə, eyni işə görə (keyfiyyət və kəmiyyət üzrə) onu kimin – bizim mütəxəssis, yoxsa əcnəbi- yerinə yetirməsindən asılı olmayaraq, eyni ödəniş olmalıdır. Çox güman ki, bizim mütəxəssislərə nisbətən xarici mütəxəssislərə daha çox pul verirlər. Özbəkistan rəsmən bildirib ki, “kovid xəstələri” ilə işləyən  həkimlərə $1500  ödəyəcək.

“Ödəniş”in digər aspektinə toxunacağam. Bu xəstəlik vərəqəsi üçün müavinətlərin ödənilməsidir. Tibb işçisi iş yerində “kovid”ə yoluxub. O, öz işinə görə “5 qat”  əməkhaqqı alırdı. Xəstəlik vərəqəsinə əsasən ona “5 qat” əməkhaqqıdan ödənilməyəcək. Və əgər onun iş stajı azdırsa, əməkhaqqını  heç 100% də almayacaq. Ölüm halında isə “ailə başçısını itirməyə görə müavinət”i ailə “birdəfəlik” əməkhaqqı hesabından alacaq.

Həkim Bəxtiyar Mursakulov sosial şəbəkədə  Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevə açıq müraciət dərc edib. 

Müraciətdə deyilir:

-20.12.2018-ci il tarixli, 418 saylı “Azərbaycan Respublikasında icbari tibbi sığortanın tətbiqinin təmin edilməsi ilə bağlı bir sıra tədbirlər haqqında” fərmanınız (bundan sonra – fərman) 2018-ci ilin dekabrında dərc olunub. .

Fərman faktik olaraq dövlətin “tam pulsuz səhiyyə”dən imtinasını təsdiqləyib. “Tam pulsuz səhiyyə”ni” əvəzinə “icbari tibbi sığortanın” tətbiqi nəzərdə tutulub.

Fərmanın 1-ci bəndinə görə, Agentlik “Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyi” publik hüquqi şəxsi (bundan sonra – TƏBİB) yaratmalı idi və həmin publik hüquqi şəxsin təsisçi olmalı idi. Fərmanın 2-ci bəndinə görə, AR Səhiyyə Nazirliyi (bundan sonra – SN) müalicə-profilaktika və elmi-tətqiqat müəssisələrini, bəzi istisnaları olmaqla, TƏBİB-in tabeliyinə verməlidir. “Sadə dil”lə desək,  Agentliyinin tabeliyində (nəzdində) “respublika səhiyyə idarəsi”nə oxşar qurum yaradılırdı. Bu da dövlət səhiyyəsinin süni parçalanmasıdır. Fərmanda TƏBİB-in nə məqsədləri, nə vəzifələri, nə səlahiyyətləri, nə cavabdehlik dəqiq müəyyən edilməyib.

Agentlik tez-tələsik TƏBİB-in Nizamnaməsini təsdiq edib. Lakin o, elə qüsurlu olub ki, Agentlik hazırda Nizamnamənin “2-ci redaksiyası”nı saytda yerləşdirib. Lakin “2-ci redaksiyası”nda da çox qəribə ifadələr var. Məsələn: “3.1.3-1. icbari tibbi sığorta münasibətləri çərçivəsində tabeliyində olan müalicə-profilaktika müəssisələrini dərman, bakterioloji (?), virus preparatları (?) və tibbi təyinatlı digər məmulatlarla təmin etmək;”.

Cari il ərzində ölkəmizin səhiyyəsi icbari tibbi sığorta sisteminə tam keçməli idi. Bu proses şimali rayonlarından başlandı və dərhal xeyli problemlər meydana çıxdı. TƏBİB-in qeyri-peşəkarlığı da meydana çıxdı. Həmin vaxt kovid xəstəliyinin pandemiyası başlandı və icbari tibbi sığorta sisteminə keçmə prosesi dayandırıldı.  Nəzərə alaraq ki, bu ilin əvvəlindən ölkəmizin müalicə-profilaktika və elmi-tətqiqat (?!) müəssisələrin əksiriyyəti TƏBİB-in tabeliyinə keçib, pandemiyanın qarşısının alınması praktik olaraq TƏBİB-ə tapşırıldı. Bu da düzgün deyildi: TƏBİB əks-epidemioloji struktur deyil. Bir müddət keçəndən sonra TƏBİB-in qeyri-peşəkarlıq fəaliyyəti tam dəqiq göründü. Ən böyük problem: dövlət səhiyyə sistemi iki “avtonom” hissədən ibarət olub – SN və TƏBİB. Biri, SN “alətsiz”, o biri isə TƏBİB, tam formalaşmayan “təcrübəsiz” qurum. Pandemiyaya qarşı mübarizədə vahid rəhbərlik hiss olunmadı. Vəziyyət pisləşəndə bəzi səlahiyyətlər SN qaytarılıb lakin ”parçalanma” qalmaqdadır.

TƏBİB-in qeyri-peşəkarlıq fəaliyyəti dövlət büdcəsinə ziyan vurub. Hazırda biz xaricdən həkimləri xəstəxanalarda işləməyə dəvət etmişik. Ölkəmizdə həkimlərin sayının çox olmasını hesab edən Agentlik birdən-birə “həkim qıtlığı” ilə üzləşdi.

Fikrimcə (bu fikri  səhiyyənin təşkili üzrə çox mütəxəssis dəstəkləyir) TƏBİB səhiyyə üçün “süni” (lazım olmayan) qurumdır. Xüsusən Agentliyinin tabeliyində. TƏBİB-in Agentliyinin tabeliyində olmasının bir mənfi tərəfini nəzərinizə çatdırıram. Rezidentura təhsilinin prosesi xeyli çətinləşdi. Rezidentura təhsilinə TƏBİB yox, SN cavabdehdir. Lakin SN tabeliyində klinik bazalar faktiki qalmayıb.

Həkim təklif edir:

• TƏBİB-i Azərbaycan Səhiyyə Nazirliyinin tabeliyinə verilsin (məqsəd: vahid rəhbərlik və idarəetmə);

2.  Pandemiyaya qarşı mübarizəyə sanitariya-epidemioloji xidmətin cəlb edilməsini genişləndirilsin və xidmət gücləndirilsin;

3. Səhiyyə içşilərinin əməkhaqqının hesablamasının yeni mexanizminin hazırlanmasına göstəriş verilsin;

4. Pandemiyadan sonra səhiyyə sisteminin təşkili səhiyyə işçiləri və maraqlı şəxslərin iştirakı ilə açıq müzakirə edilsin və müzakirələrin nəticəsində səhiyyə sistemi təkmilləşdirilsin.