Sistemli korrupsiya əhalinin sağlamlığı üçün təhlükə yaradır

Ekspertlər həkimlərə etibarsızlığın miqyası barədə danışmışlar

Azərbaycan Səhiyyə Nazirliyi korrupsiya ilə mübarizəni gücləndirmək qərarına gəlib. Nazirliyin rəhbərliyinin əmri ilə müalicə müəssisələrinə əhalinin imtiyazlı qruplarına, həmçinin dövlət proqramları çərçivəsində dərman satışı üzərində nəzarəti gücləndirmək tapşırılıb.

Bundan başqa, tibbi fəaliyyət sahəsində şəffaflığın səviyyəsini artırmaq, habelə büdcə vəsaitlərinin məqsədli istifadəsinə, dərmanların keyfiyyəti və təhlükəsizliyinə nəzarəti gücləndirilmək barədə sərəncam verilib. Nazirliyin şöbə və sektorlarından bu xidmət sahəsində mənfi hallardan şikayətlərin araşdırılmasına daha ciddi yanaşmaq tələb edilir.

Bu qərar nə dərəcədə təsirli olacaq? "Korrupsiyaya qarşı mübarizə Fondu" Qeyri-Hökumət Təşkilatının icraçı direktoru Vasif Mövsümova istinadən yerli KİV-lər bildirir ki, vətəndaşların şikayətlərinin araşdırılması nəticələrinə əsasən, Azərbaycanda korrupsiya səviyyəsinə görə birinci yerdə məhz səhiyyə sistemi yerləşir. İkinci yeri icra hakimiyyəti orqanları tutur, onlardan sonra təhsil sistemi, polis, regional əmək və əhalinin sosial müdafiəsi mərkəzləri, bələdiyyələr və tibbi-sosial ekspertiza komissiyaları gəlir.

"Vətəndaşların əksəriyyəti Azərbaycan səhiyyə sisteminə etibar etmir, hərçənd son 25 ildə ömür uzunluğu nəzərə çarpacaq dərəcədə artıb", - deyə Müharibə və Sülhün İşıqlandırılması İnstitutunun (İWPR - baş ofisi Londonda yerləşir) ötən ilin oktyabr ayındakı hesabatında vurğulanır. Maraqlıdır ki, fəaliyyəti "müvafiq informasiyanın hərtərəfli işıqlandırılması və yayılması" üzərində cəmlənmiş təşkilat kimi bu qurum öz hesabatında Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) Azərbaycanda orta ömür uzunluğunun artması və uşaq və hamilə qadınlar arasında ölüm faizinin azalması barədə məlumatları sitat gətirir. Və bundan dərhal sonra bildirir ki, təsvir olunmuş müsbət hadisələr gerçəkliklə düz gəlmir, azərbaycanlılar korrupsiya və həkim səhvləri ilə üzləşərək yerli səhiyyəyə etibar etmirlər.

"İyunun 25-də Zaqatala Mərkəzi Xəstəxanasında keçirilmiş əməliyyatdan sonra 6-aylıq Səlim Laçınov bağırsaq keçməzliyi üzündən vəfat edib. Onun valideynləri iddia edirlər ki, uşaq tibbi heyətin səhlənkarlığının qurbanı olub, xəstəxanada isə bildiriblər ki, uşağın vəziyyəti çox ağır idi və onlar onu xilas etmək üçün əllərindən gələni ediblər. Həmin gün Bakıda Angilogiya və Mikrocərrahiyyə Mərkəzində diabetli xəstə 82-yaşlı Tərlan Əliyevanın qanqrenaya tutulmuş sol ayağı kəsilməli idi. Amma səhvən onun sağlam sağ ayağını amputasiya ediblər. Bir neçə gün sonra onun sol ayağını da kəsməyə məcbur olublar. Aradan bir ay keçməmiş qadln dünyasını dəyişib", - deyə IWPR-nin hesabatında qeyd edilir.

Əks-sədalı qalmaqallar silsiləsindən sonra Səhiyyə Nazirliyi özəl halların araşdırılması ilə kifayətlənib. O, səhvən saglam ayağı kəsmiş cərrahı 500 manat cərimə ilə hədələyib və qərara gəlib ki, qalan hallarda həkim səhlənkarlığı olmayıb. Əslində isə müstəqil tibbi ekspertizanın olmaması səbəbindən azərbaycanlılar həkim səhlənkarlığı və səhvinin baş verdyini sübut edə bilmirlər.

Güman etmək lazımdır ki, səhiyyə sistemində bu konkret istiqamətdə şəffaflığı "təmin" etmək, korrupsiyanın qarşısını isə onun mənbəyində - qondarma "pulsuz" dövlət tibb müəssisələrində almaq lazımdır. Xidmətlərinin çox baha olduğu özəl tibb müəssisələri tibbi sığorta olmadığından vətəndaşlar üçün əlçatmazdır, dövlət müəssisələri isə qeyri-rəsmi olaraq, özəl müəssisələr ilə müqayisədə daha az miqdarda olsa da, pul tələb edir.

Dövlət xəstəxanalarında həkimlərin orta əmək haqqı, onların ixtisas dərəcəsindən asılı olaraq, 130-450 manat təşkil edir. Müstəqil Azərbaycan Həkimləri Assosiasiyasının sədri Qalib Əliyevin fikrincə, əmək haqqının aşağı səviyyədə olması korrupsiyaya gətirib çıxarır. Digər mənbələrin məlumatına görə, korrupsiya bu sahənin bütün səviyyələrini əhatə edir. Respublika Alternativi (Real) Hərəkatının üzvü həkim Xədicə Hacılı hesab edir ki, Azərbaycanda dövlət səhiyyəsinin acınacaqlı vəziyyətinin əsas səbəbi ümumi, başdan-başa korrupsiyanın mövcud olmasıdır. Gələcək həkimləri tələbəlik dövründən korrupsiyaya öyrədirlər. "Azərbaycan Tibb Universitetində, bütün başqa dövlət ali məktəblərində olduğu kimi, tələbələr yaxşı qiymət aımaq üçün rüşvət verirlər. Tibb müəssisələrində personal iş almaq üçün rüşvət verir, sonra isə xəstələrdən rüşvət alır ki, bu işdə qalmaq üçün yenə də rüşvət versin. Bütün bunlar yerli səhiyyə sisteminə qarşı inamsızlığa səbəb olur", - deyə Hacılı vurğulayıb.

Dərman preparatlarının alınması xüsusi maddədir. Ənənəvi olaraq Səhiyyə Nazirliyi səhiyyə sahəsində müxtəlif dövlət proqramlarının həyata keçirilməsi üçün nəzərdə tutulmuş dərman, vaksin və preparatların, diaqnostika və dezinfeksiya vasitələrinin, çıxar materiallarının tədarükünü tender yolu ilə vasitəçi şirkətlər arasında bölüşdürür. Digər şirkətlərdən Səhiyyə Nazirliyinin İnnovasiya və Təchizat Mərkəzinin əsas tədarükçüsü "Avromed Company" MMC-dir. Ekspertlərin fikrincə, vasitəçilərin cəlb olunması təcrübəsi bu sahədə şəffaflığın səviyyəsini azaldır.