Simpozium ortaq türk tarixi yaradılmasının zərurət olduğunu bildirir

Bu günlərdə “Azərbaycan-Türkiyə Evi”nin (ATEV) təşəbbüsü ilə Bakının “Excelsior” otelində “Şah Xətai - Sultan Səlim” Bakı simpoziumu keçirilib.

Simpoziumun əsas məqsədi türk xalqlarının tarixi keçmişinə baxış, türk xalqlarının ortaq tarixinin yaradılması məsələsinə diqqət yetirmək idi. Simpoziumun tarixdə bir-birinə savaş açmış iki hökmdarın adı ilə adlanması da təsadüfi sayılmayıb. Belə ki, bununla gələcəkdə türk dövlətləri arasında istənilən qarşıdurmaya yol verilməməsi arzusu ifadə edilib. 

Tədbirə Türkiyə və Azərbaycandan qatılan tarixçi alimlər istər Osmanlı, istər Səfəvi imperiyasının türk xalqlarının ictimai-siyasi həyatında roluna toxunublar. 

Əsasən bu imperiyalar müsbət baxımdan dəyərləndirilib. Türk xalqlarının ortaq tarixi olmaması üzündən türk xalqlarının tarixi yeri, rolu, bir çox tarixi hadisələrə ortaq baxışı yaranmadığı iddia edilib. Tədbirə qatılan AMEA tarix institutunun direktoru Yaqub Mahmudov belə ortaq tarix yaradılması ilə bağlı Türkiyə ilə Azərbaycan arasında bu günlərdə protokol imzalandığını nəzərə çatdırıb. Məsələ real müstəviyə keçdiyi fazada türk ölkələri tarixçilərinin bu ortaq tarixin yazılmasında birgə iştirakının təmin olunacağı bildirilib.

Konkret olaraq Osmanlı və Səfəvi imperiyasına baxışa gəlincə, Azərbaycan tarixçiləri Osmanlı mənbələrində Səfəvi imperiyasının “İran dövləti” adlanmasının doğru olmamasına diqqət çəkiblər. Bundan əlavə, 1514-cü ildə Çaldıran döyüşündən sonra Səfəvi-türk imperiyası, onun qurucusu Şah Xətai haqqında aşağılayıcı mövqeyi aradan qaldırmağın vaxtı çatdığını ifadə ediblər. Bununla yanaşı, hər iki tərəf Çaldıran döyüşünü bütünlükdə “türklüyün faciəsi” kimi dəyərləndiriblər. Bu savaşın məzhəb və dini baxışdan irəli gəlməsi məsələsinə münasibət birmənalı olmayıb. Bunu iki hökmdar arasında münasibətin, fərqli dini baxışların nəticəsi sayan da olub, fatehliyin tələbindən doğulduğu da qeyd edilib. Odur ki, adı çəkilən dövrdə baş verənlər hökmdarların iradələrindən daha çox zamanın tələbi kimi şərtləndirilib. 

Bu təhlillərlə yanaşı, tarixdə baş verən hadisələrdən gələcək üçün nəticə çıxarılması daha önəmli sayılıb. Belə ki, maraqlı qüvvələrin türk xalqları arasında qarşıdurma yaratmağı arxa plana keçirmədikləri xatırladılıb. 

Tədbirə qatılan tarixçilər, Türkiyə ələvi, bəktaşi dərnəklərinin təmsilçiləri tarixə baxışda ortaq mövqeyin yaranması üçün ortaq tarix yaradılması ilə yanaşı, belə görüşlərin müntəzəm keçirilməsini də vacib sayıblar. Onların fikrincə, belə görüş, müzakirə və təhllilər bir çox ixtilafları aradan qaldıra bilər. Türkiyə tərəfin təsmilçilərindən olan Türkiyə Ələvi Dərnəkləri Federasiyasının rəhbəri Doğan Bernek 2013-cü ilin yayında Türkiyədə belə bir tədbirin keçirilməsini planlaşdırdıqlarını diqqətə çatdırıb. 

Tədbirin sonu olaraq qonaqlara xatirə hədiyyələri verilib. -05C-