“SOCAR Trading”in iştirak etdiyi konsorsium - "ElectroGasMalta" ilə bağlı istintaqda yeni dönüş

Fransa Milli Maliyyə Prokurorluğu (Parquet National Financier or PNF) Malta qeyri-hökumət təşkilatlarından dörd Fransız bankına (“BNP Paribas”, “Société Générale”, “Natixis” və “CIC”) və “Rivage” investisiya fonduna qarşı “çirkli pulların yuyulması, korrupsiya, iştirakçılıq və ağırlaşdırılmış hallarda ört-basdır etmə ilə bağlı istintaq başlanılması” barədə müraciət qəbul edib. Onlar Maltanın cənub-şərqindəki Marsaşlokk yaxınlığında Delimar mayeləşdirilmiş qaz (LNG) elektrik stansiyası layihəsi üçün təxminən 300 milyon avro kredit verib.

Malta QHT-lərinin ittihamlarının əsas mahiyyəti “ElectroGasMalta Ltd” (EGM) konsorsiumuna Fransız kredit qurumları tərəfindən kredit verilməsidir. 2019-cu ilin sonunda onların rəhbərliyi Maltada korrupsiyada mühakimə olunub, Səhmdarlarından biri olan iş adamı Yorgen Fenek 2019-cu ilin 2017-ci ilin payızında EGM konsorsiumunun işi ilə əlaqədar araşdırma aparan jurnalist Dafna Karuana Qalisiyanın qətlində iştirak şübhəsi ilə 2019-cu ilin dekabrından həbsdədir.

Qeyd edək ki, 6 dekabr 2013-cü ildə yaradılmış Fransız PNF-nin üç növ cinayətə dair mühakimə etmə səlahiyyəti var: 1) qanun pozuntuları (korrupsiya, nüfuzdan sui-istifadə, dövlət vəsaitlərini mənimsəmə və s.); 2) ciddi maliyyə fırıldaqçılığı, çirkli pulların yuyulması və vergidən yayınma; 3) maliyyə bazarları ilə əlaqəli cinayətlər.

PNF “maliyyə vasitəçilərinin çirkli pulların yuyulmasına qarşı mübarizə kimi öhdəkiləri olduğuna və xüsusən də biznes apardıqları şirkətlərin qazanc sahiblərini müəyyənləşdirmələrinin lazım olduğunu” düşünən Malta QHT-lərinin tələbini qəbul etdiyini rəsmən təsdiqləyib.

Qeyd etmək lazımdır ki, EGM-nin "qaranlıq işləri" ətrafında yaşanan qalmaqal 2020-ci ilin əvvəlində Maltada hökumət dəyişikliyinə, bir neçə cinayət işinin başlanmasına, Fenekin və digər üç nəfərin həbs olunmasına, Kit Şembrinin (Malta Baş nazirinin keçmiş aparat) bu yaxınlarda saxlanmasına səbəb oldu.

Fransada otel biznesi və yarış atları tövlələrinə sahib olan Fenek 2019-cu ildə PNF-nin diqqətini cəlb edib. PNF bu iş adamının Fransadakı iqtisadi fəaliyyətinin Kit Şembrinin və Konrad Mitsinin (Maltanın keçmiş Energetika naziri) ələ alınması üçün istifadə edilməsini öyrənməyə çalışır.

Maltanın “Repubblika” QHT-si və habelə öldürülən jurnalist Dafna Karuana Qalisiyanın ailəsi tərəfindən yaradılan fond bu yaxınlarda EGM-in avropalı səhmdarı Almaniyanın “Siemens”inə (konsorsiumda 33,33%)  “EGM ilə işləyərkən şirkətin mümkün pulların yuyulması barədə məlumatlılığına aydınlıq gətirməsini” istəyib.

“Siemens”in korporativ kommunikasiya rəhbəri Klarissa Haller bu yaxınlarda Malta QHT-sinə aşağıdakı cavabı göndərib: “Dəfələrlə daxili və xarici yoxlamalardan sonra “Siemens”, “Siemens”in işçiləri və ya “ElectroGas Malta” tərəfindən hər hansı qanunsuz hərəkət barədə məlumatlı deyil”.

“Siemens”in təmsilçisinin sözlərinə görə Fenekə gəldikdə, "Fenekin Şembri və Konrad Mitssinin yaratdığı ofşor strukturlarının maliyyələşdirilməsində iştirak edən “17 Black” Əmirlik şirkətinə sahib olduğu ortaya çıxdıqda “Siemens” Fenekin “ElectroGasMalta” Direktorlar Şurasından uzaqlaşdırılmasında israr edib".

EGM səhmdarları

“Siemens”lə yanaşı “SOCAR Trading” (33,33%) də konsorsiumun səhmdarıdır. Qalan 33,34% isə “Malta GEM Holdings”in şirkətləri – “Tumas Energy” (rəhbəri Yorgen Fenek) və “Gasan Enterprises” (“GEM Holdings”də hər biri 35,17%), “CP Holdings” (Apap Bolonya ailəsinin şirkəti - 21.5%) və Fenekə məxsus “New Energy Supply Ltd” (8.17% pay) şirkətinə məxsusdur.

Maraqlıdır ki, Fenekin həbsindən dərhal sonra “SOCAR Trading” nümayəndəsi Turab Musayev EGM-dəki vəzifəsindən geri çağırılıb (Feneklə yazıışması mətbuatda yer almışdı) və bu ilin sonunda SOCAR-dan qovulub.

İstintaq başa çatmadığından və yeni təfərrüatlar aşkarlandığından konsorsiumun bəzi üzvlərinin əsəbi tab gətirmir.

