Natiq Cəfərli: Formula 1 yarışından öncə turizmi sahəsində islahat aparılmalı idi

REAL Hərəkatının icra katibi Natiq Cəfərli Turan-a və “Amerikanın Səsi”nə müsahibəsində Bakıdan keçirilən “Formula 1” Avropa Qran-Prisinin yaratdığı problemlər və  perspektivdə görüləsi işlərdən danışıb.

Sual: “Formula 1” Avropa Qran-Prisinin Bakıda keçirilməsi ölkənin turist sənayesinə inkişaf stimulu gətirdimi? Yarışları izləmək üçün ölkəyə gələn xarici turistlərin sayı, yarışlara xərclənən vəsaitlər və gəlirlər barədə məlumatlar varmı?

Cavab: Əvvəl xərclərdən başlamaq lazımdır. Çünki son günlərə qədər rəsmi məlumatlar yayılmırdı, müxtəlif rəqəmlər səsləndirilirdi. Amma, yarışlara iki gün qalmış gənclər və idman naziri Azad Rəhimov rəsmi rəqəmləri açıqladı. 100 milyon manata yaxın vəsait xərclənməsi barədə bilgi verdi. Amma, buraya iştirakçı ölkənin üzvlük haqqı daxil deyil. İştirakçı ölkələr bu yarışı qəbul etmək üçün 40 milyondan 55 milyon dollaradək üzvlük haqqı verirlər. Məsələn, Rusiyada bu, 52 milyon dollardır. Azərbaycanın bu günədək nə qədər üzvlük haqqı verdiyi rəsmən açıqlanmayıb. Amma minimum 40 milyon dollar saysaq və bunu xərclənən vəsaitin üzərinə gəlsək, təqribən 160-170 milyon manata yaxın vəsait xərclənib.

Azad Rərimovun dediyi digər bir maraqlı rəqəm ondan ibarətdir ki, cəmi 3 milyon manatlıq bilet satılıb. O biletlərin də 70 faizini Azərbaycan vətəndaşları alıb. Belə çıxır ki, çox təəssüf ki, xarici vətəndaşların gözlənilən sayda gəlməsi mümkün olmadı. Çünki, yarışların təşkilindən öncə turizm infrastrukturunun alt yapısı hazırlanmalı idi ki, bu yarışlar vasitəsi ilə ölkəyə turist cəlb etmək mükün olsun. Təəssüf ki, bu, mümkün olmadı. Çünki, Azərbaycan bugünədək viza ilə bağlı problemləri həll edə bilməyib. Məsələn, Gürcüstan 108 ölkə ilə vizanı ləğv edib. Bu, Gürcüstanda turizmin inkişafına çox böyük təkan verdi. Azərbaycanda isə MDB-dən başqa, demək olar ki, bütün ölkələrlə viza siyasəti hələ də həyata keçirilməyib. Vizanın olması, gələn turistlərin viza ilə bağlı problemlər yaşaması gəlmək istəyənlərin belə həvəsini öldürür. Bundan başqa, son illərdə nədənsə Azərbaycanın marağı bahalı otellərə yönəldi. Ancaq, 4, 5 ulduzlu, əsasən də 5 ulduzlu otelləri seçdi. Amma dünyada turizm və turist profili dəyişib. Dünyada müasir turist profili belədir ki, turistlər artıq çox bahalı otellərə bir neçə saat yatmaqdan ötrü pul vermək istəmir. Azərbaycanda isə nə hostellər, nə də iki və üç ulduzlu otellər şəbəkəsi geniş yayılmayıb. Nədənsə, hökumət çox bahalı, təmtəraqlı otellərin tikilməsinə üstünlük verir. Bu da turizmi üçün ciddi əngəllərdən biridir.

Sual:  Belə tipli yarışların Azərbaycanda keçirilməsini ictimai fikir dəstəkləyirmi? Ölkə rəhbərləri bu tipli yarışların keçirilməsi ilə bağlı qərarlar qəbul edərkən nəyə əsaslanır? 

