Selektiv �soyqırım� davam edir

Azərbaycanda yeni doğulan uşaqlar arasında nəzərəçarpan gender tarazsızlığı müşahidə olunur. Bunu Dövlət Statistika Komitəsinin yeni açıqladığı rəqəmlər göstərir. Baş statistika idarəsinin məlumatına görə, bu ilin əvvəllərindən ölkədə 107 459 yeni doğulan körpə qeydiyyata alınıb, bunun 53,1%-i oğlanlar, 46,9%-i isə qızlardır. 1918 əkiz və 33 üçüz dünyaya gəlib. Beləliklə, yeni doğulan oğlanların sayı qızlardan 7% çox olub.

Həkimlər və sosioloqlar özünü açıq-aşkar büruzə verən gender fərqini ölkəmizdə, təəssüf ki, geniş yayılmış selektiv abortlarla izah edirlər. Arzulanmayan qızları ultrasəs müayinələrindən (USM) sonra "ələyirlər". Nəticədə yeni doğulan qızlarla oğlanların nisbəti 100 qıza 115,6 oğlan təşkil edir. BMT-nin məlumatına görə, doğulan oğlanlar və qızlar arasında təbii nisbət 100-ə 102-106-dır.

Amma ən az bunun qədər narahatlıq doğuran başqa bir tendensiya da var: ölkədə hər il təxminən 27 min abort həyata keçirilir. Abortların ən çoxu 23-24 yaş qrupuna aid qadınların payına düşür. Belə çıxır ki, ölkəmizdə gündə orta hesabla rəsmi qeydiyyata alınan 74 abort edilir.

Amma məlum olur ki, qeyri-leqal abortlar da var, həkimlər xəstəni uçota qoymadan, axşamlar 100-200 manata abort edir. Belə həkimləri tapmaq çətin deyil. Daha bir məqam - facebook-da gənc qadınlar hamiləliyi sonlandırmağın yeni metodları ilə bölüşür. Buraya müxtəlif xalq təbabəti vasitələri, ağır qaldırmaq və ya dərman içmək aiddir. Uşaqlığın spazmına səbəb olan və buna görə arzulanmayan qız uşağı hamiləliyini sonlandırmağa qərar verən qadınlar tərəfindən istifadə olunan preparatlar var (onlar haqqında İnternetdən və ya tanış həkimdən məlumat almaq olar - müəllif).

Bu faktları nəzərə alaraq, ölkədə abortların sayının rəsmi göstəricidən 2-3 dəfə çox olduğunu təxmin etmək olar.

Qadınların demoqrafik davranışının dəyişməsi ailənin sosial, iqtisadi vəziyyəti, psixoloji cəhətdən yetkin olmaması və ya kişinin roluna patriarxal baxışlarla əlaqəlidir? Hələlik ölkədə heç kim belə araşdırmalar aparmayıb. Təəssüflər olsun. Qızlara, gələcəyin bacılarına və analarına, istehsalatda, ticarətdə, çay plantasiyalarında işləyən, pul qazanan, uşaqları tərbiyə edən əməkçilərə qarşı neqativ münasibətin səbəblərini müəyyən etmək olardı.

Turan-ın müxbirinin bu mövzu ilə bağlı fikir bildirmək xahişinə sosial şəbəkə vasitəsilə yüzlərlə insan reaksiya verdi. Virtual respondentlər yaranmış vəziyyəti cəmiyyətin mədəni səviyyəsinin aşağı olması ilə, stereotiplərlə, mentalitetlə izah etdilər. Amma "Sputnik" saytının müəllifi Pəri Abbaslı tam "hədəfi vurdu". Onun iki oğlu var və heç vaxt qızı olmasını arzulamayıb. Niyə?

"Bizim cəmiyyətdə əksər hallarda qadın köməksiz, alçaldılmış, təhqir edilmiş, zəif və asılı varlıqdır, kişilər ona qarşı aqressiv münasibət göstərir. Evlənməmiş kişini həsəd aparmağa layiq olan adam və ya donjuan adlandırırlar, ərə getməmiş qadına isə alçaldıcı damğa vururlar: heç kimə lazım deyil. Boşanmış qadına daha da təhqiredici ad qoyurlar. Xaricdə işləməyə getmək istəyirsənsə haqqında necə şaiyələr yayılacaq! Bütün bunlar qadına qarşı münasibəti formalaşdırır. Yox, istəmirəm qızım olsun", deyə o yazıb.

"Təmiz Dünya" Qadınlara Yardım İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalova da bu fikirlə razıdır. Onun sözlərinə görə, Azərbaycanda gələcək uşağın cinsiyyətinin prenatal seçimi, selektiv abortların sayının artması qadına qarşı sərt və bəzən amansız münasibətlə bağlıdır. Bu problem qadınların hüquqlarının pozulması müşahidə olunan ölkələrdə aktualdır. Qadın cinsindən olan rüşeymdən xilas olan ailələr qızlara "ikinci növ" uşaq kimi baxırlar. Əksər hallarda hamiləliyin selektiv sonlandırılmasının təşəbbüskarı kişilər olur.

"Niyə oğlanlara üstünlük verirlər? Azərbaycan cəmiyyəti üçün oğul varis, nəslin davamçısı, gələcəkdə valideynlərinin dayağı və onlara baxacaq olan insandır, baxmayaraq ki, həyat bunun heç də həmişə belə olmadığını göstərir. Qız yük kimi, əhəmiyyətsiz bir şey kimi qəbul edilir, çünki o, onsuz da gec ya tez valideyn evini tərk edəcək. Onun təhsili üçün pul xərcləmək nəyə lazımdır? Erkən nikahlar, boşanmalar insan alverləri də buradan irəli gəlir", deyə Zeynalova qeyd edir.

Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzinin eksperti Nabil Seyidov hesab edir ki, selektiv abortlara qarşı mübarizə üçün gələcək uşağın cinsiyyətinin prenatal seçimini qadağan edən qanun qəbul edilməlidir. Qəbulu ildən ilə təxirə salınan reproduktiv sağlamlıq haqqında qanun layihəsində selektiv abortun nə olduğu və ölkədə bu problemin həlli üçün hansı tədbirlərin görülməli olduğu haqqında bənd var. Amma bununla bağlı fikir ayrılıqları var, buna görə də qanun layihəsi indiyədək müzakirə mərhələsindədir.

"Digər tərəfdən, Azərbaycan bir çox konvensiyalara, o cümlədən BMT-nin qadınlara qarşı bütün ayrı-seçkilik hallarının aradan qaldırılması üzrə konvensiyasına qoşulub. Bu halda abort qadının hüququdur. Yazılmış insan hüquqları qadına abort etdirməyi qadağan etmək faktına yol vermir", deyə ekspert qeyd edir.

M.Zeynalova hesab edir ki, selektiv abortların profilaktikası üçün hüquqi tədbirlərlə yanaşı, bu istiqamətdə maarifləndirmə işini gücləndirmək lazımdır. Reallıq belədir ki, bizdə qadınlar və kişilər ali təhsil almaqda, karyerada yüksəlməkdə bərabərhüquqlu deyil. Bankların, şirkətlərin, nazirliklərin yüksək səviyyəli idarə heyətlərində kişilər üstünlük təşkil edir. Gender bərabərliyinin təmin edilməsi problemi kompleks şəkildə həll edilmədikcə irəliləyiş əldə etmək çətin olacaq. Cəmiyyətdə kişi və qadın arasında həqiqətən bərabərhüquqluluq olsa valideynlər üçün dünyaya gələcək övladın qız və ya oğlan olmasının fərqi olmayacaq. --0--