Zəngəzur dəhlizi həqiqətənmi cazibədarlığını itirib? – İlham İsmayıl Çətin sualda

Bakı/26.10.23/Turan: Bu yaxınlarda Politico-ya verdiyi müsahibədə Azərbaycan prezidentinin beynəlxalq münasibətlər üzrə köməkçisi Hikmət Hacıyev Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı mübahisəli məsələ ilə bağlı ölkəsinin mövqeyini izah edərək bildirib ki, Azərbaycan Naxçıvana birbaşa dəhliz yaratmaq üçün regionu ilhaq etmək niyyətində deyil. Cənab Hacıyev izah etdi: "Bu marşrut bizim üçün cəlbediciliyini itirdi. Biz İranla layihəni reallaşdıra bilərik. Bizim gündəliyimizdə duran yeganə məsələ ikitərəfli əməkdaşlıq çərçivəsində nəqliyyat əlaqələrinin qurulmasıdır. Bu məsələ hələ də nəzərdən keçirilir, lakin Ermənistan tərəfinin bu məsələdə həqiqətən maraqlı olduğunu nümayiş etdirməsi lazımdır".

Bu vəhy Cənubi Qafqaz regionunda davam edən danışıqlar və dəyişən dinamika fonunda gəldi. Politico xəbər verir ki, Bakı və Tehran İrandan keçən yolun tikintisi ilə bağlı razılığa gəliblər və güman edirlər ki, Zəngəzur Dəhlizi Azərbaycanın birləşməyə olan tələbatını ödəmək üçün yeganə həll yolu olmaya bilər.

Siyasi şərhçi İlham İsmayıl "Çətin sual" proqramında Zəngəzur dəhlizi ətrafında inkişaf edən vəziyyətə aydınlıq gətirib. O, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iki ay əvvəl Yerevanın Zəngəzur Dəhlizi layihəsi üzrə əməkdaşlıqdan imtina edəcəyi təqdirdə Azərbaycanın Ermənistanı tamamilə atlayaraq İranın iştirakı ilə irəliləyə biləcəyini irəli sürən təklifini xatırladıb.

"Ermənistanın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı ritorikası ərdoğanın təklifindən sonra xeyli yumşaldı", - İsmayıl qeyd edib. "Azərbaycana qarşı ittihamlar dayandırıldı və aydın oldu ki, bu, sadəcə Azərbaycan-Ermənistan məsələsi deyil, böyük ölçüdə Ermənistan-Rusiya məsələsidir, bəlkə də İran nəticələri ilə."

İsmayıl Dağlıq Qarabağda hərbi əməliyyatların dayandırılması haqqında üçtərəfli sazişin 9-cu maddəsi ilə bağlı 2020-ci ilin noyabrında imzalanmış əsas mübahisəli məqamı vurğulayıb. Bu məqalədə Rusiyanın sərhəd xidməti orqanlarının nəzarəti altında regionda, o cümlədən Azərbaycanın qərb regionları ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin açılmasına çağırış edilir. Ancaq Ermənistan xarici ərazi Zəngəzur dəhlizi ideyasına qarşı çıxır, yəni İrəvan tərəfindən idarə olunmayacaq.

"Dəhlizin eksterritoriallığı Azərbaycana sərfəli idi, çünki pulsuz daşımaların həyata keçirilməsinə imkan verirdi", - İsmayıl etiraf edib. "Lakin Ermənistan bu Prinsipi qətiyyətlə rədd etdi. Baş nazir Nikol Paşinyan bildirib ki, Ermənistan Azərbaycan və Türkiyə arasında kommunikasiyaların asanlaşdırılması üçün açıqdır, lakin üçüncü tərəfin onlara nəzarət etməsinə qarşı çıxır."

İsmayıl iddia edirdi ki, nəqliyyat kommunikasiyalarının təhlükəsizliyini və nəzarətini təmin edən ərazi sahibinin beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş təcrübəsi Azərbaycan da daxil olmaqla, region ölkələrinin maraqlarına uyğundur. Siyasi baxımdan İsmayıl Ermənistanın Zəngəzurda kommunikasiyalara nəzarətinin Azərbaycana daha da faydalı ola biləcəyini irəli sürüb.

Hikmət Hacıyevin Zəngəzur marşrutunun Azərbaycan üçün cəlbediciliyini itirməsi və ölkənin İranla layihəyə baxması barədə bəyanatına gəlincə, İsmayıl bu addımı davam edən danışıqlar zamanı diplomatik manevr kimi xarakterizə edib.

Zəngəzur dəhlizini əhatə edən mürəkkəb geosiyasi tapmaca inkişaf etməyə davam etdikcə, region diplomatiya və əməkdaşlıq Mərkəzi olaraq qalır. Nəqliyyat əlaqələrinin və regional sabitliyin gələcəyi tərəflərin təmas nöqtələrini tapmaq və qarşılıqlı faydalı həllər hazırlamaq qabiliyyətindən asılıdır.--0-