Cavab: Bu tipli yarışlarala bağlı qərarlar verərkən bir önəmli amili nəzərə almaq lazımdır. Bu qərarlar təqribən 2011-2012-ci illərdə verilib. Avropa oyunları, Avrovizion ilə bağlı, Formula 1, Şahmat olimpiadası, İslam oyunları (bu yarış 2017-ci ildə olacaq), o zaman neftin qiyməti 100 dollardan yuxarı, 118-120 dollar civarında idi. Azərbaycan hökuməti də həmişə belə olacağını düşünürdü. Əldə olunan vəsaitin bir hissəsini də ölkənin, həm də hökumətin tanıtımı kimi düşünürdü. Bu qəraraları verərkən indiki ağır iqtisadi durumun olacağını, çox yəqin ki, güman etmirdilər. Bu qərarların verilməsi ictimai rəydə birmənalı qarşılanmır. Sosial şəbəkələrdə, əhali arasında, təbii  ki, bu yarışların qəbulu ilə bağlı, bu yarışlara xərclənən vəsaitlə bağlı kifayət qədər suallar var. Məsələn, bu yaxınlarda Azərbaycan Təhsil Nazirliyinin bir açıqlaması oldu ki, xaricdə təhsilin maliyyələşdirilməsini azaldacaqlar. Çünki vəsait çatışmır. Xaricdə oxuyanlar üçün bir neçə milyon manatın tapılmadığı bir ölkədə yüz milyonlarla vəsait xərcləyib idman yarışları keçirilməsi təbii  ki, ictimaiyyət arasında birmənalı qarşılanmır.

Sual: Azərbaycan “Formula 1” yarışlarının növbəti 5 ildə Azərbaycanda keçirilməsindən imtina edə bilərmi? İmtina edilərsə, nə qədər cərimə ödənilməlidir və cərimə hansı mənbədən ödənilməlidir?

Cavab: Bununla bağlı müxtəlif fikirlər səslənir. Amma dünyada bir praktika var. İspaniyanın Valensiya şəhəri Avropa Qran-Prisinin şəhəriçi turunun təşkili ilə bağlı ilkin razılaşma əldə etmişdi, amma 2012-ci ildə Valensiya bundan imtina etdi. “Formula 1” təşkilatçıları Valnsiyadan 32 milyon avro kompensasiya ödəməyi tələb etdilər. İş məhkəməyə getdi və bugünədək məhkəmə işi uzanır. Halbuki, üstündən 4 il keçib. Hələ bir qərar yoxdur. Çox güman ki, Valensiyanın udmaq şansı da var. Amma Azərbaycan rəhbərliyi, daha doğrusu Gənclər  və İdman  Nazirliyi belə  bir açıqlama verdi ki, yarışlardan imtina edilsə Azərbaycan 100 milyona yaxın kompensasiya verməlidir. Bu 100 milyonun haradan alındığını və nəyə görə bu rəqəmin səsləndirildiyini, təəssüf ki, açıqlamadılar. Çünki müqavilənin özünü biz görməmişik. Halbuki, bu, dövlət büdcəsindən maliyyələşən bir yarışdır. Vətəndaş olaraq, vergi ödəyicisi olaraq bizim haqqımızdır ki, o müqaviləni görək və Azərbaycanın hansı şərtlər daxilində belə bir yarışın keçirilməsinə imza atdığını bilək. Amma, təəssüf ki, bunu kommersiya sirri adı altında gizlədirlər və detallarını bilmirik. Amma azından Azərbaycan yarışların keçirilməsindən imtina etsə idi, kompensasiyanın ödənilməsi söhbətin mövzusu olmayacaqdı. Ən yaxşı halda, bir neçə il kompensasiyanın ödənilməsi məsələsi gündəmə  gələcəkdi. Çünki, “Formula 1” təşkilatçıları Azərbaycanı beynəlxalq məhkəmələrə verməklə kompensasiyanı almağı düşünəcəkdilər. Buna da bir neçə il sərf olunacaqdı və Azərbaycan tərəfdən yaxşı hüquqşünaslar olsaydı, beynəlxalq məhkəmədə bunun perspektivləri çox az görünərdi. Çünki, artıq bunun bir presedenti var, Valensiya bundan imtina edib. -0-