Belə ki, 23 sentyabr 2020-ci ildə “Gasan Enterprises” (konsorsiumun Malta üzvlərindən biri) “mövcud vəziyyət, jurnalist Qalisianın öldürülməsi ilə əlaqədar istintaqla əlaqəli layihədən çıxmaq və “GEM Holdings”dəki 35,17% -ni satmaq istədiyini (“ElectroGasMalta” konsorsiumundakı ümumi payı 11.72% -dir) bəyan etdi.

Bu şirkətin rəsmi açıqlamasında bildirilir ki, konsorsiumdakı az bir hissə “Gasan Enterprises” şirkətini “ElectroGasMalta”da əhəmiyyətli qərarlardan kənarda qoyurdu. Şirkət mümkün korrupsiya addımlarında heç bir şəkildə iştirak etmir, heç nə bilmirdi və istintaqa kömək etməyə hazırdır.

Bu ifadədən sonra “Siemens”in nümayəndə heyəti Maltaya gedib, “CP Holdings” və “Tumas Energy” rəhbərləri Maltanın hüquq-mühafizə orqanlarına ifadə vermək üçün çağırılıb.

SOCAR istintaqın gedişi barədə heç bir açıqlama vermədi, lakin sentyabrın ikinci ongünlüyündə “ElectroGasMalta” tərəfindən aparılan daxili araşdırmanın nəticələrini açıqladı.

 Ona əsasən, “Siemens Projects Ventures” və “SOCAR Trading”in iştirakı ilə Delimarda qaz elektrik stansiyası tikintisi layihəsinin həyata keçirilməsinin hər hansı bir mərhələsində korrupsiya əlamətləri aşkar olunmayıb”.

Layihə

210 MW gücündə yeni bir elektrik stansiyası və maye qazın (LNG) yenidən qazlaşdırılması üçün bir terminalın inşası üçün 510 milyon avro dəyərində olan layihə Malta hökümətinin tender qalibi “ElectroGasMalta” konsorsiumu tərəfindən 2013-cü ildən bəri həyata keçirilir.

2019-cu ilin sonunda Yorgen Fenekin istefası və həbs olunmasından sonra konsorsiuma üç yeni direktor rəhbərlik etdi.

Konsorsiumun 11 sentyabr 2020-ci il tarixli açıqlamasına görə, “ElectroGasMalta” Avropa mediasının xəbər verdiyi kimi “Enemalta”nın (Malta dövlətə məxsus elektrik paylayıcı şirkəti) satışından qazanc əldə etməyib.

“Yeni elektrik stansiyasının istehsal etdiyi elektrik enerjisi üçün müəyyən bir ödəniş tələb etməklə pul qazanırıq və ödəniş “Enemalta”nın bizdən aldığı enerji miqdarından asılı deyil. Bu cür razılaşma “müstəqil enerji istehsalçısı” iş modelidir və geniş miqyaslı enerji layihələrində adi haldır. LNG qiymətləri tenderin tələblərinə uyğun olaraq 14 aprel 2022-ci il tarixinədək müəyyən edilib. Bu tarixdən sonra əvvəlcədən razılaşdırılmış düsturla üzən qiymətə keçid olacaq”, -  deyə mətbuat üçün açıqlamada bildirilir.

Qeyd edək ki, 2015-ci ildə “ElectroGasMalta” SOCAR ilə elektrik stansiyasını təmin etmək üçün Maltaya maye qaz tədarük etmək üzrə müstəsna uzunmüddətli hüquqlar verən bir müqavilə imzalayıb.

LNG-nin ilk partiyası 2017-ci ilin yanvarında adaya çatdırılıb. “ElectroGas Malta” “Enemalta” dövlət enerji şirkətini 18 il elektrik və təbii qazla təmin edəcək.

Əvvəllər “Guardian” yazırdı ki, LNG tədarükünün başlanğıcından etibarən korrupsiya sxemi izlənilib. Çünki SOCAR ilk həcmdə mayeləşdirilmiş qazı “Shell”dən (“SOCAR Trading” tərəfindən təsdiqləndi) 113 milyon dollara alıb, lakin “ElectroGasMalta”ya bu qaz 153 milyon dollara satılıb, sonra 40 milyon dollar kənara gedib və bu, uzun müddət davam edib.

Stansiyanın özünün yaradılması layihəsinin maliyyələşdirilməsinə gəldikdə, bunun 80%-i Malta hökumətinin zəmanəti ilə Fransa, İngiltərə və Almaniya bankları tərəfindən təmin edilib. Banklar bu layihə ətrafında vəziyyəti şərh etməməyi üstün tuturlar.

Malta mətbuatı yazıb ki, layihənin müəyyən bir dövründə kreditlərin bir hissəsinin qaytarılması və vergi və rüsumların ödənilməsi ilə bağlı problemlər olub. Lakin konsorsiumun özü bu cəhətləri aydınlaşdırmayıb.

ASTNA-ya məlumatlı bir mənbədən məlum olduğu kimi “ElectroGasMalta” ətrafında “ehtiraslar” investorları qorxutmur.

Rusiyanın enerji fondlarından biri, eləcə də bir sıra Malta şirkətləri “Gasan Enterprises”in (11,72%) payına iddialıdır.

Maltanın enerji təchizatının 50%-nə qədərini təmin edən “Delimar” elektrik stansiyası layihəsi ətrafında yaranan qalmaqallar strateji baxımdan əhəmiyyətli olan bu obyektin işinə mane olmur.

Müqavilə şərtləri də sərtdir və yeni Malta hökuməti cərimələrdən qaçmaq üçün onları yenidən nəzərdən keçirmək niyyətində deyil.

Bütün bunlar Malta QHT-lərinin səylərinə və Avropa Şurasının çağırışlarına baxmayaraq, mümkün korrupsiya faktlarının tez və effektiv şəkildə araşdırılmasını çətinləşdirir.